Liefdesbrieven aan de Aarde van een milieujurist, schrijver en Ubuntu-verteller

Het is de hoogste tijd dat we ons weer met de Aarde verbinden. Door brieven vanuit liefde voor de Aarde te schrijven, wakkeren we onze gevoelens voor haar aan, weten de mensen van het project Lieve Aarde. Lees de brieven van milieujurist Jessica den Outer, schrijver Sidney Vollmer en Ubuntu-verteller Annette Nobuntu Mul.

Lieve Aarde,

Bewondering. Ontzag. Liefde. Dat is wat ik voel voor jou. Je bent de moeder van alle wezens op aarde: je voedt en verzorgt, brengt leven mee en trekt leven aan. En dat al miljoenen jaren. Als ik even uitzoom is het overweldigend en nauwelijks in woorden te vatten hoe bijzonder het leven hier op deze planeet is.

Maar als ik aan jou denk, komen er ook gevoelens van pijn, verdriet, en schuld omhoog. Het spijt mij, wat wij jou hebben aangedaan. Aandoen, nog iedere dag. De mens behandelt jou als een object – iets wat we kunnen gebruiken, uitbuiten en uitputten, voor ons eigen gewin. We vinden onszelf belangrijk genoeg om rechten te geven, maar erkennen die van jou niet.

Sinds er leven op aarde is – dus allang voor de mens en ook zonder de mens – bestaat, gedijt, groeit, floreert en leeft de natuur. Het zijn de natuurlijke rechten van de aarde om te bestaan. Het uitgangspunt van het rechtssysteem moeten de wetten van de aarde zijn, zei grondlegger van de rechtsfilosofie van de aarde (Earth Jurisprudence) Thomas Berry. Ze beheersen het leven op de planeet en daaruit zouden menselijke wetten moeten worden afgeleid. Inheemse volkeren snappen dat al. De mens is een integraal onderdeel van de natuur, en staat er niet buiten. In hun talen, gewoonten en bestuurssystemen wordt zichtbaar dat de natuur de ordening van het leven reguleert. Om de gezondheid en het welzijn van mens en planeet te behouden, moeten mensen zich aanpassen aan de dynamiek van de natuur.

Het is hoog tijd voor het erkennen van de Rechten voor de Natuur, of beter gezegd: Rechten voor Moeder Aarde. Niet alleen de mens, maar ook de rest van de natuur heeft fundamentele rechten die nodig zijn om de cycli, structuur, functies en evolutionaire processen van deze aarde te behouden en te respecteren.

Nog niet overal is dit besef doorgedrongen. Het spijt het mij dat we jouw natuurlijke bestaansrecht nog niet voldoende erkennen en respecteren.

Maar wat ik wel kan doen, Lieve Aarde, is mij blijven inzetten voor jouw groene toekomst. Voor de planeet, voor toekomstige generaties van al het leven op aarde. Niet alleen de mens heeft een bestaansrecht op deze bijzondere planeet. Met deze brief dus gelijk een belofte om mij te blijven inzetten voor de erkenning van jouw fundamentele rechten.

Liefs,

Jessica den Outer

Lieve aarde,

Je zult bedolven worden onder de spijtbetuigingen, uitleg, radeloosheid, woede en liefde. Ook wel gek hè, ben je alweer 4,5 miljard jaar een hard tollende nikkelkern, just minding your own business, komt er ineens een diersoort met een bewustzijn voorbij dat zichzelf en jouw leed beklaagt – terwijl die diersoort er zelf pas zo’n 250,000 jaar is. In verhouding een 55 duizendste van jouw levensduur. Anderhalve seconde op vierentwintig uur. Een paar stroboscoopflitsen, dat zijn we. En jou maar larmoyant aanschrijven.

Gister zag ik in een documentaire dat over 100 miljard jaar leven – waar dan ook in het universum – zal zijn verdwenen, omdat er door de uitdijing te weinig energie beschikbaar zal zijn voor leven op planeten die rondom de sterren draaien. De onderlinge afstand wordt veel en veels te groot om nog voldoende licht en warmte te kunnen geven.

Die kant op kijkend heeft dus geen zin. En terugkijken ook niet. Wat geweest is, en zo voorts.

Om ons heen kijken, dat is wat we hebben. En net als met dat uitdijende universum, dijt de afstand tussen mensen uit. De afstand tussen mensen en een gedeelde realiteit ook, en de afstand tussen deze generatie en volgende generaties. Tussen dat wat we kunnen en dat wat we moeten. Het dijt maar uit.

Wetende, voelende wezens plaatst het voor een ingewikkelde keuze: gaan we nog een poging wagen, of gooien we het bijltje erbij neer? Gaan we die vriend van vroeger overtuigen van de noodzaak te stoppen met vlees eten, met vliegen en vragen de geest weer te openen voor de realiteit? Gaan we nog extra zaadbollen ophangen voor uitstervende vogels? Gaan we al die andere mensen die het niet-weten omarmen, de mensen die context zijn verloren onder druk van angst, armoede, boosheid, technologie, de mensen die het vertrouwen in feiten zijn verloren, de mensen die in de steek zijn gelaten en de toekomst de rug toe keren, gaan we die nog proberen te verleiden tot een nieuwe dans? Of gaan we naast ze zitten, al dan niet kniezend, oren en ogen dicht, omdat het universum uitdijt en het licht dempt?

Als ik je dit schrijf, heb ik ruim zes maanden geprobeerd de tering naar de nering te zetten in de vorm van een creatieve studio die regeneratie naar grote bedrijven brengt.

Ondanks mijn prachtige kinderen als motivatie. Ondanks mijn moed, wijsheid, het netwerk kreeg ik het hedendaagse manna, geld, niet snel genoeg opgelijnd. Ik zou mijn huis moeten gaan verkopen. We zouden moeten gaan leven van de wind. Ik zal me dus toch weer voegen tussen de rijen mensen die weten dat het anders moet, maar die er niet, of nauwelijks, naar handelen.

Toch ben ik niet hopeloos of apathisch. En dat heeft alles te maken met die tijdslijn van 100 miljard jaar. Vele fracties van die tijdslijn zullen – ondanks alles – barstensvol leven zijn. En fracties van die fracties zullen vol zijn met menselijk leven – hoe moeilijk ze het ook krijgen, die paar stroboscoopflitsen lang. Jij zult het meemaken.

Wat wij volgens mij véél meer moeten doorvoelen is de constatering dat er welbeschouwd voor ons onbegrensde tijd is. Dat niets is gedetermineerd. Jij weet dat als geen ander: jij had immers ook niet verwacht dat die komeetinslag zou gebeuren die je dwong de maan te baren. Of die komeet toen met die dinosauriërs: je incasseerde de verrassing en je draaide door.

Ter versterking van die onverstoorbaarheid deel ik ter afsluiting graag het inzicht dat ik meekreeg van enkele draken, die me tijdens een medicinale psilocybine reis bezochten. Hopend dat hun inzicht de lezer dezes ook helpt troosten. En dat het de lezer helpt luisteren naar de roep van datzelfde medicijn. We zullen het nodig hebben om weer verweven te raken met de rest van het web van het leven, met de onmetelijke kracht die er besloten ligt in de tijd.

Want dat fluisterden ze. Er is tijd, fluisterden ze. Er is altijd tijd.
Wat een geschenk.

Sidney Vollmer

Lieve moeder Aarde,

Ik heb lang getwijfeld over deze aanhef. Mag ik u wel lieve noemen? Het voelt alsof de beul zijn of haar slachtoffer troost en ‘lieve’ noemt…

Want ik ben me er meer dan terdege van bewust, dat wij mensen, mijn voorouders, ouders en ook ikzelf u, vooral in de afgelopen eeuw, hebben uitgebuit en afgebeuld.

Ruim zestig jaar geleden kwam ik op u, aarde, terecht. Als kindje speelde ik veel op uw grasveldjes, klom in uw bomen, bouwde luchtkastelen op het strand, genoot van het zwemmen in uw zee. Ik kauwde zelfs op grassprietjes, in de overtuiging dat er melk in zat. Want koeien aten gras en gaven toch melk? Ik genoot van al uw geboden rijkdom, zonder bewust te beseffen wat u mij gaf om te leven. Het leek vanzelfsprekend dat u er was, beter gezegd: vanzelfzwijgend. Hoe kon ik weten dat de leus ’melk is goed voor elk’ er een was om de boeren, de Nederlandse zuivelsector en de bio-industrie een financiële injectie te geven? En dat de EU later tussen 2017 en 2020 nog steeds 20 miljoen euro subsidie aan zuivelreclamecampagnes zou spenderen. Terwijl het juist zo broodnodig is voor mens, dier en u dat onze gigantische zuivelconsumptie eindelijk begint af te nemen. Het is maar een voorbeeldje van ‘hoe kon ik weten?’ Ik at tot enkele jaren geleden vlees, niet wetende dat vlees verantwoordelijk is voor 40 procent van de broeikasgassen die vrijkomen bij productie van het voedsel van een gemiddelde Nederlander. Ik heb vele kilometers auto gereden, me niet voldoende realiserend dat ik op jaarbasis ca vijf ton CO2 uitstootte. Ik kookte op gas met een gemiddelde uitstoot van circa 75 kilo CO2 per jaar. En ja, kleren kocht ik ook, voor elke gelegenheid een outfit. Ik wist echt niet dat ongeveer vier procent van de mondiale uitstoot van broeikasgassen komt door de kleding- en schoenenindustrie. En ik vloog de afgelopen drie decennia wel dertig keer naar mijn geliefde Zuid-Afrika en ik realiseerde mij te weinig dat uitgerekend in die decennia de broeikasemissies door internationale luchtvaart en scheepvaart enorm snel zijn toegenomen.

Heb ik het recht om een liefdesbrief aan u te sturen, u ‘lieve’ te noemen, terwijl ik met een groot reëel en plaatsvervangend schuldgevoel achterom kijk? Ik kijk om hoe ik, mijn voorouders en mijn land- en continent-genoten hebben bijgedragen aan een arrogante, misplaatste verhevenheid boven u én vele koloniaal misbruikte volken. Want die egocentrale grondhouding, op korte termijn winnen ten koste van de ander, zat en zit diep verankerd in ons.

Ik wil u zo graag een liefdesbrief schrijven, maar het wordt op deze manier meer een schuldbekentenis in de hoop op vergeving. En het thema Vergeving brengt me bij het land, waarheen ik zo vaak gevlogen ben: Zuid-Afrika. Daar ontmoette ik u, moeder Aarde, op zo’n indringende manier als nooit tevoren. Ik wilde mij fysiek wentelen in de rode aarde en voelde het zwarte bloed van apartheid. Apartheid, een diepe afgesplitstheid in humanitair en ecologisch opzicht. De pijn van het verleden. Ik ontdekte een eeuwenoude Afrikaanse wijsheid: Ubuntu. Umntu Ngmuntu Ngbantu: Ik ben omdat wij zijn en wij zijn omdat… de aarde is. Wij, mensen en aarde, zijn mondiaal onlosmakelijk met elkaar verbonden. En in de spirit van Ubuntu maakte ik kennis met de Waarheids- en Verzoeningscommissie in de jaren negentig, onder leiding van Aartsbisschop Desmond Tutu. Een fundamentele weg, na humanitaire misdaden, om via erkenning van de waarheid, empathie voor de pijn van de ander, vergeving vragend om uit te komen bij verzoening en herstel. Herstelrecht in plaats van schuld, boete en scheiding. Vergeving en verzoening als wegen van verantwoordelijkheid in plaats van schuld. Wegen met een toewijding voor een ethisch betere toekomst voor alle aardbewoners en dat kan alleen maar via een mondiale solidariteit. Zouden we nu ook diezelfde weg van herstelrecht kunnen volgen om u, moeder Aarde, inclusief onszelf te redden? Een restorative justice op humanitair én ecologisch niveau?

Ik hoop van ganser harte, dat u mij en de mijnen wilt vergeven en dat de weg naar herstel niet geblokkeerd wordt. De bewustwording heeft tijd, stilte, bezinning en soms gevechten nodig en juist die tijd is er niet. Want u, moeder Aarde, lijdt nog elke dag. Meer dan ooit heeft u nu recht op bescherming nodig en gelukkig zie ik al prachtige initiatieven ontstaan om de ‘rechten van de natuur’ vast te leggen, om regeneratieve landbouw te omarmen, de jeugd die zich fel protesterend laat horen, zoektochten naar economische transities zoals de ‘betekeniseconomie’. Stromingen van burgers tot politiek die beseffen hoezeer we u en elkaar mondiaal nodig hebben om samen te bouwen aan een rechtvaardige, inclusieve en duurzame wereld. Het besef ‘ik ben omdat wij zijn en wij zijn omdat de aarde is’ is daarin mijns inziens cruciaal en universeel.

Lieve moeder Aarde, mag ik u vragen, kunt u mij en de mijnen vergeven? Ik zal me met ziel en zaligheid inzetten, met wat in mijn vermogen ligt, om mee te werken aan uw herstel. Voor u en onze kinderen en (achter)kleinkinderen. Zodat díe onbekommerd, maar wel van jongs af aan bewust, op grasveldjes kunnen spelen, in uw bomen kunnen klimmen, luchtkastelen kunnen bouwen op het strand en kunnen genieten van het zwemmen in uw zeeën en eten van uw vruchtbare bodem.

Uw nietige stip in de tijd, maar voor altijd met u verbonden in de stroom van ons bestaan,

Annette Nobuntu Mul

Expressies van de Aarde door: Blanche Beijersbergen

Schrijf ook een liefdesbrief aan de Aarde en stuur ‘m naar Lieve Aarde!