Componist Bert Barten geeft bomen (letterlijk) een stem: “Het is tijd dat we naar de natuur leren luisteren”

We hebben geen klimaat- en biodiversiteitscrisis, maar een verbindingscrisis, weet componist Bert Barten. Alle ecologische problemen zijn immers ontstaan omdat we de verbinding met de natuur zijn kwijtgeraakt. Tijdens concerten geeft hij bomen daarom letterlijk en figuurlijk een stem: “Het is een soort eenheidservaring met de Aarde.”

“In 1969 draaide een astronaut zijn camera naar buiten, en toen zagen we overal ter wereld een klein blauw bolletje in de lucht hangen”, vertelt componist en kunstenaar Bert Barten. “Vanaf dat moment werd er gesproken over ruimteschip Aarde. We hebben er maar één. En we zitten er met z’n allen op.”

Toch lijken we ons dit vaker niet dan wel te realiseren, merkt Bert. Om het contact tussen mens en natuur te herstellen, start hij Talking Trees: een samenwerkingsverband van kunstenaars, muzikanten en wetenschappers die de processen die zich in bomen afspelen omzetten in muziek.

Bert komt er twintig jaar geleden bij toeval achter dat dit mogelijk is: “Ik liep samen met een vriend door het bos, en we hadden een leugendetector bij ons. Grappend vroeg ik: ‘Kan een boom liegen?’ Toen we de pinnetjes van het apparaat tegen de stam hielden, ontstonden er trillingen. Ineens wist ik: we kunnen de natuur een stem geven.”

“Zodra je hebt gevoeld dat alles bruist en leeft, kun je nooit meer op dezelfde manier door een bos lopen”

Bomen als muzikant

Samen met wetenschappers van over de hele wereld gaat de componist aan de slag. En met resultaat. “We hebben sensoren ontwikkeld waarmee we bijvoorbeeld de fotosynthese en de sapstroom van een boom kunnen omzetten in geluid. Al die processen brengen vibraties teweeg. En als je die trillingen versterkt en versneld afspeelt, komen daar prachtige ritmes uit.” Zowel de bomen die ‘live’ aanwezig zijn als de data van bomen uit andere landen verzorgen het repertoire. Bert: “Het is een soort free jazz, waarbij we de wildheid van de natuur proberen te vangen in muziek.”

Emotionele ervaring

“Ons allereerste concert was in een bos in Bergeijk. We hadden gerekend op vierhonderd bezoekers, en toen stonden er ineens 1800 mensen op de stoep”, vertelt Bert. Hij heeft het gevoel dat Talking Trees een zenuw in de samenleving heeft geraakt. “Mensen zitten in een trance te luisteren, en ik zie eigenlijk altijd traantjes lopen. Het is een verbindende ervaring, zowel met de natuur als met elkaar. Want je weet: iedereen die hier vanavond is, heeft hetzelfde doel voor ogen. Een groenere en betere wereld voor onszelf en onze kinderen. En dat doet wat met je.”

Respect voor de natuur

Bomen zijn geen dode stukken hout, maar levende wezens die elkaar verzorgen, met elkaar communiceren, en elkaar waarschuwen als er gevaar dreigt, weet Bert. “Bovendien hebben ze een karakter. Wist je bijvoorbeeld dat een lindeboom van drukte houdt? Daarom staat die altijd middenin een dorp. Ik hoop dat onze muziek mensen doet inzien dat de natuur leeft, en dat ze ons respect verdient. Want zodra je hebt gevoeld dat alles bruist en leeft, kun je nooit meer op dezelfde manier door een bos lopen.”

Bijdrage

De komende jaren wil Bert met zijn muziek een breder publiek bereiken. Niet alleen concerten geven voor mensen die de natuur al belangrijk vinden, maar juist ook voor groepen die bijvoorbeeld wél een voorstander zijn van snelwegen die rechtstreeks door bossen klieven. “Onze samenleving is enorm gepolariseerd. De ene helft wil doorgaan met business as usual, de andere helft ziet in dat onze huidige gang van zaken tot allerlei rampen leidt. Met Talking Trees wil ik mensen in beweging brengen voor een gezondere Aarde. Als me dat lukt, ben ik meer dan tevreden.”

Meer weten over de missie van Bert Barten? Bekijk dan zijn videoportret:

Op zoek naar meer verhalen van pioniers die ons met de natuur verbinden? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan mis je niks. En je krijgt ook nog ons laatste e-magazine cadeau.

Videoportret door: Jeppe van Pruissen & Nadine Maarhuis
Video concert door: Talking Trees

Oorspronkelijk gepubliceerd op 5 november 2018. Laatste update: 21 maart 2023.