Weg met de gender-hokjes: laat kinderen opgroeien als mens
Meisjes zijn van nature lief en zorgzaam, jongens stoer en avontuurlijk. Deze overtuigingen zijn niet alleen hardnekkig, ze zijn ook foutief en schadelijk, stelt illustrator Marsha Man. Met de verhalen van rEBEL LUCY maakt zij op humoristische en verfrissende wijze genderstereotypering bespreekbaar. En daar hebben niet alleen kinderen, maar ook volwassenen baat bij.
“We worden al vanaf jonge leeftijd in een hokje gestopt”, legt Marsha uit. “Zelfs vóór we geboren worden, tijdens gender reveal parties en baby showers. Aan die hokjes kleven allerlei verwachtingen: van de kleding die we aantrekken tot hoe we ons horen te gedragen. Meisjes moeten lief en zorgzaam zijn, jongens stoer en avontuurlijk. Afgezien van het feit dat er veel meer is dan alleen het ‘hokje’ man of vrouw, ontnemen we kinderen hiermee de kans om zichzelf te zijn terwijl ze opgroeien. We voeden ze op als jongen of als meisje, niet als mens.”
“Zijn er écht mannelijke of vrouwelijke eigenschappen, of is het iets wat wij als maatschappij gecreëerd hebben?”
Marsha, die zich met haar creatie rEBEL LUCY al meer dan tien jaar inzet voor gendergelijkheid, neemt de speeltuin als voorbeeld. Daar wordt vaker tegen meisjes gezegd dat ze voorzichtig moeten zijn. Jongens daarentegen worden aangemoedigd om risico’s te nemen, maar als ze vallen wordt er gezegd dat ze flink moeten zijn. Dit zoete imago van meisjes en het dappere karakter van jongens wordt overal onbewust gevoed en versterkt. Zo zijn in kinderboeken zowel hoofdrolspelers als monsters vaker mannelijk. En zijn tekenfilms waarbij een prinses een prins redt op één hand te tellen.
De mythe van jagende mannen en zorgzame vrouwen
“Het beeld heerst dat deze verschillen tussen mannen en vrouwen ‘nou eenmaal altijd zo zijn geweest’. Maar dat klopt niet,” vertelt Marsha. Er komt steeds meer bewijs naar boven dat onze overtuiging van jagende mannen en zorgzame vrouwen onjuist is. In Testosteron Rex onderzoekt Cordelia Fine de mythen rondom sekse en gender. Ook in de podcast Onbehaarde Apen wordt het traditionele rollenpatroon op zijn kop gezet: bij een opgraving in Peru blijken er nagenoeg evenveel mannelijke als vrouwelijke jagers te zijn. Archeologische vondsten op andere plekken weerleggen dat het Peruaanse voorbeeld een uitzondering is. Toch zien we in plaatjes over de prehistorie continu de man als jager afgebeeld, in een dominante positie. “De man staat, de vrouw zit. Je kijkt tegen je eigen indoctrinatie aan”, verwoordt NRC-redacteur Hendrik Spiering passend in de podcast.
“Wat doet het met mensen als ze al vanaf jonge leeftijd niet volledig zichzelf kunnen zijn?”
Wij hebben die ongelijkheid zelf geconstrueerd, volgens Marsha. Voornamelijk omdat de geschiedschrijving grotendeels vanuit mannelijk perspectief wordt belicht en beschreven. Ook in de moderne wereld is de man de norm. In het boek Onzichtbare vrouwen beschrijft journaliste Caroline Criado Perez hoe de samenleving op allerlei plekken – van gezondheidszorg tot de telefoonindustrie – ontworpen is door en voor mannen. Marsha: “Het zit ook in dingen als ons taalgebruik. We vinden het normaal om te roepen ‘Jongens, komen jullie?’, óók als het meisjes betreft. Andersom zouden we nooit een groep jongens aanspreken met ‘Meiden’.”
Gevolgen van genderstereotypering
Het anders behandelen van jongens en meisjes lijkt misschien onschuldig. Dat is het allesbehalve. De BBC-serie ‘No more boys and girls – Can our kids go genderfree’ laat zien dat jongens al vroeg problemen hebben met het uiten van emoties en dat meisjes kampen met een gebrek aan zelfvertrouwen. Op latere leeftijd dragen genderstereotyperingen bij aan hogere zelfmoordcijfers onder mannen, gendergerelateerd geweld en eetstoornissen bij vrouwen.
Genderstereotypering beïnvloedt belangrijke levenskeuzes die we maken. Mannen die kiezen voor werk als verpleegkunde krijgen te horen dat billen wassen iets voor vrouwen is en vrouwen moeten opboksen tegen de opvatting dat ze pas compleet zijn als ze moeder zijn. Het leidt tot kansenongelijkheid, loonkloven en child penalties. Als samenleving zijn we er dan ook bij gebaat onze overtuigingen eens goed onder de loep te nemen, vindt Marsha: “Zijn dit écht mannelijke of vrouwelijke eigenschappen? Of is dit iets wat we als maatschappij gecreëerd hebben? Wat doet het met mensen als ze al vanaf jonge leeftijd niet volledig zichzelf kunnen zijn?”
Speelgoed voor jongens en voor meisjes
“Mijn dochter vindt prinsessen nou eenmaal leuk,” hoort Marsha vaak wanneer ze het onderwerp in haar omgeving ter sprake brengt. “Ik stel altijd de tegenvraag: is dat écht zo? Of is het omdat er geen ander aanbod is? Het aanbod is toch ook bijna alleen maar roze en prinsessen voor meisjes en blauw en auto’s voor jongens?” Hoe onbewust maar diep ingesleten onze vooroordelen zijn bewijst een experiment met een ‘jongens’ en een ‘meisjes’ baby en speelgoed:
Juist wanneer kinderen nog jong zijn is het verstandig om als ouder, opvoeder of leerkracht bewust met het onderwerp aan de slag te gaan, want gender stereotypes worden gevormd in de leeftijd van vijf tot zeven jaar. Vanaf dat moment hebben kinderen een vast beeld van ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’ rollen, karaktereigenschappen en beroepen:
Verandering
Hoewel we er nog lang niet zijn, worden er overal stappen gemaakt om te werken aan een samenleving waarin kinderen zichzelf mogen zijn, ziet Marsha: “HEMA heeft geen kledingafdeling ‘jongens’ of ‘meisjes’ meer, maar simpelweg ‘kids’. En in het IJslandse onderwijs zijn er lessen waar jongens juist aangemoedigd worden met hun emoties aan de slag te gaan en meisjes met assertiviteit.” Zelf levert Marsha ook een belangrijke bijdrage, met rEBEL LUCY. In dit boek, dat zij samen met schrijver Tim Looten maakte, is de hoofdrol niet weggelegd voor een in roze gekleed prinsesje, maar voor een ondeugende en ongeremde doerak, een kwameisje. Met het boek maakt Marsha genderstereotypes op een laagdrempelige manier bespreekbaar voor zowel kinderen als volwassenen en doet ze een oproep aan iedereen: laat kinderen niet opgroeien als jongen of als meisje, maar als mens.
Geïnspireerd door het verhaal van Marsha? Ook Naomi Veldwijk gebruikt de kracht van verhalen om kinderen zichzelf te laten zijn. En bij de Human Library kun je in gesprek met je eigen vooroordeel. Wil je meer van dit soort verhalen lezen? Schrijf je in voor onze onze nieuwsbrief en mis niks!
