Eenvoud is de weg naar duurzaamheid

“De mens zal duizenden jaren kunnen blijven voortbestaan als wij mensen lichtvoetig op aarde lopen en een leven van elegante eenvoud leven binnen de eenheid bodem, ziel en samenleving.” aldus vredes- en milieuactivist Satish Kumar (87) in zijn boek ‘Elegante eenvoud’.

“Een hebzuchtige, consumerende leefwijze buit de zwakkeren en de natuur uit, dat is onvermijdelijk. Als consumenten verspillen we hulpbronnen en onze tijd en energie aan het najagen van dingen die we niet nodig hebben. We stellen hebzucht boven behoefte, glamour boven elegantie en uitbuiting boven behoud. Leven in overvloed produceert afval, vervuiling en armoede”, aldus Kumar die hiermee haarfijn aanstipt waarom onze moderne wereld niet sociaal en duurzaam is.

“Eenvoudig leven heeft niets met luiheid of passiviteit te maken”, zo schrijft hij in het voorwoord van zijn boek. “Onze consumerende manier van leven maakt ons juist lui, onbekwaam en passief. We worden afhankelijk van mechanisatie, industrialisering en massaproductie. Het ideaal van elegante eenvoud is verbonden met kunst en handwerk, met het maakproces en met de kunst van goed leven met minder. Eenvoud focust op de kwaliteit van leven en niet op de hoeveelheid materiële dingen.”

Idealisme versus realisme
Kumar krijgt wel vaker het verwijt dat zijn visie te idealistisch is. Zijn antwoord: “Je mag me gerust een idealist noemen. Ja, ik ben een idealist. Maar nu vraag ik jou: wat hebben de realisten bereikt? Oorlogen? Armoede? Klimaatverandering? De realisten zijn al veel te lang aan de macht. Laten we de idealisten een kans geven.”

Dat idealisme zat er bij Kumar al vroeg in. Op achttienjarige leeftijd, toen hij nog monnik was, vroeg zijn leermeester Vinoba Bhave, een volgeling van Ghandi, hem om mee te helpen met de Land Gift Movement in India, een vrijwillige landhervormingsbeweging. Bhave vroeg grootgrondbezitters namelijk om een zesde deel van hun land vrijwillig te geven aan de armen. Als een zesde deel van het land van India werd herverdeeld onder de landloze landarbeiders, dan zou iedereen in zijn eigen levensonderhoud kunnen voorzien. “Maar dat is toch te idealistisch”, protesteerde de jonge Kumar. “Mensen zullen hiertegen protesteren en denken: dit is mijn land, ik heb het van mijn ouders geërfd, dus waarom zou ik het weggeven?” Bhave antwoordde: “Hoe kan iemand het land bezitten. Het is eigendom van de natuur. Hoe kun je de lucht bezitten? Is iemand de eigenaar van water? Zijn de zonnestralen van iemand? We kunnen niet claimen dat we de eigenaar van de natuur en de basale elementen van het leven zijn, maar we kunnen wel met hen samenleven. Maar hoe dan ook, als we het land niet delen, dan zullen de armen en bezitlozen dit niet blijven accepteren. Zitten we te wachten op een gewelddadige revolutie? Is het niet beter om de verandering op een verstandige, rationele en vredige manier tot stand te brengen?”

En het werkte. Tussen 1951 en 1971 werden meer dan anderhalf miljoen hectare land op soortgelijke wijze aan Bhave gedoneerd die hiervoor meer dan 160.000 kilometer door Inda had gewandeld. Dit was sociaal activisme op zijn best. Het laat ook zien wat sociaal activisme voor elkaar kan krijgen en hoe noodzakelijk het is, misschien wel juist in deze tijd.

Stop oorlog
En dat Kumar sociaal activisme praktiseert, mag een understatement genoemd worden. Zo is hij sinds 1973 hoofdredacteur van Resurgence & Ecologist, een magazine over ecologie, sociale kwesties en spirituele waarden. In 1991 richtte hij het Schumacher College op in Engeland, waar inmiddels ruim 15.000 studenten over de hele wereld een vernieuwende opleiding volgde op het snijvlak van spiritualiteit, natuur en economie. Hij werd geboren in India en trad op negenjarige leeftijd toe tot de orde van de Jain-monniken, een orde die geweldloosheid omarmt. Op zijn achttiende werd Kumar een leerling van Bhave, die hem ervan wist te overtuigen dat niet het klooster zijn bestemming was maar de wereld. Toen Kumar 26 jaar was, las hij in de krant dat de beroemde filosoof Bertrand Russell, die op dat moment negentig jaar oud was, naar de gevangenis was gestuurd wegens protest tegen de nucleaire wapenwedloop. Dit inspireerde Kumar tot een drastische daad; hij besloot, samen met zijn vriend E.P. Menon, een ‘pelgrimstocht voor de vrede’ te gaan houden. Het werd een bedevaarttocht van bijna 13.000 kilometer zonder een cent op zak naar de vier regeringsleiders die toen over kernwapens beschikten.

Als eerste staken ze de grens met Pakistan over, met wie India toen in oorlog was. Een jonge Pakistaan, die van hun vredestocht had gehoord, stond hen enthousiast op te wachten. Hij zei dat hij ook vrede wilde, omarmde de twee pelgrims en zei dat hij niet begreep waarom er oorlog gevoerd moest worden. De jonge Kumar was verheugd over zijn wijze reactie en zei: “Kwaad denken zal nooit vrede brengen. Als we als Indiërs gaan, ontmoeten we Pakistani, Russen of Amerikanen. Als we als hindoes gaan, ontmoeten we moslims, christenen, boeddhisten en joden. Als we als volgeling van Gandhi gaan, ontmoeten we kapitalisten, communisten of socialisten. Dit zijn allemaal labels die ons van elkaar scheiden. Ik wil niet als Indiër, hindoe of volgeling van Gandhi gaan. Ik wil gewoon als mens gaan, dan kom ik waarheen ik ook ga andere mensen tegen en dan kan ik met iedereen vriendschap sluiten. Wanneer we als mensen komen, dan ontmoeten we mensen.”

“Zolang we geen vrede sluiten met onze planeet, is wereldvrede onbereikbaar”

Thee
“In Georgië ontmoette ik een oude vrouw. Ik vertelde haar dat ik een vredestocht maakte en onderweg de wereldleiders een bezoek bracht. Zij bracht ons naar de theefabriek waar ze werkte en gaf mij vier theebuideltjes mee die zij theezakjes vol liefde noemde en verzocht me of ik dit aan de vier wereldleiders wilde overhandigen. ‘Vertel ze dat dit geen gewone thee is, maar vredesthee. En mocht het gekke idee om op de kernbomknop te drukken ooit in u opkomen, tel dan alstublieft even tot tien en drink een vers kopje van deze vredesthee. Dat geeft u even de tijd om te bedenken dat uw kernwapens niet alleen vijanden zullen doden, maar alle mannen, vrouwen, kinderen, bossen, vogels, meren, oftewel al het leven. Dus denkt u nog een keer goed na en druk niet op die knop’.”

Kumar slaagde erin de theebuideltjes aan de machthebbers van Rusland, Engeland en de Verenigde Staten te overhandigen, in Frankrijk lukte dit niet. “De president weigerde me te ontvangen. Ik nam plaats voor de ingang van zijn residentie en weigerde te vertrekken. Uiteindelijk werd ik opgepakt en in de gevangenis gezet. Ze wisten niet wat ze met me aan moesten. Na drie dagen heeft de hoofdcommissaris van Parijs mij beloofd het theebuideltje persoonlijk aan de president te overhandigen, wel met de voorwaarde dat ik zo snel mijn voeten me konden dragen Frankrijk moest verlaten”, aldus Kumar.

“We deden ons best om goede ambassadeurs voor de arbeiders van de theefabriek aan de Zwarte Zee te zijn en deze krachtige vredesthee werkt nog steeds door. Er zijn nog altijd geen kernwapens gebruikt en hopelijk zal dit zo blijven. Maar de bommen liggen er nog wel en zolang ze er zijn zal ik actie blijven voeren voor ontwapening. Dat is mijn belofte als vredesactivist.”

“Voortdurende economische groei is ook een last omdat het onnodig veel rommel en overbodige spullen produceert”

Voorwaarde voor vrede
Tijdens zijn tocht van 13.000 kilometer werd Kumar zich ervan bewust dat hij gedragen wordt door de aarde, wordt gevoed door de natuur, onderhouden door rivieren, bossen, bloemen en wildernis. “Zolang we geen vrede sluiten met onze planeet, zullen innerlijke vrede en wereldvrede onbereikbaar blijven. (…) Een fundamenteel gegeven, is dat we leven op een planeet met beperkte voorraden en dat we het ons daarom niet kunnen veroorloven om onbeperkt te consumeren, vervuilen en verspillen. Eenvoudig leven is een voorwaarde voor vrede. Ook al was er geen gebrek aan hulpbronnen en grondstoffen, dan nog is voortdurende economische groei een last omdat het onnodig veel rommel en overbodige spullen produceert. Mensen noemen dit een hoge levensstandaard en voeren oorlog om hem te beschermen. In werkelijkheid is dit een oorlogseconomie en een groot obstakel voor een gelukkig, prettig, vredig en vrij leven. Daarom is eenvoudig leven ook een voorwaarde voor een spiritueel leven.”

Dit is een bewerking van het artikel dat in de lente-editie 2022 is gepubliceerd in het New Financial Magazine. Een van de uitingen van de stichting New Financial Forum. De stichting bundelt krachten, ideeën, inspiratie en best practices van positief ingestelde mensen die een bijdrage leveren aan een nieuwe economie, dienstbaar aan mens, dier en aarde.

Foto header: Daniel Elkan