Vier tips om van ons mediagedrag iets positiefs te maken

Schrijver Raymundo Resink stopte vijftien jaar geleden met nieuws volgen. De eindeloze stroom aan nutteloze en vooral negatieve informatie die hij dagelijks had geslikt, ging er niet meer in. En liever dan zich afsluiten, wilde hij op een nieuwe manier leren kijken naar wat er in de wereld gaande is. Zodat hij daar iets constructievers mee kon doen dan hij jarenlang had gedaan.

“Het is fascinerend hoe wij als soort en cultuur briljant zijn in het verbeelden van ons uitsterven. We maken films over hoe we uitgeroeid worden door zombies, atoombommen, ziektes, robotten, buitenaardse wezens, of kleine grappige Gremlins, allerlei dingen. We zijn er briljant in. We houden ervan. Maar waar zijn de films over wij die dingen omdraaien en problemen óplossen? We hebben dat soort films niet, we zijn er vreselijk slecht in”, aldus Rob Hopkins, oprichter van de Transition Towns beweging en voorvader van één van de leukste alternatieve munten die ik ben tegengekomen: De Britse Totnes Pound.

Illustratie: Raymundo Resink – Rob Hopkins in de documentaire Tomorrow

Die Amsterdamse taxichauffeurs…
Ongeveer een jaar nadat ik klaar was met studeren, ‘toevallig’ precies op het moment dat ik aan mezelf durfde toe te geven dat ik geen flauw idee had wie ik was en waar ik mee bezig was, deed ik de televisie de deur uit en zei ik mijn krantenabonnement vaarwel.

Tot dat moment had ik vrijwel dagelijks met Amsterdamse taxichauffeurs in de clinch gelegen. Die gasten reden als idioten, gaven nooit voorrang van rechts, sneden me af en scholden me uit. Ik schold natuurlijk terug, zo hard ik kon, want dat zou ze leren, die klootzakken.

“Weet je wat me nú weer overkwam?!”, vertelde ik mensen die het (niet) horen wilden. “Het is ook altijd hetzelfde met die klootzakken!”

Als ik vervolgens thuiskwam en de Amsterdamse televisiezender aandeed, zag ik hoe die gasten zelfs elkaar te lijf gingen. Belachelijk vond ik het, ongelooflijk, niet te filmen. Ik, als goedbedoelende en onschuldige fietser, had heel wat te stellen gehad met die Amsterdamse taxichauffeurs. Totdat ik stopte met nieuws volgen. Ineens hield de moedige strijd op.

Was het toeval? Of had de oppertaxibaas van Amsterdam tijdens een congres voor Amsterdamse taxichauffeurs vanaf het podium verkondigd: “Jongens, vanaf vandaag stoppen we met Raymundo treiteren!”

“Jongens, vanaf vandaag stoppen we met Raymundo treiteren.”

Ik denk allebei van niet. Ik geloof dat ik was gestopt met bewijs zoeken voor de overtuiging dat taxichauffeurs erop uit waren om mijn en andermans levens te vergallen.

Illustratie: Raymundo Resink

In de ruimte
Een Amerikaanse journalist en internet-fanaat, Clay Shirky vertelt in 2008 over zijn ontmoeting met een televisieproducente. De televisieproducente vraagt Clay wat hij zoal op internet ziet gebeuren. Enthousiast vertelt hij over Wikipedia en hij legt uit hoe soms wel duizenden mensen hun steentje bijdragen aan één onderwerp. De televisieproducente luistert, schudt verbaasd haar hoofd en vraagt: “Waar halen mensen de tijd vandaan?”

Clay gelooft zijn oren niet. “Níemand die bij de televisie werkt”, flapt hij eruit, “heeft het recht om die vraag te stellen. Je wéét waar de tijd vandaan komt.”

Dat was in het jaar 2008. Internet was toen nog het beloofde land van betekenisvolle verbindingen en een onvoorstelbare creatieve explosie. Zestien jaar later is iedereen op deze planeet met een Internet-verbinding een ‘content creator’ en ‘data generator’. We worden continu bestookt door dubieuze algoritmes die precies weten wat we vorige week donderdag om drie uur ’s middags aten en waar we nu trek in hebben.

En we kunnen elke dag duizenden nieuwe filmpjes bekijken – én plaatsen – over schattige katten.

Onze hersenen kunnen deze fenomenale wildgroei van informatie niet aan. We worden er letterlijk gestoord van, zowel online als offline. Ondertussen krijg ik nog steeds weleens de vraag: “Maar je moet toch weten wat er in de wereld gebeurt?”

Welnu, dat dacht ik vijftien jaar geleden ook. Maar wat wist ik eigenlijk? En wat doen wij met ‘wat er in de wereld gebeurt’? Welk deel van de eindeloze stroom nieuws en informatie die ons overspoelt, inspireert ons tot het maken van een positieve verandering? Hoeveel mensen vinden dat ‘we’ echt iets moeten doen aan dit of dat en zus of zo, en hoeveel mensen dóen vervolgens ook iets?

Illustratie: Raymundo Resink

“Nieuws is een zichzelf continu herhalende afspeellijst die vaak inhaakt op angst.”

Uit de herhaling
Nieuws, zoals ik nieuws ben gaan zien, is bijna nooit nieuws, maar een zichzelf continu herhalende afspeellijst, die voor het grootste deel nergens over gaat, en erger nog: vooral inhaakt op angst.

Een man van wie ik een aantal jaren terug in Portugal een lift kreeg, vertelde heel treffend: “Vijfentwintig jaar geleden liftte bijna iedereen; nu doet bijna niemand het meer. Je moet vanbinnen jong blijven, anders kom je niet meer buiten.”

Met andere woorden: zijn strijd en gevaar niet vooral wat het nieuws ons helpt geloven, omdat nieuws ons vooral overstelpt met strijd en gevaar, omdat verhalen van strijd en gevaar de hoogste kijkcijfers halen, omdat die verhalen perfect inhaken op een collectief en veelal onbewust verhaal van strijd en gevaar?

Ik wil niet bagatelliseren dat er vreselijke dingen gebeuren op aarde. Ik wil alleen zeggen dat een continue, éénzijdige stroom van berichten over voornamelijk vreselijke dingen ons vooral helpt te zakken in depressie, moedeloosheid en apathie.

Illustratie: Raymundo Resink

Terug naar de essentie
Waarmee ik ook wil zeggen: er is niets mis met nieuws. Net zoals er niets mis is met Internet en social media. Sterker nog, net als in het fenomeen concurrentie (waarover ik in een eerder Maatschapwij-artikel schreef) en in het bankwezen, zie ik in nieuws, Internet en social media een prachtige essentie. Een verlangen om onszelf en elkaar te helpen aan wijsheid die we anders zouden ontberen, om onszelf en elkaar te helpen beperkende gedachtepatronen en overtuigingen te overstijgen, om verhalen van mogelijkheid te delen en te bekrachtigen, om een mooiere wereld te creëren.

Dat de praktijk van het nieuws, Internet en social media daar vaak ver vanaf staat, maakt ze niet tot boosdoener.

Al is het alleen maar omdat wij sowieso een actieve rol in medialand spelen, zelfs wanneer we alleen maar ‘passief consumeren’.

Hier volgen vier tips voor een omgang die wél bijdraagt, een mix van eigen ervaring en inspiratie.

Illustratie: Raymundo Resink

Tip 1: voordat je reageert…
Voordat je iets waar dan ook op plaatst, stel jezelf de vraag: waar wil ik aan bijdragen? Ik denk dat een goede start voor veel mensen zou zijn: niet meer reageren met ophef, commotie en afkraking. Kritiek is namelijk net als economische groei een eigen leven gaan leiden. We zijn eraan gewend geraakt om elkaar te beschuldigen, rauw te lusten en af te breken, zelfs wanneer we een zogenaamde ‘rechtsgang’ bewandelen. En de ironie wil dat we daarmee geen onrecht, polarisatie en negativiteit verkleinen, maar vergroten.

En zo is het mijns inziens ook social media. Reacties vinden heel vaak plaats in een welles-nietes arena. Niemand wordt daar wijzer of blijer van, wel bozer.

Wij wakkeren positieve verandering niet aan met een ego dat gezien wil worden en/of de ‘ander’ te lijf wil gaan; we wakkeren positieve verandering aan met een ruimer wordend bewustzijn. Dus misschien, als het voorgaande (soms) op jouw van toepassing is, kun je oefenen met reageren vanuit oprechte benieuwdheid – of het reageren gewoon even helemaal laten. Gewoon, als oefening, om je bewust(er) te worden van de energie die je ergens wel of niet aan geeft.

Illustratie: Raymundo Resink

Tip 2: voordat je deelt…
Hetzelfde geldt voor dingen plaatsen: waar wil je aan bijdragen? Zaken die je werkelijk raken, waar je gepassioneerd over bent, die jou een gevoel van leven geven en waar anderen wellicht geïnspireerd van kunnen raken? Of zaken die jou het idee geven mee te tellen, aan goede marketing te doen, een prachtig plaatje te schilderen?

Ik geloof niet dat we kwaliteit objectief kunnen meten; ik geloof wel dat we kunnen weten wanneer we creëren vanuit een gevoel van kwaliteit, en wanneer we dat doen vanuit een nood aan kwantiteit.

Eén post in de maand die jou vervult in plaats van anderen opvult, vind ik onvoorstelbaar krachtiger dan tien posts die ervoor zorgen dat je een zelf-opgelegd quotum haalt.

Illustratie: Raymundo Resink

Tip 3: voordat je inplugt…
Een derde mogelijkheid is jezelf loskoppelen. Dat hoeft niet helemaal (nogmaals, ik vind Internet fantastisch) maar ga eens na op hoeveel informatiestromen je bent aangesloten, hoeveel van je tijd je daaraan ‘geeft’ en in hoeverre die stromen je inspireren, vervullen of alleen maar vullen?

Ik heb zelf ervaren, nadat ik een groot deel van mijn dagelijkse vulling had opgeruimd, hoeveel ruimte ik terugkreeg, die ik nu vrijer kan inzetten voor zaken die me inspireren en die bijdragen. En ja, dat was (en is nog steeds) soms oncomfortabel, want dat betekent ook een hoop momenten niet-weten-wat-te-doen.

Net zoals een tijdje zonder geld leven, reizen en werken mij heeft geholpen mijn relatie mét geld te transformeren, kun je met media een stap verdergaan, door jezelf eens helemaal los te koppelen. Acht dagen wandelen zonder telefoon, Internet of wat dan ook digitaal, is voor mij een levensveranderende ervaring geweest.

Of… je kunt precies de andere kant opgaan: drie dagen lang van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat alleen maar op je scherm, en dan op dag vier kijken hoeveel zin je er nog in hebt.

Illustratie: Raymundo Resink

Tip 4: voordat je kiest…
Elk negatief bericht, bovenop een al misselijkmakende cocktail aan negativiteit, stimuleert een zelfversterkende golf van pessimisme, want ‘de wereld gaat toch wel naar de klote’.

Een vierde mogelijkheid die ik zie, gaat over kiezen voor nieuws dat ons een mooiere wereld laat zien. Niet om de werkelijkheid te ontvluchten, maar om doembeelden open te breken en onszelf te helpen een betere wereld voor te stellen. Dat is niet naïef; het is nodig, willen we onderdeel van zo’n wereld worden.

Er zijn inmiddels legio mediakanalen – zoals dit kanaal ☺︎ – die spreken over wat er wél kan en wat er wél gedaan wordt, allemaal voeding voor een geest die zich uiteindelijk liever bezigt met mogelijkheid dan met beperking.

Misschien wil je, eventueel nadat je jezelf van dagelijks nieuws en posts hebt ontgift, een week lang alleen nog maar één of een aantal van die kanalen volgen? Of… omdat ik weleens heb horen zeggen dat afkicken van een verslaving zo’n zes weken duurt: zeven weken?

Illustratie: Raymundo Resink

Naar een nieuwe verbeelding
Verbeelding is een immaterieel recht dat niemand ons kan afnemen. Alleen het geloof in een lelijke wereld, wanneer we vasthouden aan dat geloof, kan dat. Maar het zien, weten en voelen dat een mooiere wereld mogelijk is – en zien waar dit al mogelijk is gemaakt – kan ons aanwakkeren de verandering waar we zo naar verlangen, te zijn. En dus te creëren.

Online vrij te lezen, op papier en als e-boek – en binnenkort als audioboek

Dit artikel is gebaseerd op stukken uit Raymundo’s boek Geld Gaat Nooit Over Geld, dat vrij online te lezen is op een ‘geef wat goed voelt’ donatiebasis, op GeldGaatNooitOverGeld.org.

Raymundo heeft ook een prachtig vormgegeven papieren versie en e-boek uitgegeven, met honderden tekeningen van eigen hand. Momenteel is hij bezig met de opname van het audioboek, dat in mei 2024 verschijnt. Voor een indruk en om het papieren boek, e-boek of audioboek te bestellen, klik hier.