Wie maakt biologische groenten zoveel duurder? Niet de bio-boer

Onze landbouw staat onder druk. Verhitte debatten over stikstof, pesticiden, milieu en dierenwelzijn maken het niet makkelijk voor de Nederlandse boeren om het niet fout te doen. Maar hoe lossen we de problemen op, en doen we daarmee tegelijkertijd recht aan de boeren? In deze gastblog zoekt foodwatch het uit. 

De discussie over de toekomst van de landbouw moet over meer gaan dan de discussie over kleine bedrijven versus grote industriële bedrijven. Of over natuur versus landbouw. Het roer moet om, sámen met de boeren, met zo min mogelijk schadelijke effecten op het milieu, dierenwelzijn, inkomen en de gevolgen voor de volksgezondheid. Daarom moeten we het hebben over biologische landbouw. Niet als de oplossing van alle problemen, maar als onderdeel van de oplossing die helaas niet de prioriteit krijgt die het verdient.

Biologische boeren komen met onderzoek

Begin dit jaar kwam het Biologisch Conserven Comité, een groep biologische akkerbouwers, met een eigen onderzoek. Ze namen zelf het initiatief om erachter te komen waarom biologische producten in supermarkten duurder zijn dan gangbare producten. Immers, het bedrag dat zijzelf betaald krijgen verschilt lang niet zoveel van een gangbare boer, terwijl het eindproduct in het supermarktschap in absolute termen een veel groter verschil laat zien.

Helaas blijven de vragen van de biologische boeren onbeantwoord. Ze kunnen geen rechtvaardiging voor de grote prijsverschillen vinden. Een veelgehoord argument is dat biologisch kleinschaliger is, met minder rendement en dus duurder. Dat argument snijdt hout, maar is op te lossen door het aandeel biologische landbouw te vergroten. Afgelopen december lanceerde minister Adema van Landbouw een nieuw actieplan voor de biologische landbouw. Zijn ambitie? Vijftien procent biologisch landbouwareaal in 2030. Dat is bedroevend en onrealistisch. Sinds het eerste actieplan in 2015 is de biologische landbouw in Nederland met slechts twee procent gegroeid en dat maakt dat ons land momenteel een aandeel van vier procent biologisch heeft.

Daarmee staat Nederland op de 22e plek in Europa! Overigens streeft de EU naar gemiddeld 25 procent in 2030, dus kunnen we van een écht ambitieus plan nauwelijks spreken.

Supers houden ‘bio’ graag exclusief

Nog een argument voor de hoge prijzen van biologisch voedsel is dat supermarkten er alle belang bij hebben om biologisch als een luxeproduct in de markt te zetten. Immers, wanneer het exclusief blijft kun je er een hogere prijs voor vragen. Niet wetenschappelijk te onderbouwen, maar ik daag de supermarkten uit het tegendeel te bewijzen. Dit hadden wij erover te zeggen op NPO Radio5.

Het hele voedselsysteem omploegen

Supermarkten, verwerkers, brancheorganisaties, wetenschappers en de overheid verwijzen allemaal naar andere oorzaken. Wat ons betreft moet niet alleen het landbouwsysteem op de schop. Ook de manier waarop de rest van het voedselsysteem is ingericht, moet drastisch worden veranderd. Anders zal het machtsmisbruik van de industrie en de supermarkten ervoor blijven zorgen dat consumenten en boeren aan het kortste eind trekken. Voor consumenten is dit niet alleen op het gebied van gezondheid, maar ook financieel. Het bedrag op onze supermarktbonnetjes wordt alsmaar hoger.

De torenhoge inflatie begint te zakken, maar dat geldt niet voor voedselprijzen. Waarom niet? Dat is een vraag die ons bij foodwatch bezighoudt. Waarop is de prijs in het supermarktschap uiteindelijk gebaseerd? Hoeveel krijgt de producent of boer, hoeveel de verwerker? Waarom stijgen de winsten van voedselconcerns excessief en merken we daar in de supermarkt niets van? Wie bepaalt de prijs van grondstoffen en hoe wordt de marge van de supermarkt berekend? Allemaal vragen die door gebrek aan wetgeving en transparantie niet worden beantwoord.

De cruciale vraag is dan ook, of de regering bereid is harde eisen te stellen aan supermarkten (en speculanten!) om openheid te geven over de prijsopbouw van producten. Tot die tijd gaan wij door met ons onderzoek naar de echte prijs van (gezonde) voeding en een landbouw die, voor álle boeren, een duurzame toekomst heeft in Nederland.

Wil je je stem laten horen? Doe ook mee met de e-mailcampagne tegen voedselspeculatie van foodwatch!

Dit artikel werd geschreven door foodwatch Nederland. Deze onafhankelijke voedselwaakhond komt op voor het recht van consumenten op eerlijk, veilig en gezond voedsel.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 28 februari 2023. Laatste update: 10 juni 2023