"I can't breathe!" Dit boek helpt je beter begrijpen wat daar gebeurde

Wat er misging tijdens de aanhouding van George Floyd is niks nieuws. Op 10 juli 2015 werd Sandra Bland, een 28-jarige zwarte Amerikaanse vrouw, aangehouden tijdens een verkeerscontrole. Drie dagen later werd ze opgehangen gevonden in een gevangeniscel in Waller County, Texas. Zelfmoord, was het oordeel. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden. Een gesprek, een escalatie, een slachtoffer en een dader. Hoe doorbreken we die vicieuze cirkel? Dit boek kan een beetje helpen. 

Hij riep keer op keer “I can’t breathe.” George Floyd stierf op maandag 25 mei 2020 in Minneapolis, kort nadat agent Derek Chauvin bijna 9 minuten zijn knie op Floyds nek had gedrukt. Zijn dood is de aanleiding voor de aanhoudende onrust in de VS en de protesten in andere landen tegen politiegeweld en racisme. De demonstraties verspreiden zich in razend tempo over de wereld. Inderdaad, als een virus. Heel lang smeulend onder de oppervlakte met af en toe een oprisping en dan ineens slaat de vlam in de pan en is er geen blussen meer aan.

Als je wilt begrijpen hoe dat komt, is ‘Talking to strangers’ van Malcolm Gladwell een goed begin. Natuurlijk is de huidige situatie ontstaan door een giftige cocktail van geschiedenis, cultuur, en omstandigheden. Zijn institutioneel racisme en police brutality diepgeworteld in de VS. Valt het gedrag van de agent(en) niet goed te praten. Maar er is meer aan de hand. Het is ook ons onvermogen om vreemden blanco tegemoet te treden, zonder vooroordelen en zonder onze ervaringen, training, cultuur en karakter erin te betrekken.

Conflicten en misverstanden

Malcolm Gladwell kijkt net iets anders naar de wereld dan de meesten van ons. En gelukkig is hij behalve een fijne dwarskijkende socioloog ook een meesterverteller. In zijn laatste boek ‘Talking to strangers’ betoogt hij dat er iets heel erg mis is met de tools en strategieën die we gebruiken om mensen te begrijpen die we niet kennen. En omdat we niet weten hoe we met vreemden moeten praten, nodigen we conflicten en misverstanden uit op manieren die een diepgaand effect hebben op ons leven en onze wereld.

Hij illustreert dit aan de hand van aansprekende voorbeelden, van de ontmoetingen tussen Adolf Hitler en Neville Chamberlain (die Hitler best een betrouwbare chap vond) tot het mysterie van Wall Street-koning Bernie Madoff en de foute veroordeling van de Amerikaanse studente Amanda Knox, die zes jaar onterecht in de cel zat voor de moord op haar kamergenote Meredith Kercher in Italië.

(Kijktip: Netflix maakte een documentaire over haar verhaal.)

Maar het boek wordt omkaderd door een scène die zowel heel persoonlijk als universeel is: de ontmoeting tussen Sandra Bland en politieagent Brian Encinia. Hij houdt haar aan, ze hebben een gesprek dat volledig ontspoort, de jonge Afro-Amerikaanse vrouw wordt door de witte Encinia gearresteerd en zij pleegt drie dagen later zelfmoord in haar cel. ‘Haar dood’, schrijft Gladwell, ‘is wat er gebeurt als een samenleving niet weet hoe ze met vreemden moet praten.’ Sandra nam een deel van haar arrestatie op met haar telefoon.

Het gaat al binnen een paar minuten mis

Zo simpel als het leek, een aanhouding van een auto die over een doorgetrokken streep reed, zo complex was de situatie eigenlijk. Malcolm Gladwell fileert het gesprek dat tussen die twee plaatsvond en ontdekt een aantal niveaus waarop het misgaat, al binnen een paar minuten. Die verschillende niveaus worden vervolgens stuk voor stuk bij de kop gepakt in hoofdstukken die altijd draaien om een min of meer bekende zaak uit de recente of minder recente geschiedenis.

Rode draad

De voorbeelden en casestudies gaan werkelijk alle kanten op. Toch weet Gladwell steeds terug te komen op zijn rode draad: we zijn niet in staat goed met vreemden te praten en dat kan tot misverstanden, ellende, opstand en zelfs oorlog leiden. Het boek bewijst trouwens ook dat we er niet eens (of misschien wel juist niet) goed in zijn met bekenden te praten, met alle gevolgen van dien. Maar dat terzijde.

Ingesleten patronen en het menselijk tekort

Toen ik de rij namen las van jonge mannen die de afgelopen decennia door politiegeweld in Amerika om het leven gekomen zijn, Eric Garner, Laquan McDonald, Michael Brown, Tamir Rice, Freddie Gray, Philando Castile, Jamal Clark, George Floyd, moest ik ook direct denken aan Sandra Bland.

(Kijktip: HBO maakte een documentaire van haar verhaal.)

Het einde van George Floyd volgt exact hetzelfde patroon: een aanhouding, een gesprek dat escaleert en een confrontatie die eindigt met de dood van een onschuldig mens. We zijn niet in staat met vreemden te praten. Als je dit boek leest begrijp je iets meer van de oorzaken, de ingesleten patronen en het menselijk tekort die kunnen leiden tot al die ellende. Biedt ‘Talking to strangers’ oplossingen? Niet echt. Maar wie het gelezen heeft is in elk geval een beter geïnformeerd, ja zelfs een gewaarschuwd mens. En zal tegelijkertijd hopelijk iets milder oordelen dan voorheen.

Want we kunnen het allemaal leren. Als we maar luisteren naar en praten met vreemden zonder vooroordelen en zonder onszelf er teveel in te betrekken. En dat geldt trouwens ook voor praten met bekenden en geliefden.

Talking to Strangers van Malcolm Gladwell bestellen? Dat doe je natuurlijk via onze vrienden van Youbedo! En wil je elke week een dosis inspirerende verhalen en duurzame kijk- eet- uit- en luistertips rechtsreeks in je mailbox? Schrijf je dan in voor de MaatschapWij nieuwsbrief en never miss a beat! Krijg je ook nog ons laatste e-magazine cadeau.