De belangrijkste lessen leren kinderen niet binnen, maar in de natuur

‘Slecht weer bestaat niet, alleen slechte kleding’, is het motto van kinderopvang Struin. Na school gaan natuurpedagogen met kinderen struinen in de natuur. En dat is nodig, want: “Zo creëren we een natuurinclusieve generatie.” 

Aan het eind van de schooldag rijden groene elektrische bakfietsen door Nijmegen en omstreken. In de bakken zitten zo’n acht tot twaalf kinderen. Ze zijn gekleurd door de sporen van het bos, rozig van een hele middag ravotten in de natuur en vallen soms eventjes op elkaars schouder in slaap. Op de zijkant van de bakfietsen staat de naam ‘Struin’: inmiddels een begrip in Nijmegen. Bij deze kinderopvang zijn kinderen – weer of geen weer – buiten. En dat is precies wat we nodig hebben voor de Aarde. 

Oprichter Matthijs de Gruijter begon in 2007 met een natuurclub waarmee hij met kinderen op excursie ging in de natuur. Het was zo’n succes dat ouders Matthijs voorstelden om een kinderopvang te beginnen. Struin was geboren. In eerste instantie deed Matthijs het nog met één bakfiets, maar vanwege de grote vraag breidde hij al snel uit. Inmiddels telt de kinderopvang 75 werknemers en worden 850 kinderen tussen de twee en twaalf opgevangen en in bakfietsen naar natuurgebieden gereden om daar op avontuur te gaan. 

Kinderen kunnen meer aan dan we denken

“Ik ben dichtbij de zee opgegroeid en als kind heb ik veel in de duinen gestruind. Die momenten in de natuur waren geweldig tijdens mijn jeugd”, vertelt beleidsmedewerker en pedagogisch coach Marleen Ruigrok vanaf een boomstronk in de zon op de vaste locatie van Struin in de Ooij (een natuurgebied in Nijmegen aan de rivier de Waal). Marleen kwam zelf bij de kinderopvang terecht doordat ze een buitenschoolse opvang voor haar eigen zoon zocht. Ze meldde niet alleen hem aan, maar solliciteerde ook zelf. Voor beiden werd het een succes.

“Eerst durven veel kinderen niet over een slootje heen”, zegt Marleen terwijl ze naar een droogliggende greppel verderop wijst. “Maar als ze langer bij ons zijn maken ze in de regen een modderglijbaan en hebben ze de grootste lol.” In het begin kunnen ouders het spannend vinden om hun kind over te leveren aan de elementen, maar ze komen er al snel achter dat hun kind meer aan kan dan ze dachten. “We leren de kinderen om met risico’s om te gaan, waardoor ze meer vertrouwen in zichzelf krijgen”, vertelt Marleen. Door alle verschillende weersomstandigheden ontdekken kinderen dat ze moeten bewegen als ze het koud hebben en waar je kan gaan schuilen als het regent. Marleen: “Kinderen die al langer bij Struin zijn kijken in de ochtend naar buiten en trekken als het regent zelf hun regenjas en regenlaarzen aan.”

“De jonge generatie groeit op met talloze beeldschermen om zich heen en moet – net als vorige generaties – stilzitten in de schoolbanken”

Spelen zonder speelgoed

Het is een wisselvallige woensdagmiddag. Desondanks zijn meerdere natuur-pedagogische medewerkers met hun bakfietsen naar een bos aan de rand van Nijmegen gereden. Bij aankomst worden de vaste groepjes kinderen verzameld en dan is het tijd voor avontuur. Begeleider Rinske loopt als moeder-eend voorop met achter haar tegen-de-regen-ingepakte vier- en vijfjarigen. Een van de kinderen vindt een kikker en Rinske legt uit waarom de kikker in het bos zit en niet in het water. Ze gaan verder over takjes en langs bomen. Om de haverklap wordt een paddenstoel gesignaleerd. “Dat is omdat ze veel dichterbij de grond zitten dan wij”, legt Rinske uit. Zelf heeft ze lang als rollenspelacteur gewerkt in de zorg. Tijdens corona moest ze veel achter de laptop zitten en kreeg ze behoefte om naar buiten te gaan. Zodoende ging ze aan de slag als natuur-pedagogisch medewerker bij Struin. 

Later die middag krijgt een boomstronk een halsband om en is vanaf dan een hond (en transformeert op enig moment in een paard), vormen een paar kinderen die op een rijtje zitten een trein en wordt er op bezoek gegaan in elkaars gefantaseerde boomhut. De weer-app wordt nauwkeurig in de gaten gehouden en voordat onweer, bliksem en regen uitbreken wordt beschutting gezocht. Het hele stel waggelt terug naar de bakfietsen. 

“Het dichten van de kloof tussen kinderen en natuur kan onze planeet redden”

De natuur als leermeester

De belevenissen zijn echt. En dat is een belangrijk punt voor Struin. De jonge generatie groeit op met talloze beeldschermen om zich heen en moet – net als vorige generaties – stilzitten in de schoolbanken. Die kennisoverdracht is vele malen statischer dan geleefde ervaringen uit de natuur. De natuur is daarom ontzettend pedagogisch, ziet de kinderopvang. Kinderen gaan naar huis met zowel kennis over de natuur als fysieke kracht, balans en uithoudingsvermogen. En omdat ze dat allemaal samen met andere kinderen hebben ontwikkeld, leren ze een berg aan sociale vaardigheden. 

“Het dichten van de kloof tussen kinderen en natuur kan onze planeet redden”, stelt Anouk Schouten, communicatieadviseur bij Struin, in deze TED-talk. De missie van Struin gaat verder dan alleen een leuke natuurbeleving voor kinderen: met hun struintochten willen ze van de volgende generatie rentmeesters van de Aarde maken. “Daarvoor is het nodig dat kinderen de planeet willen en kunnen redden. En spelen in de natuur geeft ze precies dat. Steeds weer leiden onderzoekers ‘volwassen milieubewustzijn’ terug naar gedenkwaardige natuurervaringen in de kindertijd.” Anouk verwijst daarbij naar haar eigen ervaringen als kind. Ze groeide op met een groot nationaal park als achtertuin waar ze uren doorbracht. Om villa’s te bouwen werd een deel van het bos afgesloten met een hek, wat haar als kind enorm boos en verdrietig maakte. “Ik zou me nooit zo druk hebben gemaakt om dat hek in mijn bos als ik niet zoveel van dat bos had gehouden”, legt Anouk uit. 

Verbinding door te spelen

Op naar een natuurinclusieve generatie, is het credo van Struin. En dat brengen ze in de praktijk door te struinen. In de lente zoeken de begeleiders samen met de kinderen naar kruiden uit de natuur om kruidenboter van te maken, in de herfst wordt appelmoes gemaakt en het hele jaar door wordt geknutseld met alles uit de natuur. Zo wordt de verbinding met de natuur op jonge leeftijd al verdiept. “Van nature willen kinderen alles verzamelen wat ze vinden”, legt Marleen uit: “Begeleiders leren ze dat de natuur ook kwetsbaar is en je soms planten moet laten liggen voor de dieren.” 

Wanneer waren we het gelukkigst als kind? Waarschijnlijk die momenten dat we takken vonden en daar installaties mee bouwden, dennenappels verzamelden en een kip aaiden

“We willen onze passie doorgeven, zodat op meer plekken kinderopvang buiten wordt in plaats van binnen”, vertelt Marleen. Als voorbeeld en inspiratiebron geeft Struin daarom advies over natuur-pedagogiek aan buitenschoolse opvangen en sturen ze aan op aanpassingen in wet- en regelgeving zodat het makkelijker wordt om kinderen in de natuur op te vangen. 

Wanneer waren we het gelukkigst als kind? Waarschijnlijk die momenten dat we vrij in de natuur aan het spelen waren: takken vonden en daar installaties mee bouwden, dennenappels verzamelden en een kip aaiden. Toen we niets hoefden en alles mochten. Het zijn die momenten waar onze harten voor de natuur begonnen te kloppen. En het zijn die momenten – en niet die achter een scherm – die we de volgende generatie kunnen meegeven om de planeet te willen en kunnen helen. Op naar een natuurinclusieve generatie! 

Meer lezen over hoe we de Aarde kunnen herstellen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en krijg ons laatste e-magazine cadeau.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 2o oktober 2022. Laatste update: 6 december 2022.