Hoe gezond zijn peulvruchten? En moeten we gluten en graan zoveel mogelijk vermijden? Wat vaststaat is dat de publieke opinie over de gezondheid van bepaalde voedingsmiddelen nogal eens verandert. Zo werd boekweit lange tijd als ‘armeluisvoedsel’ bestempeld, terwijl het een ware traktatie is voor je gezondheid. Net zoals veel ander armeluisvoedsel.
In december zette ik onze gasten vooral voor wat ik had geoogst van ons eigen land. Iets lekkers en feestelijks op tafel zetten met alledaagse ingrediënten vraagt om creativiteit. Dat maakt het voor mij alleen maar leuker. Net als om bij elk gerecht een kort verhaal te vertellen. Over jouw recept-inspiratie, over degene die het heeft geteeld, van wie je het hebt gekocht of over het verwerkingsproces. Zo krijgt je eten weer een gezicht. Terwijl ik over al dat prachtige eten van ons eigen land vertelde, nam ik het woord ‘armeluisvoedsel’ vaak in de mond en bedacht ik wat voor enorme rijkdom deze kunnen schenken: voor de gezondheid van de mens en de broodnodige variatie op het land. En het mooie is, al dit armeluisvoedsel kan ook op jouw land groeien, of op dat van je buren. Koop je het lokaal, dan ben je extra goed bezig.
Hieronder bespreek ik zeven soorten armeluisvoedsel die wat mij betreft vaker op ons bord mogen liggen.
Toen: Door de grauwe kleur was boekweit iets voor arme mensen. Rijke mensen aten namelijk helderwitte bloem. Grauw brood verraadde dus eigenlijk je afkomst.
Nu: Door de enorme overload aan tarwegluten (die ook vaak worden toegevoegd als bulkmiddel in kant-en-klaar voedsel) is een glutenvrij pseudograan als boekweit voor iedereen een aanwinst. Voor je darmgezondheid, maar ook voor je bloedsuikerspiegel. Daar heeft boekweit namelijk een gunstig effect op. Lees verder in mijn artikel over boekweit.
Recept: Mini-beukennootjes, zo worden de zaden van het armeluisgraan boekweit ook wel genoemd. Een heerlijke nootachtige smaak hebben ze. Je kunt de zaden, als ze niet gepeld worden, ook opkweken tot microgroenten.
Boekweit is goed voor onze darmgezondheid én bloedsuikerspiegel
Toen: De armeluis-asperge voor wie zich geen echte kon veroorloven. Het had bovendien ook nog eens de bijnaam ‘keukenmeiden verdriet’, omdat je van het melksap zulke zwarte handen krijgt bij het schillen. Gelukkig werd deze vergeten groente door het liedje van Drs. P weer een beetje uit de vergetelheid gehaald.
Nu: Niets mooier vind ik om van die lange, rechte schorseneren te oogsten. Dit betekent namelijk dat het goed gaat met de bodemgezondheid: als de bodem niet los genoeg is, krijgen ze allerlei vertakkingen en wordt het schillen nog lastiger. Schorseneren (ook trouwens zeer goedkoop te vinden als conserven in de supermarkt) zijn prachtige voedingsmiddelen voor je darmgezondheid. Ze bevatten inuline: een van de basisvezels voor je darmgezondheid. Ook voor de gezondheid van je brein overigens: het is dé vezel die Lactobacillen en Bifidobacteriën in je darmen van voedsel moeten voorzien. Lees verder in het artikel Psychobiotische bacteriestammen. Zie ook mijn mijn tabel over vezels en de specifieke werking van inuline op je gezondheid.
Recept: Gehaktballetjes met schorseneren. Met de helft minder vlees heb je toch een heerlijk gehaktballetje dat ook nog eens volop vezels voor je darmen bevat. Recept uit ‘Je Brein Vitaal’.
Schorseneren: een traktatie voor je darmen én je brein
Toen: Pastinaak en aardpeer zijn eeuwenlang belangrijk voedsel geweest. Totdat de aardappel kwam en ze naar de achtergrond verdwenen. Toen er nog geen suikerbieten geteeld werden, werd suiker trouwens uit pastinaak gewonnen. En toen de peen in opkomst kwam, raakte de pastinaak in de vergetelheid. Zie dit artikel over de geschiedenis en teelt ervan.
Nu: Wat voor schorseneren geldt, geldt eigenlijk ook voor pastinaken en aardperen. Ook deze bevatten de prebiotische stof inuline. Inuline heeft trouwens, naast zijn gunstige effect op onze darmgezondheid nog een belangrijk gezondheidseffect: het draagt bij aan stabilisering van onze bloedsuikerspiegel. Dat we per week zo’n 1200 nieuwe diabeten erbij krijgen heeft in elk geval een duidelijke link met ons voedingspatroon met zoveel snelle koolhydraten. Zie verder mijn artikel Koolhydraten, ze kunnen je maken of breken. De laatste jaren zijn veel mensen door de low carb hype heel veel waardevolle en vezelrijke granen, groenten en peulvruchten gaan mijden. En dat kan grote consequenties hebben voor je darmgezondheid.
Pastinaken zijn een mooi alternatief voor aardappelen
Toen: Deze voedzame knol is familie van de Oost Indische Kers en wordt in Zuid-Amerika door de arme, inheemse bevolking gegeten. Omdat het zo’n affiniteit had met armoede is het nooit echt op commerciële schaal geteeld. Zie dit informatieve artikel over deze knol en haar teeltwijze.
Nu: Het gros van de mensen met een chronische aandoening heeft last van een zogenaamde laaggradige ontsteking. Knolcapcijn beschikt mogelijk over anti-ontstekingsactiviteit. Ook wordt onderzocht of het een bijdrage kan leveren aan het tegengaan van prostaatvergroting en neuro-degeneratieve ziekten.
Heb jij weleens een knol-capucijn gegeten?
Toen: De bijnaam van de tamme kastanje – ‘graan uit de bomen’ – zegt al iets over hoe er vroeger over werd gedacht. Namelijk: rijke mensen aten echt graan, arme mensen moesten kastanjes rapen en daar, bij gebrek aan beter, brood van zien te bakken. Zie ook mijn artikel over de tamme kastanje.
Nu: Ons huidige suikergebruik is hoog: wekelijks eet een volwassen (gemiddelde) Nederlander 99 suikerklontjes. Niet alleen een ramp voor ons gewicht en onze bloedsuikerspiegel, maar vooral ook voor onze darmbacteriën. Zij kunnen niet tegen de grote hoeveelheden suiker in ons voedsel: er ontstaat dan een disbalans in je darmen. Het mooie van tamme kastanje is dat ze resistent zetmeel bevatten: supervoedsel voor darmbacteriën. En je maakt koekjes heerlijk zoet met tamme kastanjemeel, zodat je bijna geen suiker hoeft gebruiken. Zie ook mijn artikel over de tamme kastanje.
Recept: Nostalgische biscuitjes van oude granen en kastanjemeel. Door de zoetheid van het kastanjemeel bevatten ze nauwelijks suiker.
Toen: Tarwe en mais, dat was het nieuwe ‘goud’. Zodra de maïsteelt na de Tweede Wereldoorlog omhoog schoot, denderde de teelt van oude granen als rogge, haver en boekweit naar beneden. Maar eigenlijk al ver daarvoor: “Eeuwenlang was brood het basisvoedsel voor de mens. Pas in de tweede helft van de achttiende eeuw werd de behoefte aan graan gehalveerd door de opkomst van de aardappel. Tarwebrood werd in die tijd alleen gegeten door rijke mensen. Het brood voor de armen werd gemaakt van haver-, gerst- en roggemeel.” (bron: Compendium van de rituele planten in Europa)
Nu: Ik ben dol op rogge. Zowel op het land als op mijn bord. Wat een machtig majestueus gewas vind ik het. Rogge bevat, net als haver en gerst, zogenaamde bèta glucanen: vezels die een bijdrage leveren aan ons immuunsysteem (dat voor 80 procent in onze darmen zetelt) en aan gezonde cholesterolwaarden. Door rogge weer onderdeel te laten zijn van ons voedingspatroon wordt het ook gemakkelijker om aan onze benodigde 30 tot 40 gram vezels per dag te komen. Zie verder mijn artikel over rogge. Bovendien bevat rogge het essentiële suiker arabinogalactaan, zie voor de werking ervan deze tabel.
Recept: Spekdikken, een traditioneel Oudejaarsgerecht van rogge met stroop en spek. Ik bedacht een groene variant die ik veel vaker eet dan alleen met oudjaar.
Rogge levert een bijdrage aan ons immuunsysteem
Toen: Bonen en peulvruchten waren het armeluis-eiwit voor mensen die zich geen dierlijk eiwit konden permitteren. Gelukkig zien we ook hier een kentering: ze worden weer verbouwd voor zowel mens als dier in Nederland. Denk je eens in hoeveel oerwouden het scheelt als we geen soja meer aanslepen voor veevoer en we veel minder dierlijk eiwit gaan eten. Dan wordt het leven een stuk ‘rijker’ voor alles wat leeft op deze planeet. Ook voor het bodemleven: peulvruchten zijn natuurlijke stikstofbinders. Nu wordt stikstof toegevoegd via kunstmest met veel nadelige gevolgen voor het bodemleven.
Nu: Onbespoten peulvruchten en bonen zijn een onwijs waardevolle aanvulling van fyto-oestrogenen en hormoonondersteunende stoffen. Ook zijn ze een bron van waardevolle vezels en essentiële suikers. Veel mensen klagen erover dat ze van peulvruchten opgeblazen en winderig worden. Daarvoor heb ik vijf tips:
Recept: Een snelle lunch met peulvruchten, verse groene blaadjes en wat andere vezelrijke/inuline rijke groenten. Een weldaad voor je darmbacteriën: zij lunchen, dineren en ontbijten ook graag.
Peulvruchten en bonen zijn een aanwinst voor onze darmgezondheid
Ben je zoek naar meer verhalen die je inspireren om vitaler te leven? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox. Ook ontvang je ons nieuwste e-magazine gratis.
Lees ook de disclaimer van Rineke Dijkinga
