Zijn we ons zelfbeeld of zijn we (deel van) de Bron? 

De huidige tijd vraagt ons om standpunten in te nemen, ons te identificeren en te voegen: waar hoor je bij, bij welke stam, welke groep, ben je voor of tegen en in welk hol verschuil je je? Maar wie ben je echt? Wat is de zin van het leven? Wat beweegt mij in dit leven?

De mogelijkheid om iemand te zijn, vrij van zuilen en vast omrande systemen, begon voor mij in de jaren zestig: de afbraak van de bestaande religieuze zuilen was begonnen en Dolle Mina’s lieten van zich horen. Er waren studentendemonstraties, anti-kraak acties, de Beatles zongen All you need is love, we kregen het open huwelijk, de seksuele revolutie en ja alles zou anders worden, vrijer, opener, weg met al die afgebakende grenzen. In dat voetspoor ontstond ook de zoektocht naar een zinvol leven: Wat is in het leven echt belangrijk, wat doet ertoe. Ze werd geïnspireerd door spirituele wijsheid die uit het oosten overwaaide: Boeddhisme, Taoïsme, Indiase filosofie. Die openheid en vrijheid waarvan ik dacht dat we die echt gingen leven, is al lang voorbij. Wat blijft en in deze tijd een wezenlijk maatschappelijke onderstroom werd, is die vraag: wat is de zin van het leven en centraal daarin: wie ben ik eigenlijk en wat beweegt mij in dit leven?

Zoektocht
Deze vraag is het begin van een zoektocht waar nooit een echt einde aan komt. We zijn nooit ‘klaar’. Gelukkig maar, want is die ontvouwing uiteindelijk niet het meest bevredigende in dit leven? De zoektocht leidt ons dieper naar de Oorsprong, de Bron.

De zoektocht is individueel en uniek en toch kunnen we er zekere fasen in onderscheiden. Meestal beginnen we bij wat het dichtstbij ligt: onze gedragspatronen. We kunnen ze definiëren als bewegingen: die naar iets toe, van iets af of tegen iets in. Drie jaar geleden schreef ik daar voor MaatschapWij een blog over. De beweging naar iets toe, de pleaser was in mij het meest dominant. Als ik het anderen naar de zin kon maken, dan kreeg ik erkenning, kon ik bestaan. En nog steeds, na al vele jaren zelfonderzoek, is er soms die neiging om te pleasen: dan hoor ik erbij.

Hoe ontstaan die patronen?
De grond waarop we geboren worden is geen lege, vrije ruimte. Ze is bepaald door de specifieke cultuur van de tijd en van ons geboorteland. We komen terecht in een gezin, met ouders die hun eigen motieven en achtergrond hebben. We zijn de eerste in een rij van kinderen, de laatste of het enige kind. Ons bewustzijn van onszelf en de wereld vormt zich in die specifieke omgeving, en onze blik op onszelf en op de wereld wordt bepaald door de blik van onze ouders of opvoeders. Zo ‘worden we iemand’, ontwikkelen we een persoonlijkheid. In het centrum van die persoonlijkheid liggen de beelden waarmee wij ons leerden identificeren. ‘Zo ben ik nu eenmaal’, ‘Zo zit ik nu eenmaal in elkaar’, ‘Nee, dat is niets voor mij, daar houd ik niet van’. We creëren een zone die comfortabel is, die veilig voelt. Elke stap daarbuiten voelt spannend, voor velen te spannend. Totdat die ruimte te klein wordt, we het er benauwd krijgen… Want zijn wij dit gedefinieerde zelf eigenlijk wel?

“Zijn we het gedefinieerde zelf eigenlijk wel?”

Wie zijn we écht?
Als we naar pasgeborenen kijken dan zien we het direct: hier is iets wezenlijks, er is puurheid, kwetsbaarheid, openheid. Hier kijken we recht in de werkelijkheid van Essentie. En er is uniciteit. We hoeven maar om ons heen te kijken: er is geen mens, geen kind hetzelfde. Die uniciteit, wie en wat we in wezen zijn, is er nog steeds. Ja, wij zijn meer. We móéten meer zijn, toch? In ons is iets werkzaam dat we Zijn kunnen noemen of Universele Grond, de Bron. Kunnen jij, ik, wij, dat zijn?

“In ons is iets werkzaam dat we Zijn kunnen noemen of Universele Grond, de Bron”

Zeereis
In mijn boek Langs de weg van het hart is dit het moment dat we onze zeereis beginnen:

De trossen worden losgegooid. Langzaam wendt het schip zich af van de kade. Mensen aan wal zwaaien ons uit. Wij zwaaien terug, tot de mensen op het vasteland nog slechts stipjes zijn. We voelen de deining van het schip, zo anders dan de stevigheid van aarde en graniet. We moeten wennen aan al dat water dat ons nu omringt, water waar je je hand zo doorheen kunt steken, waarin je een duik kunt nemen – wat we zeker gaan doen om de wereld onder water te verkennen.

Dan draaien we ons om. We kijken niet langer naar wat achter ons ligt, maar naar de verre verte. Onze zoektocht vraagt van ons om dat wat ons vertrouwd is, achter ons te laten. Ons perspectief is veranderd. We kijken nu naar het land vanaf het water. Varen langs eilanden die dienen als bakens ter oriëntatie. En ook die zullen uit het zicht verdwijnen op zeker moment…

Zoals eilanden voor de kust de oude zeelieden lieten weten waar ze zich bevonden, zo zijn beelden een manier voor ons om ons te oriënteren in de wereld waarin we leven. We nemen een of meer identiteiten aan op basis van het beeld dat we hebben van onszelf en onze rol in de wereld. We weten wie we zijn: dochter, vader, grootmoeder, leraar, schoonmaker, manager. Vaak worden hier nog woorden aan toegevoegd als de ‘beste’, ‘knapste’, ‘meest verzorgende’, of de ‘falende’, ‘domme’, ‘in de steek latende’. De beeldvorming begint, zoals we zagen, in onze vroege kindertijd. We bekijken de wereld en ervaren deze door beelden, die we ons van onszelf en de wereld om ons heen hebben gevormd.

“De betekenis van die beelden en hun rollen zijn hardnekkiger dan we denken”

De betekenis van die beelden en hun rollen zijn hardnekkiger dan we denken. Ik herinner me het moment dat ik (eervol) ontslag kreeg van de opleiding waar ik destijds docent was. Ik wilde zelf weg. En ik schrok ervan hoe intens leeg ik me na het ontslag voelde, hoe ik ineens niemand meer was. Pas toen realiseerde ik me wat een sterke identificatie hier was geweest. We creëren ook beelden over onze toekomst, wie we willen zijn over tien jaar, waar we willen uitkomen, wat we willen realiseren, hoe we betekenis kunnen hebben. We stellen ons doelen, leggen zo de toekomst vast.

Oriëntatiepunten
Zolang we tussen de eilanden doorvaren zijn er nog houvasten, oriëntatiepunten. Welke oriëntatiepunten zijn voor jou belangrijk, welke rollen vervul je nu, wat is hun waarde voor jou op dit moment, en hoe kijk je naar de toekomst?

Schrijf eens voor jezelf op welke rollen jij vervult. Hoe zijn ze verbonden met je leven in je sociale omgeving en hoe zit dat met de rollen in je werk? Dat kunnen hele functionele rollen zijn: vader/moeder, mantelzorger, je beroep: docent, manager, bouwvakker, hulpverlener, chauffeur. Loop daar een tijdje mee rond, wat geeft die rol je?

Kies er dan een uit waar je je op richt in de volgende geleide meditatie:

Neem de tijd om goed te gaan zitten, te gronden en je aandacht te richten op je verticaliteit. Adem dan een paar keer diep in en uit.
Voel jezelf verbonden tussen hemel en aarde, dit is waar je bent nu, in dit moment.
Kijk dan vanuit deze positie naar de rol die je uitkoos.
Hoe beweeg je in die rol? Welke handelingen verricht je?
Wat zie je in je manier van uitdrukken?
Welke gevoelens zijn verbonden aan die rol?
Laat dan die rol/identiteit dichterbij komen, glijd er als het ware in.
Wat gebeurt er in je lijf?
Met je ademhaling, je lichaamshouding.
Is er een gevoel dat je die rol ‘wordt’?
Laat die rol dan weer langzaam uit je lijf wegglijden. Verbind je opnieuw met die verticale verbinding, dat zijn tussen hemel en aarde. Hoe is dat voor je?

Neem je tijd om hierover te schrijven en neem je inzichten mee gedurende de komende week. Hoe belangrijk is deze rol voor je?

De gehele oefening is ook te beluisteren als podcast:

Tekst, headerbeeld en podcast door: Lenie van Schie.

Lenie van Schie is auteur, spiritueel coach en GZ-psycholoog. Haar derde boek Langs de weg van het hart kwam in 2021 uit bij uitgeverij Samsara. Eerder schreef Lenie een gastblog over waarom we voor verandering in de samenleving niet alleen actie in onze buitenwereld, maar ook in onze binnenwereld nodig hebben. 

Op zoek naar meer blikverruimende verhalen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan mis je niks.