#WIJ Maken Impact: hoe gezondheid en geluk met elkaar verbonden zijn

#WIJ Maken Impact draait om de vraag: hoe maken we zelf een positief verschil in de zorg, het onderwijs, de economie en de maatschappij? De bijeenkomsten worden georganiseerd door MaatschapWij en Social Impact Factory Utrecht. Op 12 juni vond de tweede editie plaats, over positieve gezondheid en geluk. Met sprekers Rogier Berghauser Pont en Carin Cuijpers. Redacteur Roanne doet verslag.  

Moderator Bart-Jan stelt de eerste spreker voor: Rogier Berghauser Pont. Ze kennen elkaar. Zelf zat Bart-Jan er een tijd terug doorheen. Gelukkig zat in zijn vriendengroep een coach, Rogier. Rogier was al een tijdje geïnteresseerd in het fenomeen ‘Positieve Gezondheid’ en praktiseerde dat als coach. Ze gingen samen aan de slag. Aan de vooravond van het event vond Bart-Jan een oude sheet terug. Op alle zes categorieën van Mijn Positieve Gezondheid stonden vijven. Nu hij weer naar de sheet kijkt zijn die vijfjes veranderd in achten, negens en zelfs tienen. Een vooruitgang. Maar hoe werkt dat dan, positieve gezondheid? En hoe beïnvloedt het ons geluk?

Positieve gezondheid

Rogier gaat harder rennen als het met anderen niet zo lekker gaat: “Ik ervaar empathie voor pechvogels” vertelt hij. Deze pechvogels wil hij op weg helpen in het leven. En hij weet hoe, want volgens Rogier is het ontwikkelen van het vermogen om om te gaan met de dingen die je overkomen de sleutel tot een gezond leven.

In 2017 belandde Rogier in het ziekenhuis met een hartritmestoornis. Daar hoorde hij geen enkele keer “hoe gaat het?”. Iets wat hij wel had willen horen, net als dat hij graag geïnspireerd had willen worden door iets te leren over een gezondheidsbevorderende leefstijl. Maar een cardioloog heeft liever geen claim aan zijn broek hangen, en volgt de protocollen daarom nauwkeurig. Het ontbreken van de menselijke maat is volgens Rogier tekenend voor de gezondheidszorg. Zijn opname leidde ertoe dat Rogier inzag dat de gezondheidszorg in feite ‘ziektezorg’ is. In zijn optiek zou de gezondheidszorg meer moeten omvatten. Machteld Huber’s definitie van positieve gezondheid trekt hem meer aan.

In deze definitie staat het lichamelijke, psychische en sociale welbevinden centraal en niet alleen de afwezigheid van een ziekte of gebreken. In de 21ste eeuw hebben we voornamelijk te maken met chronische ziekte. Als we ons focussen op ziektezorg dan is de noodzaak tot genezing altijd aanwezig en zou iedereen altijd behandeld moeten worden. Maar kun je ook gezond zijn als je ziek bent? Als je griep hebt, heel moe bent, je eenzaam voelt of stress hebt over financiën?

Zingeving

Volgens Rogier wel: ‘‘Voelt u zich gezond?” zou een betere vraag zijn. Iemand kan moe zijn maar zich wel gezond voelen. Het gaat allemaal om perceptie. Een man op leeftijd beaamt dit: “De ene arts zei dat ik gezond was en een andere sportarts zei dat er wel acht kilo af moest. Wat is dan gezond?” De ervaring van gezondheid zou daarom moeten worden opgevat als het vermogen om je aan te passen aan dat wat je tegenkomt. Rogier: “Het gaat om de veerkracht die iemand heeft om zichzelf te herstellen. Dan gaat het meer om een betekenisvol leven leiden en is gezondheid het middel om dat leven te hebben.”

Om te onderzoeken hoe mensen gezondheid opvatten werd aan respondenten gevraagd welke indicatoren voor hen zorgt voor een gezond leven. Daar kwamen 556 indicatoren uit. Die zijn teruggebracht tot 32 aspecten en ingedeeld in zes categorieën. De sheet met zes categorieën hebben we voor onze neus liggen. Ieder vult op het web in welk cijfer het dagelijks functioneren, de lichaamsfuncties, zingeving, mentaal welbevinden, het gevoel van ‘meedoen’ en kwaliteit van leven, representeert. Zo hebben we allemaal een individueel ‘gezondheidsoppervlak’ voor ons liggen.

Rogier: “In plaats van het hebben over wat er slecht gaat, kunnen we nu andere vragen stellen, bijvoorbeeld: waar zou je zelf mee aan de slag willen gaan? Dan zijn de eigen beweegreden het startpunt en begin je met wat je belangrijk vindt.” Dus als ik kijk naar de sheet met mijn individuele webvorm, wat zou ik dan willen veranderen? Kwaliteit van leven popt het eerst op. Ik zou graag willen verhuizen. En als ik zou verhuizen zouden de andere vijf categorieën ook wel eens mee kunnen groeien naar een hogere ranking. Maar, vraag ik me dan af, hoe zit het met de mensen die niet weg kunnen uit Overvecht. Die het nooit kunnen betalen om ergens anders te leven. Hoe ga je daar dan mee om? “Het antwoord zit in je vraag: hoe ga je daar dan mee om?”, antwoordt Rogier. “Hoe ga je om met de dingen die je tegenkomt in je leven?”

Bruto Nationaal Geluk en gezondheid

Ook spreker Carin Cuijpers ziet dat gezondheid en geluk nauw met elkaar verbonden zijn. In een periode dat het niet zo lekker met haar ging ontdekte ze een verontrustende moedervlek. “Het was een signaal: er moesten dingen anders in mijn leven. Geluk heeft zoveel invloed op de gezondheid van mensen” vertelt ze. Om het Bruto Nationaal Geluk op te krikken richtte ze de GeluksBV op.

Voor GeluksBV ontwikkelde ze allerlei programma’s die de competenties van mensen versterken en de ervaring van autonomie, verbondenheid en betekenis vergroten. Een van die programma’s is Digitale Buddy’s. De digitale buddy’s zijn studenten van het ROC die ouderen helpen om digitaal vaardig te worden. Daardoor kan een oudere vrouw nu praten met haar kleinkind dat in het buitenland woont, en hoeft een andere senior niet meer een half uur op de bus te wachten, omdat hij begrijpt hoe de reisplanner van 9292 werkt. Door Digitale Buddy’s voelen ouderen zich minder eenzaam én leren jongeren van de wijsheden van ouderen. Win-win.

We zetten onze eigen digitale vaardigheden in om het fenomeen ‘geluk’ samen te onderzoeken. Via onze mobiele telefoon lezen we op een website ‘wat maakt je gelukkig?’. In de drie vakjes daaronder toetsen we woorden in die we associëren met geluk. Ze verschijnen op het grote scherm. Vrienden, familie, gezelligheid, verbinding, liefde en natuur zijn prominent aanwezig.

Gelukswetenschap

Carin haalt het onderzoek van Ruut Veenhoven aan. “Actief bezig zijn met geluk heeft hetzelfde gezondheidseffect als stoppen met roken”, aldus Carin. Geluk is de mate waarin je voldoening ervaart in je leven als geheel. Dit wordt voor 30 procent bepaald door erfelijke factoren, 25 procent door leefomstandigheden en voor 45 procent door levensvaardigheden en levenskeuzes. Carin: “Als mens zijn we geneigd om geluk buiten onszelf te plaatsen. Terwijl omstandigheden maar voor een klein deel bepalend zijn voor onze ervaring van geluk. Het komt van binnenuit.”

Maar hoe kunnen we dan gelukkig worden? Door geluksbevorderende strategieën, weet Carin. “Dankbaarheid is snelste weg naar geluk. Als we ons bewust worden van dingen die goed gaan, worden we vanzelf gelukkiger.” Elke avond opschrijven waar je dankbaar voor bent of een dankbaarheidsbrief schrijven aan jezelf zijn oefeningen om dit te bevorderen. De tweede strategie is positief denken: “Je hebt altijd een keuze over hoe je over dingen kan denken”, legt Carin uit. Daarnaast zorgt ‘vriendelijk en behulpzaam te zijn voor anderen’ voor geluk. Je sociale relaties koesteren, genieten, minder tobben, flow-ervaringen en mediteren; het draagt allemaal bij aan je geluk. Carin is ervan overtuigd dat als je deze levensvaardigheden traint je een gelukkiger mens wordt.

Gezondheid en geluk blijken deze avond meer in verbinding met elkaar te staan dan doorgaans in de zorgsector wordt gedacht. De ervaring van geluk beïnvloedt de gezondheid en de ervaring van gezondheid bevordert het geluk. Waarbij geluk meer is dan veel geld en een dure auto hebben en gezondheid verder reikt dan de afwezigheid van ziekte. Zingeving, verbondenheid, acceptatie en autonomie zijn essentieel.