Hoe kan mindfulness je helpen om de eerste burn-out symptomen te herkennen?

Burn-out symptomen zijn vaak moeilijk te herkennen. Vaak gaat het om vage klachten waarvan je verwacht dat ze vanzelf over zullen gaan. Stel dat je eens een tijdje niet zo lekker slaapt, of ’s ochtends geen zin hebt om naar je werk te gaan … moet je dit dan als een naderende burn-out zien? Mindfulness-expert Marisa Garau geeft in dit artikel aan hoe je mindfulness kunt inzetten om juist die vage klachten te onderzoeken, en daadkrachtig in te grijpen voordat je in een burn-out glijdt.

Soms maak je een periode mee dat je even niet lekker in je vel zit. Misschien slaap je onrustig, eet je wat onregelmatiger, en voel je je ontevreden en onvervuld. Meestal duurt zo’n fase niet lang, en kom je er zonder kleerscheuren doorheen. Maar omdat burn-out een groeiend probleem onder Nederlanders is, is het wel belangrijk om de vinger aan de pols te houden.

Het kan namelijk dat de klachten niet overgaan maar juist erger worden. Als je de symptomen niet weet te herkennen, dan loop je het risico dat je dapper door ploetert totdat er geen weg meer terug is. Het gevolg: opeens kun je ’s ochtends letterlijk je bed niet meer uitkomen en zit je middenin een ernstige burn-out.

Bekende burn-out symptomen

Er is in de afgelopen twintig jaar veel onderzoek gedaan naar burn-out, en ik denk dat we inmiddels allemaal wel een beeld hebben van de bekende burn-out symptomen:

• Je voelt je constant gehaast
• Je staat onder spanning
• Je hebt het idee dat alles teveel is

Kortom: je voelt je overwerkt en wilt voor altijd in bed kruipen om te ontsnappen aan de voortdurende stress die door je lichaam raast. Maar terwijl we veel over burn-out weten en allemaal wel iemand kennen die het heeft, kan burn-out toch ongemerkt je eigen leven binnensluipen.

Stoer

Ook ik kwam in een burn-out terecht zonder dat ik het had zien aankomen. Ik runde mijn eigen succesvolle reclamebureau in Amsterdam en vond dat ik heel stoer bezig was. En ja, ik verdiende goed geld en woonde op stand bij het Vondelpark. Maar ik leed ook aan een ernstige auto-immuunziekte en was regelmatig zo depressief dat ik anderhalf jaar in psychotherapie was.

Ik werd geregeerd door faalangst, maar daar was ik me totaal niet van bewust. Mijn faalangst leidde tot perfectionisme waardoor ik altijd over m’n fysieke en emotionele grenzen heen ging. De gedachte dat mijn klanten m’n reclamecampagnes niet zouden goedkeuren, gaf me zoveel paniekerige energie dat ik dag en nacht aan het werk was om maar niet ‘door de mand te vallen’ en m’n opdrachten te verliezen. Omdat mijn burn-out symptomen zich geleidelijk ontwikkelden over een periode van twee jaar, bleven ze dusdanig onder de radar van mijn bewustzijn dat ik geen idee van de ernst van de situatie had:

• Het drong niet tot me door dat ik elke ochtend met buikpijn opstond omdat ik bang was voor wat de dag me zou brengen
• Ik besefte niet dat ik elk weekend overwerkte omdat ik perfectionistisch was en mijn prestaties (in mijn ogen) nooit goed genoeg waren
• Ik kon niet zien dat ik gevangen zat in een spiraal van eindeloos ronddraaiende negatieve gedachten

Compenseren

Als je perfectionistische trekken hebt, de drang voelt om in alles de beste te zijn en het idee hebt dat je jezelf altijd moet bewijzen, dan is het goed om je te realiseren dat dit waarschijnlijk voortkomt uit de overtuiging dat je niet goed genoeg bent en dat ‘gebrek’ moet compenseren. Het is een idee dat in de kinderjaren ontstaat, wanneer je volkomen afhankelijk bent van ouders en opvoeders en je al snel doorhebt dat braaf zijn en flink je best doen het beste resultaat geeft: in de vorm van voeding, veiligheid en waardering.

Deze overlevingsstrategie werkt — het zorgt er immers voor dat je opgroeit. Maar als je eenmaal op eigen benen staat en in je eigen onderhoud voorziet, heb je de ik-moet-braaf-en-goed-zijn-overtuiging niet echt meer nodig. Helaas is die gedachte dan zo diep ingesleten, dat je niet meer anders kan. En dus blijf je jezelf je leven lang pushen om te presteren, en je waarde in dit leven te verdienen.

Mindful onderzoek

Mindfulness is de sleutel om je aan deze inefficiënte overtuiging te ontworstelen en een leven te creëren waarin je jezelf niet constant hoeft te pushen om te presteren. Een leven waarin gemak, ontspanning en moeiteloos werken centraal staan. Want met mindfulness kom je op een diep niveau in contact met je authentieke ik, je persoonlijke waarden en normen, en je legitieme verlangens. Daarbij maakt mindfulness je bewust van je denken en doen. En dat is belangrijk omdat burn-out zeer persoonlijk is en niet alle burn-out symptomen zich keurig aan de standaard onderzoeksgrafieken houden. Met mindful onderzoek kun je verontrustende signalen onderkennen en aanpakken.

Vermoed je dat je je richting een burn-out glijdt, houd je de komende weken dan eens aan de volgende aanpak en kijk wat dat met je doet.

Stap 1: Onderken je situatie

Deze eerste stap is essentieel, want alleen als je je klachten aan jezelf toegeeft kun je later echte veranderingen doorvoeren. Dus als je op dit moment last hebt van piekeren, lusteloosheid, hoofdpijn, hartkloppingen, vermoeidheid of slapeloosheid, dan is het verstandig om eens goed bij jezelf naar binnen te kijken. Wacht niet tot dit soort signalen je volledig gaan overheersen, maar onderken dat dit in je leven speelt.

• Voel je paniek? Prima, laat het er maar zijn.
• Voel je woede? Geef het ruimte.
• Voel je stress? Okay, dat is dan zo.

In deze fase hoef je nog niets te ondernemen. Eenvoudigweg onderkennen wat er gaande is, is voldoende.

Stap 2: Neem regelmatig een break

Natuurlijk heb je een miljoen verantwoordelijkheden, ben je de hele dag druk-druk-druk en stopt de wereld geheid met draaien als jij even pauze neemt. Wees toch moedig en check regelmatig even uit. Zet al je apparaten op vliegtuigmodus, zit stil op een stoel en adem een paar minuten rustig in en uit. Probeer in te tunen op je lichaam (en alles wat er zich daarbinnen afspeelt) door het oprechte aandacht te geven. Luister naar je lichaam, misschien geeft het aan dat het uitgeput is.

Stap 3: Onderzoek je overtuiging

Als je inziet dat je altijd over je grenzen gaat om ‘goed genoeg’ te zijn en probeert waardering af te dwingen, kun je jezelf enkele belangrijke vragen stellen, zoals:

• Waarom vind ik eigenlijk dat ik moet presteren?
• Wat gebeurt er als ik eens niet m’n uiterste best doe? Vergaat de wereld dan?
• Hoe zou mijn leven eruit zien als ik niet zo hard zou werken en presteren? Zou me dat misschien ruimte voor meer waardevolle ervaringen geven?

Schrijf de antwoorden op, zodat je deze regelmatig door kunt lezen en bijwerken. Dit helpt je om helderheid te creëren over wat er werkelijk in je hoofd speelt.

Stap 4: Laat los

Nu je weet hoe faalangst en perfectionisme samenwerken om je het leven zuur te maken, en nu je ook snapt dat je deze overlevingsstrategie als volwassene niet meer nodig hebt, kun je je diepere overtuiging — dat je niet goed genoeg bent — stukje bij beetje loslaten. Want nu kun je zien dat die negatieve overtuiging je niet dient … maar je slechts dwarszit en zo je gezondheid en levensvreugde aantast. Dit inzicht geeft je de macht om zelf te bepalen of je mee wilt blijven gaan in dit soort gedachten, of dat je deze bewust wilt loslaten.

Je angst aankijken

Ik weet uit eigen ervaring dat het een grote stap is om het dominante duo Faalangst & Perfectionisme recht in de ogen te kijken. Het kostte mij jaren, plus talloze trajecten bij artsen en specialisten, voordat ik de moed kon opbrengen om eerlijk naar mijn eigen doen en denken te kijken. Maar dankzij mindfulness lukte dat, en kon ik mijn leven een positieve make over geven.

Wij hebben allemaal macht over ons denken en functioneren. Alleen wordt dat ons op school niet geleerd en dus beseffen we het niet. Mindfulness biedt ons gelukkig de mogelijkheid om dit in te zien. Zo kunnen we ons ontworstelen aan de wurggreep van negatieve gedachten, vrede vinden met wie we werkelijk zijn, en onze goede eigenschappen tot bloei laten komen. Gun jezelf het beste, en verrijk je leven vandaag nog met de power van mindfulness want het zal je bewustzijn stap-voor-stap openen en je helpen om je leven naar je eigen voorkeuren vorm te geven.

Tekst door: Ambassadeur Marisa Garau

Tien jaar lang runde Marisa Garau (52) haar eigen reclamebureau in Amsterdam. Daarna verhuisde ze met haar man en poezen naar Nieuw-Zeeland waar ze internationale bestsellers over mindfulness schrijft. Samen met haar man produceert Marisa haar eigen olijfolie en runt ze het online platform Growing Mindfulness waar je meer inzichten en tips kunt vinden in haar uitgebreide artikel over burn-out symptomen.

Geprikkeld geraakt? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox. Ook ontvang je ons nieuwste e-magazine gratis.