De bodem-darm verbinding, het moment waarop alles op z’n plaats viel

Gezondheid is een fascinerend onderwerp. De meeste mensen – ikzelf vroeger ook – denken dat ze gezond zijn zolang ze niet (constant) ziek zijn. En ja, ik voelde me vroeger ook altijd prima. Ik at wat er op mijn bord kwam, had nooit bijzonder last van mijn gewicht en mijn prestaties bij gym waren altijd voldoende. Maar het ‘gezond’ van toen blijkt een slap aftreksel te zijn van wat ik nu weet en ervaar.

Mijn reis naar het écht begrijpen wat gezondheid betekent, begon pas toen ik samen met mijn man ons tweede bedrijf begon, een Farm to Table restaurant op onze eigen bio-boerderij in Italië. We wilden niet langer lange dagen in de keuken staan onder het felle TL-licht. Iets wat we al jaren deden als professionele koks, de paar laatste jaren in ons eigen restaurant in Nederland. We wilden niet langer alleen diners koken en serveren, maar de ingrediënten ervan ook zelf telen!

Een mooi maar heerlijk naïef plan. Want boeren was voor ons uiteraard een heel nieuw beroep. Maar zo, onbevangen en vol goede moed, begonnen we nu meer dan tien jaar geleden aan onze eerste bio-boerderij. Een plek waar we groenten en fruit verbouwden, vrijlopende varkens fokten, kippen hielden en dit alles wekelijks vers omtoverden tot smakelijke gerechten, die werden uitgeserveerd op een terras met uitzicht op de tuinen. Al snel ontdekten we iets bijzonders, iets waar ik eerder nauwelijks bij stil stond: de bodem-darmverbinding.

Wat heeft de bodem met je darmen te maken?
Meer dan je denkt. Ons eten begint in de grond, dat weet iedereen. Maar wat minder mensen weten, is dat de kwaliteit van de bodem direct invloed heeft op de voedingswaarde van wat erop groeit, de gewassen. Bodems vol leven—met een rijk microbioom van bacteriën, schimmels en andere kleine wezentjes—produceren groenten en fruit die boordevol voedingsstoffen zitten. En die voedingsstoffen voeden op hun beurt een ander microbioom, namelijk dat van onze darmen. Een dieet van voedsel dat van een arme bodem komt, gevoed door kunstmest en behandeld met gewasbestrijdingsmiddelen is dus echt minder voedzaam! En veel minder gezond.

“De bodemkwaliteit heeft direct invloed op de voedingswaarde van de gewassen”

Het klinkt misschien een tikje vaag, maar wetenschappelijk onderzoek bevestigt het keer op keer. Gezonde bodems leiden tot voedzamer voedsel, waar nog leven in (en op) zit, en dat voedzamer voedsel helpt bij het opbouwen van een divers en gezond darmmicrobioom. En je darmen, die doen véél meer dan je alleen helpen bij het verteren van je lunch. Ze spelen een cruciale rol in je immuunsysteem, je energieniveau en zelfs je stemming! Darmen worden om die reden ook weleens je ‘tweede hersenen’ genoemd.

“Darmen worden ook weleens je tweede hersenen genoemd”

Het effect op je energieniveau en je stemming heb ik zelf aan den lijve ondervonden. In de eerste opbouwjaren van de nieuwe boerderij en restaurant heb ik harder gewerkt dan ooit tevoren. Als Chef, die haar eigen restaurant runde, was ik al gewend aan helse lange dagen, uren op mijn voeten en altijd presteren onder hoge druk. Maar, sinds ik op een ‘farm dieet’ zat voelde ik me gezonder dan ooit tevoren. Ik at veel verse groenten uit de tuin, seizoensgebonden, ik gebruikte enorm veel dierlijk vet in de keuken (zowel van varken, koe als kip), we hadden onze eigen olijfolie, maakte zuurdesembrood en ik at soms wel zes eieren op een dag. Rijst en pasta aten we minder (want dat produceren we immers niet) maar aardappelen, mais, pompoen, bonen en zoete aardappel aten we volop. Ik had een mooiere huid, mooier haar, meer energie en kon eten als een houthakker zonder me ook maar een keer lamlendig ‘vol’ of onbestemd schuldig/ongelukkig te voelen. Uiteraard was er ook het effect van meer vitamine D, dit wil ik niet ontkennen. Maar het was vooral tijdens en na het eten dat ik me zo uitgesproken veel beter voelde dan voorheen.

“Vooral tijdens en na het eten voelde ik me veel beter dan voorheen”

De magie van een goede bodem
Ik herinner me nog goed de eerste keer dat we –  na twee jaar krampachtig leren boeren – een grote hoeveelheid tomaten oogstten. Het eerste jaar dat de groenten er echt gezond uitzagen. Ze waren knalrood, geurden intens en smaakten… anders. Veel intenser, voller, levendiger. Het verschil tussen die tomaten en de gemiddelde tomaat uit een supermarkt is alsof je een symfonie vergelijkt met een pieptoon. Onze bodem, die met zorg en liefde was behandeld, bleek de sleutel.

“Het verschil tussen onze tomaten en die uit een supermarkt is alsof je een symfonie vergelijkt met een pieptoon”

We waren intussen volleerde boeren geworden. We gebruikten geen pesticiden of kunstmest, maar werkten met compost, bodembedekkers en minimale grondbewerking. We teelden een zestigtal verschillende soorten groenten in onze tuinen. We hadden enorm veel kruiden en bloemen staan en deden niet aan ploegen. Hierdoor barstte onze grond van de biodiversiteit.

Elke schep aarde zit vol met kleine organismen die samenwerken, en soms elkaar ook tegenwerken. Dit samenspel onder de aarde van harmonie en strijd zorgt ervoor dat er precies de nutriënten vrijkomen die planten nodig hebben. En als planten goed gevoed zijn, zijn wij dat ook.

Je bent wat je eet—en wat je eten eet
Het ligt voor de hand dat de gezondheid van je darmen sterk afhangt van wat er op je bord ligt. Maar een van de meest fascinerende ontdekkingen in dit proces is dat niet ieder gewas gelijk is aan het andere. De ene tomaat is de andere niet. Het allerbelangrijkste is namelijk wat die tomaat te eten kreeg onder de grond. Dit is mijns inziens de terechte kritiek op de conventionele manier van telen. Planten krijgen in de huidige conventionele landbouw te maken met een arme grond en een fastfood-dieet van synthetische macronutriënten. Hierdoor zijn ze niet in staat zich te verbinden met het complexe bodemvoedselweb dat normaal gesproken zou zorgen voor een breder en gevarieerder scala aan nutriënten. Dit komt doordat zowel het bodemvoedselweb wordt verstoord als de groei van het wortelnetwerk van de plant wordt belemmerd. Wat op je bord ligt, is dus afhankelijk van hoe gezond de bodem is waarin het is gekweekt. Het is allemaal een prachtige keten van wederzijdse afhankelijkheid en wisselwerking.

“Planten krijgen in de huidige landbouw te maken met een arme grond en een fastfood-dieet”

Wat begon als een manier om ons eigen voedsel te telen voor het restaurant, werd een diepere verbinding met de natuur en een les in hoe alles met elkaar verbonden is. Iets wat we als mens intuïtief wel aanvoelen, maar waar we – in de waan van de dag – en onze drang naar sneller, goedkoper en makkelijker, doorgaans van worden afgeleid. Met, dat blijkt helaas steeds vaker, desastreuze gevolgen voor onze eigen gezondheid. We hebben meer chronische ziektes dan ooit, meer intoleranties, voedselallergieën en auto-immuunstoornissen.

Het is gelukkig een les die de wetenschap steeds meer omarmt. Studies tonen aan dat regeneratieve landbouwtechnieken, zoals we die op onze eerste boerderij (en nu ook op onze tweede) toepassen, niet alleen beter zijn voor de planeet, maar ook voor de voedingswaarde van gewassen. Denk aan meer antioxidanten, meer vitamines en zelfs betere smaken. En laten we eerlijk zijn, wie wil er nu niet dat je eten beter smaakt, in de wetenschap dat het ook nog gezonder is!

“Wie wil er nu niet dat je eten beter smaakt, in de wetenschap dat het ook nog gezonder is”

Van bodem tot bord, en verder
Na ons tweede restaurant op onze eerste boerderij in Italië, zijn we ‘The Farming Chefs’ begonnen.  Een regeneratieve boerderij in Portugal, gespecialiseerd in fijne groenten met een culinair-didactische tak. We maken wekelijkse filmpjes op Youtube waar we mensen over regeneratieve praktijken vertellen, demonstreren hoe we boeren en onze kennis op het vlak van ‘farm to table’ cooking delen.

Onze hoop voor de toekomst is dat iedereen van voedingsrijk en (h)eerlijk eten kan genieten en dat regeneratief boeren de norm wordt. Dat we ons weer gaan realiseren, dat echte gezondheid komt door verbinding. De verbinding tussen onze bodem en onze darmen. De verbinding tussen onze darmen en onze lichamelijke en geestelijke gezondheid. De verbinding tussen de consument en de boer. De verbinding tussen onszelf en het land waarop we wonen, waarvan we eten en waar we van kunnen genieten, als we het maar respecteren en voeden!

“Echte gezondheid komt door verbinding”

Het beste eten komt niet uit een dode akker met arme bodem, maar uit de levende biodiverse tuin van je lokale boer. Het is allemaal niet altijd gemakkelijk, maar de beloning zit in de kleine successen – die intens smakende tomaat, die perfect knapperige kool, en de wetenschap dat we niet alleen bijdragen aan onze eigen gezondheid, maar ook aan die van onze kinderen en de algehele gezondheid van onze planeet.

Dus mijn advies is steevast: een gezond en gelukkig leven begint met een gezonde bodem. Eet lekker, eet veel, eet groenten, vlees, zuivel, eieren en nog zoveel meer. Maar eet het van een boer die houdt van zijn land en die, doordat hij de bodem voedt, ook jou voedt!

Foto header: The Farming Chefs

Wil je meer inspiratie over hoe je vaker lokaal kunt eten? Schrijf je in voor de nieuwsbrief!