Reden tot zorg: ons zorgsysteem is niet zo algemeen toegankelijk als het lijkt

De Nederlandse gezondheidszorg is van topniveau. Maar helaas is deze zorg niet voor iedereen even toegankelijk. En dat terwijl gezondheidszorg een mensenrecht is. Voor kwetsbare groepen springt Dokters van de Wereld in de bres. “Of je nou een status hebt of niet, je bent een mens. En dan heb je recht op zorg.”

Voor kwetsbare groepen als statushouders en ongedocumenteerden (mensen zonder verblijfspapieren) kan toegang tot de zorg ingewikkeld zijn. Omdat ze de taal niet goed spreken of het zorgsysteem niet begrijpen. Daardoor krijgen ze niet altijd de zorg die ze nodig hebben en waar ze bovendien recht op hebben. Petra Wisse is naast verpleegkundige in het UMC Utrecht, Programma manager Zorgcafé bij Dokters van de Wereld. Dankzij haar inzet krijgen nu ook kwetsbare groepen de zorg waar ze recht op hebben.

Het Nederlandse zorgsysteem

“De Nederlandse gezondheidszorg is net even anders geregeld dan in de meeste andere landen,” weet Petra. “Zo kun je in andere landen meteen naar het ziekenhuis en ga je daar weg met een heel arsenaal aan pillen. Hier moet je altijd eerst langs de huisarts en is het eerste medicijn dat je krijgt een paracetamolletje. In Nederland is het gebruikelijk dat je voordat je naar de dokter gaat even googlet. In andere landen gebeurt dat veel minder. Daar komt nog bij dat wanneer je de huisarts, het ziekenhuis of de GGD belt, je eerst een (Nederlands) keuzemenu krijgt.”

Door dit soort verschillen hebben statushouders en ongedocumenteerden minder toegang tot de zorg en gebruiken ze deze ook anders: of ze gaan te vaak naar de huisarts, omdat ze zich niet gehoord of geholpen voelen, of ze gaan helemaal niet meer, omdat ze weinig vertrouwen hebben of zich niet verstaanbaar kunnen maken.

“Gezondheidszorg is geen privilege. Het is een mensenrecht”

En dat geldt niet alleen voor de medische gezondheidszorg. Het is voor deze groep ook ingewikkeld om psychische hulp te krijgen. Terwijl dit vaak wel essentieel is. Petra: ”Veel mensen uit die kwetsbare groepen vinden het moeilijk hun leven opnieuw op te bouwen. Eerst hadden ze belangrijke rol als moeder in de buurt, een ander als bankdirecteur, hier is die identiteit helemaal verdwenen en moeten ze vanaf nul beginnen.”

Het doel van Dokters van de Wereld is om al deze barrières in de toegang naar de zorg weg te nemen, zodat ook deze kwetsbare groepen de toegang tot de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Zowel medisch als psychisch. Want: “Of je nou een status hebt of niet, je bent een mens. En dan heb je recht op zorg”.

Gezondheidszorg wereldwijd

Petra werkt al sinds 1986 als verpleegkundige. In 2005 ging ze voor Médecins du Monde, de overkoepelende organisatie van Dokters van de Wereld, naar Indonesië om te helpen aan de rehabilitatie van de gezondheidsposten na de tsunami van kerst 2004. Sinds 2015 werkt ze voor Dokters van de Wereld in Nederland. Samen met het Rode Kruis zette ze in 2015 het Zorgcafé op, waar ze programmamanager is.

“Met het Zorgcafé hebben we drie dagen per week een tafel in ontmoetingscentra in Amsterdam en Nijmegen. Daar kan iedereen aanschuiven om met een tolk/cultuurcoach, dokter, psycholoog of verpleegkundige – allen vrijwilligers –  in gesprek te gaan,” vertelt Petra. “We leggen ze dan alles uit over de rechten én plichten die je met betrekking tot gezondheidszorg hebt. Vooral die cultuurcoaches, die de taal van de nieuwkomers spreken, zijn heel belangrijk in het opbouwen van vertrouwen. Want als je moet communiceren in een taal die je niet beheerst voel je je vaak maar half begrepen.”

Naast het Zorgcafé heeft Dokters van de Wereld de Zorgbus, waarmee ze eens per week langs opvangvoorzieningen van ongedocumenteerden gaan.

Meer barrières

Aan de andere kant is er is nog een barrière in de toegang tot zorg. Want als je geen verblijfsvergunning hebt, mag je niet werken, heb je geen recht op sociale voorzieningen en kun je je niet verzekeren. Petra: “Als je niet verzekerd bent, betaal je voor een consult van 20 minuten bij de huisarts het passantentarief van zo’n € 20,-. Niet iedereen kan dat betalen. En hoewel een dokter niemand om die reden mag weigeren, gebeurt het in de praktijk wel degelijk dat mensen pas zorg krijgen als ze eerst betaald hebben. Vanuit de overheid is daar een regeling voor: huisartsen kunnen deze kosten declareren bij het CAK. Omdat deze regeling niet bij iedereen bekend is, lichten wij daar (toekomstige) huisartsen graag over in.”

“Met beperkte middelen en mogelijkheden mensen wegwijs maken en zelfstandigheid teruggeven, dat is de drive in mijn leven”

Dokters van de Wereld werkt ook als een pleitbezorger. “Alles wat we in de praktijk zien houden we bij en we brengen data en observaties onder de aandacht bij partnerorganisaties, bij de reguliere zorg en beleidsmakers. Zo brengen we de kwetsbare situatie van deze groep onder de aandacht en bepleiten we aanpassingen in de zorg die structurele veranderingen teweeg kan brengen. Bijvoorbeeld afgelopen jaar heeft Dokters van de Wereld campagne gevoerd om de anticonceptiepil en mondzorg weer in het basispakket te krijgen. Dan wordt dat voor iedereen toegankelijk.”

Een wereld van verschil

Ondanks dat de Nederlandse gezondheidszorg van topniveau is, zitten er barrières in het systeem waar juist die kwetsbare mensen tegenaan lopen. “Uiteindelijk willen we dat wat wij doen door gemeentes en zorginstellingen wordt overgenomen omdat we bijdragen aan het welzijn en de gezondheid van mensen. Dat is belangrijk werk. Dat maakt ook dat ik goed op mijn plek zit bij Dokters van de Wereld. Ik kan met het opkomen voor sterke mensen in kwetsbare omstandigheden mijn parttime baan als verpleegkundige – want dat ben ik in hart en nieren – blijven combineren. Met beperkte middelen en mogelijkheden mensen wegwijs maken en zelfstandigheid teruggeven, dat is de drive in mijn leven.”

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd.