Cook it forward

“Toen ik ooit in een depressie zat en alleen maar doemscenario’s kon dromen, leerde ik van mijn tante de grootste les van mijn leven tot nu toe. Ze zei: ‘Je hebt altijd een keuze hoe je kijkt naar dingen. Je kunt je blijven focussen op het doemscenario, maar je kunt je ook focussen op de best mogelijke uitkomst.’ Door deze bril kijk ik sindsdien naar het leven en naar het voedselsysteem: mijn werkgebied”, aldus culinair journalist Laura de Grave. 

Later, toen ik uit mijn depressie was, zag ik het advies van mijn tante vanuit een breder perspectief. De twee emoties waaruit ik kon kiezen, zaten op dezelfde lijn van het spectrum. Door naar links te kijken, ging ik in de angst zitten, door naar rechts te kijken ging ik vertrouwen.

Twaalf jaar geleden begon ik als culinair journalist met het schrijven van verhalen achter eten. Hoe meer ik me in ons voedselsysteem verdiepte, hoe meer ik schrok. De werkelijkheid was f*cked up.

“De werkelijkeheid was f*cked up”

De manier waarop we met eten omgaan, is in zeventig jaar tijd radicaal veranderd. Hield mijn oma nog haar eigen kippen, haalde zij groente en fruit uit eigen moestuin en kocht zij slechts enkele producten bij de kruidenier, tegenwoordig liggen er zo’n 150.000 producten uit alle delen van de wereld en heeft ons bord avondeten gemiddeld 30.000 kilometer gereisd.

“Als we zijn wat we eten dan is de mens een plofkip”

Als we zijn wat we eten dan is de mens een plofkip. In de supermarkten liggen de schappen vol rundvlees uit Argentinië en Ierland, en varkens- en kippenvlees die levend nooit daglicht hebben gezien. Bij het kopen van anonieme euroknallers weet je één ding zeker: namelijk dat het product van ver komt, verbouwd is in een monocultuur met chemicaliën en pesticiden, en dat de boer er geen eerlijke prijs voor heeft gekregen.

Geld
Hoe het komt dat we als mens zo ver verwijderd zijn geraakt van de natuur en daarmee van ons eten? Eigenlijk heel logisch: uit angst. Na de hongerwinter tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het credo: Nooit meer honger. Onze manier van landbouw veranderde en er ontstond een explosieve schaalvergroting. Mede door mechanisering, specialisatie en de opkomst van kunstmest, bestrijdingsmiddelen en krachtvoer werd Nederland een belangrijke voedselexporteur. We gingen van een lokaal naar een mondiaal voedingssysteem, waarbij eten niet meer om ons voeden en natuurbehoud draait, maar om geld.
Tegenwoordig zorgen onze voedselsystemen voor eenderde van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. De opwarming van de aarde (broeikaseffect) is een gegeven, de biodiversiteit neemt af, de stikstofkringloop is een groot probleem, en we schuren tegen de grenzen van oceaanverzuring, waterschaarste, landgebruik en de fosforkringloop aan. Als we in dit tempo voedsel blijven consumeren en verspillen, hebben we in 2050 twee wereldbollen aan landbouwgrond nodig.
Hoe ik vertrouwen houd in de toekomst, of – sterker nog: verliefd erop wordt? Door te weten dat ik altijd een keuze heb. Niet alleen in hoe ik hiernaar kijk – namelijk focussen op de best mogelijke uitkomst – maar ook heel praktisch in dat ik een keuze heb in wat ik eet. Minstens drie keer per dag stem ik met mijn vork voor een beter voedselsysteem.

“Als wij samen onze vork heffen, volgt de politiek vanzelf”

Dat wat we eten heeft – ondanks dat we dat vrijwel nooit zien – namelijk direct effect op onze omgeving. In het boeddhisme noemen ze dit begrip eshõ-funi: jij en je omgeving zijn één. En niet alleen ik, ook jíj hebt de tool ervoor in huis om onze wereld een beetje mooier te maken: een vork. Als wij samen onze vork heffen, dan volgt de politiek vanzelf. Zo eten we samen ons voedselsysteem weer gezond.

Je hebt altijd een keuze
Je hebt een keuze. Kies je voor anoniem en goedkoop voedsel van ver uit een monocultuur waarvoor pesticiden en kunstmest zijn gebruikt, wat destructief is voor de kwaliteit van de bodem? Of kies je voor vers, seizoensgebonden en biologisch voedsel van een lokale boer, dat goed is voor het behoud van onze bodem, biodiversiteit en ecosysteem in het algemeen? Om je een beeld te geven van hoe je beter kunt eten voor de wereld, hieronder enkele richtlijnen.

• Gooi geen eten weg Van al het voedsel dat we wereldwijd produceren belandt circa éénderde in de prullenbak: 1,6 miljard ton voedsel per jaar. In Nederland gooien we per persoon per jaar ruim 34 kilo eten ongebruikt de afvalbak in. Dit komt neer op 590 miljoen kilo eten per jaar. Dat is natuurlijk doodzonde. We verspillen namelijk niet alleen goed voedsel, maar ook alles wat ervoor nodig was om dit voedsel te telen, verpakken en transporteren, zoals heel veel water, land, arbeid en energie.
• Eet minder dierlijke en meer plantaardige eiwitten Alle dierlijke producten samen veroorzaken bijna twee-derde van de broeikasgasemissies door het Nederlandse voedingspatroon. Verminder vlees en zuivelproducten, en eet meer eiwitten uit andere bronnen zoals bonen, peulvruchten en noten. Advies van het Wereld Natuur Fonds: eet zo’n één tot twee porties vlees per week en de rest van de week vegetarisch. Dan blijven wijzelf én de planeet gezond. Als je vis wilt eten, zorg ervoor dat deze duurzaam gevangen (MSC) of gekweekt (ASC) is, zonder overbevissing en schadelijke vangstmethoden en volg de VISwijzer (kijk op www.goodfish.nl).
• Eet biologisch Ons huidige landbouwsysteem richt zich op een steeds grotere opbrengst door gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. Dit systeem is onhoudbaar. Er zal een verschuiving moeten plaatsvinden van maximale productie naar landbouw in balans met de natuur. Dit houdt in: biodiversiteitsherstel, minder uitstoot van broeikasgassen, vastleggen van koolstof in bodems en herstel van bodemvruchtbaarheid. Europa wil toegroeien naar biologische landbouw op 25 procent van de landbouwgrond in 2030 (Green Deal). In Nederland is slechts 4 procent van de landbouw biologisch. Om dit cijfer omhoog te krikken, is meer biologisch eten key.
• Eet lokaal en seizoensgebonden Door bewuster te zijn van je voeding, weet waar deze vandaan komt en hoe deze is geproduceerd, krijg je weer een connectie met je eten en maak je duurzamere keuzes. Lokaal en seizoensgebonden eten is goed voor mens, planeet én portemonnee. En het leuke is: je kunt jaarrond van Nederlandse bodem eten. Er zijn in Nederland ruim 65 soorten groente en vijftien soorten fruit, en dan heb ik het nog niet eens over de enorme diversiteit aan rassen binnen deze soorten. Koop een lokale seizoenskalender en eet mee met het ritme van de Nederlandse natuur.

Laura de Grave is 24Kitchen presentator, culinair journalist en kookboeken auteur (o.a. Nederland kookboek en Lekker lokaal).

Foto header: Jan Bartelsman

Dit verhaal verscheen eerder in de zomereditie 2024 van het New Financial Magazine.

Ben je zoek naar meer verhalen die je inspireren om vitaler te leven? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox.