Ambtenaar Astrid Kaag pakt de zaken nét even anders aan. En dat maakt het verschil.

In deze tijd van snelle maatschappelijke, ecologische en economische veranderingen zoekt de overheid soms naar haar rol. Astrid Kaag laat bij de provincie Noord-Brabant zien dat je ook als ambtenaar heel goed je steentje kunt bijdragen. ‘Samenwerken aan oplossingen begint met anders kijken naar de grote vraagstukken van deze tijd.’

Toen ze voor het eerst de imposante hal van het provinciehuis binnenliep, voelde Astrid Kaag zich nietig en klein. Ze was er om een vriendin een paar maanden te helpen bij een opdracht. Ze is er niet meer weggegaan. Gaandeweg haar carrière bij de provincie ontdekte Astrid Kaag hoe belangrijk haar rol als ambtenaar kon zijn bij het versnellen van noodzakelijke systeemveranderingen. ‘Er is meer in de wereld dan alleen maar het economische systeem versus het ecologisch en sociale systeem. Je moet het grotere geheel en de onderlinge verbanden kunnen zien’, aldus Astrid Kaag.

Durven experimenteren

Ze kreeg de mogelijkheid om veel internationaal te werken, waardoor ze ‘buiten’ met externe partners kon leren wat nou eigenlijk de dagelijkse praktijk is. Ze zag er steeds meer mensen en bedrijven die gedreven werden door iets anders dan financieel gewin. De Tegenlicht-uitzending ‘Het rendement van Geluk’ opende haar ogen pas echt voor de betekeniseconomie. Dat zette haar aan het denken over de rol van de overheid en met name de provincie. “Door te experimenten en samen te reflecteren’, ontdekte ze, ‘kan de provincie sociaal-economische transitie vormgeven, nieuwe verbindingen aangaan en anderen inspireren.”

“Ik geloof zo erg dat je alleen maar kunt weten wat wel en niet werkt, door maar ergens te beginnen.”

BOF: van financieel rendement naar maatschappelijke winst

Astrid stelt dat er publiek-privaat nog veel meer en beter moet worden samengewerkt om transities op verschillende niveaus mogelijk te maken. Een concreet voorbeeld van zo’n samenwerking is het Brabants Outcomes Fund (BOF), dat betekenisvolle ondernemingen helpt aan groeikapitaal.

Een Outcomes Fund is een vorm van resultaatfinanciering zoals bijvoorbeeld een Social Impact Bond (SIB). Hierin werken publieke en private financiers samen om maatschappelijke vraagstukken financieel te ondersteunen op basis van vooraf bepaalde resultaten. Astrid: ‘In ons systeem zijn we gewend om voornamelijk te kijken naar financieel rendement. Terwijl je ook kunt  kijken naar sociale of ecologische waarde. Maar omdat maatschappelijke impact lastig in geld is uit te drukken, kan dit opschaling in de weg zitten.’

Kostenbeparing voor de overheid

In tegenstelling tot eerdere SIBs en Outcomes Funds kijkt het BOF verder dan financiële besparingen en neemt een maatschappelijk vraagstuk als uitgangspunt, waarbij impact en duurzaamheid worden gezien als resultaten. Denk aan het creëren van banen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, eenzame ouderen uit hun isolement halen of creatieve oplossingen voor voedselverspilling. Een ander verschil met eerder SIBS en Outcomes Funds is dat de doelgroep een belangrijke stem heeft in het bepalen van de waarde van de interventie. De methodiek is als volgt: ondernemingen worden via private partijen geholpen bij hun voorfinanciering. Dit biedt ondernemingen de mogelijkheid om opschalingsresultaten te behalen die van tevoren worden bepaald. Op het moment dat deze resultaten worden behaald, betaalt de overheid de investering terug aan de investeerders. De maatschappelijke waarde die de ondernemer heeft gecreëerd is bepalend voor de hoogte van de terugbetaling aan de investeerders.

“We moeten als overheid niet in de valkuil trappen dat alles ‘geboekhoudkundigd’ moet worden. We zijn de overheid, wij hebben een andere rol dan het bedrijfsleven, even belangrijk, even waardevol, maar niet per definitie uit te drukken in financiële winst en verlies.”

Ambtenaren kunnen dus een sleutelrol spelen, is Astrids stellige overtuiging. ‘Juist de speelruimte van een ambtenaar is ontzettend belangrijk in de maatschappij omdat die het beginpunt van een transformatie kan zijn. De overheid heeft de mogelijkheid om betere waarden te creëren. Waarden die veel verder gaan dan efficiëntie en winstmaximalisatie.’

Wil je meer weten over Astrid Kaag en haar rol bij de provincie? Bekijk het videoportret:

Video door: Jeppe van Pruissen & Tanja Warning

Wil jij graag iemand bedanken omdat hij of zij met hart, hoofd en handen zich inzet voor een socialer en duurzamer Nederland? Vraag dan hier een Maatschapwij-speldje aan en wij zorgen dat het speldje zo snel mogelijk naar je toekomt.

Disclaimer: De serie Purpose Professionals is geboren uit onze nieuwsgierigheid naar de verhalen over kanteling in de gevestigde orde, de overheid en de grote bedrijven. Daar wringt en schuurt de betekeniseconomie nog vaak. We willen benadrukken dat de verhalen die we in deze serie vertellen op geen elke wijze gesponsord worden of een commercieel doel hebben. We maken deze portretten om anderen -die wellicht in een vergelijkbare positie zitten- te inspireren ook in actie te komen.