Zin in de samenleving: D3rde Verdieping

In de serie Zin in de Samenleving belicht MaatschapWij nieuwe plekken van betekenis, verzet en perspectief. Doeners en denkers laten zien dat we een samenleving kunnen maken die zin heeft.  In deze vijfde aflevering staat D3rde Verdieping centraal.

Alles is mooi vanaf de trappen van het beroemde Rozet-gebouw in Arnhem. Van de rozetten op de wanden tot de kleine portretten van bekende mensen. Van de kijkdozen aan de muur tot de paspoppen boven aan de trappen. Ze doen denken aan de marmeren beelden op de pleinen van Florence.

We doen met negen anderen mee met de activiteit Dichterbij. Aan de hand van een gedicht gaan we met elkaar in gesprek. Vandaag zijn het gedichten van de Britse dichter W.H. Auden, gekozen door een deelnemer met een Britse achtergrond. Ze draagt de tekst voor in het Nederlands en daarna nog een keer prachtig in haar moedertaal. Als ze is uitgesproken, valt er een stilte, die even aanhoudt. Hier en daar krast een potlood als een regel wordt onderstreept, een woord omcirkeld of een vraagteken in de kantlijn gezet.

Dan breekt iemand de stilte om te vertellen wat hem raakt. Iemand anders stelt een vraag. Weer een ander brengt een nieuw perspectief in en wijst op de rol van dieren in de tekst. Wat halen we in twintig minuten tijd samen veel uit dit mooie gedicht!
Het gedicht gaat over de plaats van lijden in het leven. Het lijden dat er is, maar vaak niet gezien wordt door de omgeving, bewust of onbewust. We praten over ‘de mens’ en over ‘het lijden’. Het gaat niet over het persoonlijke lijden van de mensen rond de tafel of over situaties waaraan zij moeten denken. En toch zijn de deelnemers voelbaar verbonden met elkaar. Ze spreken vrijuit, er wordt gelachen en geluisterd.

In deze aflevering laten we Ad Boogaard, directeur van D3rde Verdieping Arnhem, aan het woord

De essentie
“Dichterbij is een van de activiteiten die we bij het Centrum voor Levensvragen en Suïcidepreventie organiseren om mensen in gesprek te brengen over de mooie en moeilijke kanten van het leven. De motivatie om mee te doen verschilt per deelnemer. De een komt vanwege liefde voor poëzie, de ander zoekt verbinding op zielsniveau en weer een ander herkent zijn eigen situatie in de tekst en wordt daardoor geraakt. Het is namelijk heel normaal dat mensen levensvragen of zingevingsproblemen hebben. Daar heb je soms anderen bij nodig. Idealiter doe je dit als samenleving voor elkaar. Misschien heb je een fijne buurman met wie je een goed gesprek kunt hebben. Maar heb je die niet, dan is het prettig dat er een plek is waar mensen naar je luisteren en tijdelijk met je oplopen.

“Mensen zijn wees geworden, ontheemd”

Dat tijdelijk samen oplopen is nodig, want er is wat veranderd in de samenleving. Mensen maken niet meer vanzelfsprekend deel uit van een kerk waar ze voelen dat ze erbij horen. Waar erkend wordt dat lijden er soms gewoon is in je leven en waar je leert hoe je je kunt verhouden tot de dingen die je zomaar overkomen. Er is ook niets voor in de plaats gekomen. Waar halen mensen dan hun zingeving vandaan? Waar kunnen ze terecht met hun levensvragen? Mensen zijn wees geworden, ontheemd. Dat kan niet, vind ik.”

Ad Boogaard

Vrijplaats
“Zoals je weleens een blessure oploopt bij het sporten, loop je ook weleens een blessure op aan het leven. Je verliest je baan of een geliefde of je wordt ziek. Dan komen er heel veel vragen bij je op. Dat je het dan even niet meer weet is een normale reactie op een nare situatie. Wat je dan nodig hebt, zijn plekken waar je op een laagdrempelige manier met zo’n blessure terecht kan. Zie dit soort plekken als vrijplaatsen om gesprekken over zingeving te voeren. Deze gesprekken moeten niet dichtgetimmerd zijn met vragenlijsten of checklists. We moeten het weer normaal vinden dat mensen levensvragen hebben. Naar de psycholoog ga je als het je juist niet meer lukt om normaal te reageren op zo’n blessure.

“Je loopt wel eens een blessure op aan het leven”

Om ons centrum in de lucht te houden en te kunnen ontwikkelen, zijn financiële middelen nodig. Het vinden daarvan vraagt continu mijn aandacht. Wat nu D3rde Verdieping heet, is ontstaan uit het Stadspastoraat Arnhem. Dat werd gefinancierd door verschillende kerken. De activiteiten die het Stadspastoraat organiseerde waren kostendekkend. Structurele kosten als lonen en de huur van het gebouw werden betaald door de kerken. In 2015 stopte een deel van de financiering en moest een nieuwe locatie worden gevonden. Het Stadspastoraat verhuisde naar Rozet en ging verder onder de naam ‘D3rde Verdieping’. Met overheidssubsidie ontwikkelden we het tot een Centrum voor Levensvragen voor de regio.”

Collectief falen
“In 2022 stopte de financiering door de kerken helemaal en vanaf die tijd zoek ik samenwerking met organisaties in het sociaal domein op het thema suïcidepreventie. Bij de watersnoodramp in 1953 – ik kom uit Zeeland – verdronken 1835 mensen. Daarna kwam het Deltaplan, waar heel veel geld voor werd uitgetrokken, want een ramp als deze mocht nooit meer gebeuren. En kijk dan nu eens naar de suïcidecijfers. In Nederland komen jaarlijks ongeveer 1.800 mensen om door suïcide en 25 keer zoveel mensen doen een poging. Dit hebben we jarenlang gewoon laten gebeuren. We hebben het geaccepteerd als een soort collateral damage, als nevenschade van het leven. Dat voelt voor mij als collectief falen van de samenleving.

Nu krijgt D3rde Verdieping geld van de gemeente voor suïcidepreventie. Met het UWV werken we samen, omdat 50-plussers die hun baan verliezen een risicogroep vormen. En ook met het COC, omdat de suïcidecijfers onder transpersonen hoog zijn. Daarnaast bieden we lotgenotengesprekken aan voor slachtoffers van de toeslagenaffaire. Inmiddels is de bevordering van de mentale gezondheid van de Arnhemmers mijn missie. Gaandeweg is de levensbeschouwelijke dimensie implicieter geworden.”

Essentie
“Met de feitelijke resultaten van onze activiteiten ben ik niet zo bezig. Ik hoor wel eens iets terug van mensen over hun begeleider: “Dat is mijn engeltje op aarde.” Door zo’n uitspraak weet ik dat het werk waarde heeft. Maar voor mij is dé reden om hier werk van te maken simpelweg dat er behoefte is aan onze activiteiten. De wethouder snapt dit ook. Het belangrijkste is dat het centrum mensen bereikt. Ik hoop dat de overheid nog veel meer in gaat zien dat aandacht voor zingeving en levensvragen van belang is voor de samenleving. En dat de weerstand die ik soms ervaar omdat religie en staat niets met elkaar te maken zouden mogen hebben, vermindert. Ik hoop ook dat het op enig moment weer mogelijk is om wijsheidsgeschriften, zoals de Bijbel, open te slaan zonder dat de overheid in een kramp schiet.

“Ik hoop dat de overheid gaat inzien dat aandacht voor zingeving en levensvragen van belang is voor de samenleving”

Of het nu komt door het leven zelf en wat ik meemaak of door mijn werk, ik merk dat ik steeds meer ga voor de essentie, voor wat echt is. Alle randzaken laat ik liever weg.”

Tekst door Ward Huetink (programmacoördinator/onderzoeker bij Socires) en betekenisondernemer en (loopbaan)coach Lia Hol.

Fotografie: Lilian van Rooij Fotografie.

Dit artikel verscheen eerder in Zin in de Samenleving, een publicatie van Vrijzinnigen Nederland en Socires. Samen ontwikkelden zij het programma Structuren van Zingeving, een zoektocht naar nieuwe plekken van ontmoeting en zingeving. 

Vrijzinnigen Nederland is een levensbeschouwelijke vereniging die vrijdenkers en zinzoekers verbindt. Socires is een onafhankelijke denktank gevestigd in Den Haag.