Zijn we klaar voor een MaatschapAI?

16 december 2022. Een datum die in mijn geheugen gegrift staat. De dag dat ik voor het eerst in gesprek ging met ChatGPT. Ik herinner me de verwondering, dat onbeschrijflijke wow-gevoel. Ik was er zelfs even ontdaan van. Samen met mijn dochter en ChatGPT schreven we binnen één minuut een verhaal. Er kwam een ongekende creativiteit vrij en het riep ook grote vragen op.

Mijn zesjarige dochter merkte mijn verbazing op toen ik voor het eerst in gesprek ging met ChatGPT. Ze vroeg: “Wat ben je aan het doen, papa?” Ik antwoordde: “Ik praat met een soort robot op mijn computer.” “Net als Siri van Apple?” Ik knikte. “Ja, zoiets. Alleen deze is veel slimmer en kan veel meer.” Haar ogen lichtten op. “Kan hij ook verhaaltjes bedenken?” Wat een spannend idee, dacht ik. “Zullen we dat samen eens onderzoeken? Waar moet het verhaal over gaan, lieverd?” Ze zei: “Harry Potter en het boze poepmonster!”

Binnen één minuut had ChatGPT ons verhaal gecreëerd. Een verhaal dat we vervolgens een half uur lang samen hebben aangepast, uitgebreid en opnieuw laten maken. Ik zag het plezier bij mijn dochter, een soort ongekende creativiteit die vrijkwam.

Later die dag daalde er ook iets anders in. Wat gaat dit betekenen voor mijn kinderen? Voor ons werk? Voor onze maatschappij?

Ik werkte destijds nog in de boekindustrie. Wat ik die 16e december zag, zorgde voor een oncomfortabel gevoel in mijn maag. Wat betekent dit voor onze schrijvers? Voor literatuur? Voor de content die we dagelijks op social media zien langskomen?

De donkere kant van de maan
Niet lang na mijn ChatGPT-ervaring maakte ik mijn eerste afbeelding met Midjourney. Nog niet perfect, mensen hadden altijd twaalf vingers. Maar kijk nu eens, drie jaar later. We creëren hoogwaardige afbeeldingen en video’s binnen enkele minuten. Niet met echte mensen. Gewoon mensen die we tot leven roepen met een simpele tekstopdracht.

Welke industrieën gaan hierdoor uitsterven? De toekomst werd in mijn ogen iets donkerder. En dat nog voordat ik besefte dat AI-superintelligentie ook om de hoek komt kijken. Een intelligentie die het menselijke denken en kunnen overstijgt. Zelfs de knapste koppen op onze wereld weten niet precies wat dit gaat betekenen.

Het overstijgt ons voorstellingsvermogen.

Waar staan we nu?
AI kan straks ons werk sneller en beter uitvoeren. Vierentwintig uur per dag, zonder rust. Eerst dachten we aan tekstschrijvers, klantenservice, data-analisten. Maar als AI en robotisering samensmelten, dan hebben we een nieuw hoofdstuk in dat bekende plaatje. Je weet wel: van aap tot oermens tot zittend wezen achter computer.

Waar staat de volgende evolutiestap?

Er zijn drie golven van AI die op ons afkomen:

• Artificial Narrow Intelligence (ANI) Dit is de fase die we nu langzaam achter ons laten. AI-systemen gespecialiseerd in specifieke taken – beeldherkenning, taalverwerking, spelletjes spelen. Uitstekend binnen hun domein, maar niet daarbuiten.
• Artificial General Intelligence (AGI) AI vergelijkbaar met menselijke intelligentie. Systemen die kunnen leren, redeneren en problemen oplossen over een breed spectrum. Flexibel, adaptief, zonder specifieke programmering voor nieuwe taken. Deze golf staat voor onze deur. Over drie jaar? Vijf? Tien? De experts zijn het er niet over eens.
• Artificial Super Intelligence (ASI) AI die menselijke intelligentie in alle aspecten overtreft. Creativiteit, probleemoplossing, sociale intelligentie, wetenschappelijke doorbraken. Dit ligt nog in de toekomst, maar misschien minder ver dan we denken.

We kunnen ons nauwelijks voorstellen hoe AI-superintelligentie eruit gaat zien. En vooral wat het gaat doen. Voeg robotisering toe en je hebt ingrediënten voor een futuristische film. Misschien denk je nu: interessant allemaal, maar wat betekent dit voor mij? Heb ik überhaupt invloed op deze ontwikkelingen? Ik moet eerlijk zijn: ik heb geen panklaar antwoord.

Voordenken, niet nadenken
Wat ik wel weet: soms moet je niet nadenken, maar voordenken. Met de snelheid van AI-ontwikkelingen is het tijd dat je toetreedt tot het AI-domein. Of je nu weerstand voelt, angst hebt, of enthousiast wordt.

“Met de snelheid van AI-ontwikkelingen is het tijd dat je toetreedt tot het AI-domein”

Het gaat erom dat je je gaat verhouden tot AI. Dat je inziet hoe het jouw wereld gaat beïnvloeden. Dat je een radar bouwt voor wanneer het oké voor je is en wanneer je op de rem moet trappen.
Want als we deze ontwikkeling alleen overlaten aan de grote jongens in de industrie, weten we welke route dit kan nemen. Zie social media als voorbeeld.

De bewakers van de ethiek
Onze stem in deze technologische revolutie is ongekend belangrijk. Wij mensen zijn en blijven de bewakers van de ethiek. Al zou je dat niet zeggen als je nu naar de wereld kijkt. Maar de kracht van verandering zit in de bundeling van krachten van mensen die het goede met de wereld voorhebben.

Een oproep
Leer. Lees. Verdiep je in de golf van AI. Zodat je zelf, comfortabel in de technologische oceaan, wacht op de volgende golf. De vraag is niet óf AI onze samenleving gaat transformeren. De vraag is of wij klaar zijn voor een MaatschapAI die menselijke waarden dient in plaats van ze te vervangen.

Tekst Michael van Loenen, oprichter van The Changemaker Journey. Hij geeft workshops over de Uno-box (een kunstzinnig kompas om betekenis en impact voor jou als individu of je organisatie te (her)ontdekken), AI & het maatschappelijke domein en is spreker, auteur en was mede-oprichter van sociale onderneming YouBeDo.