Tot uw dienst…

Uit de mythologie stamt de metafoor over de feniks, een prachtige vogel die symbool staat voor ‘herboren worden’. De feniks is in staat uit zijn eigen vuur en as te herrijzen en representeert daarmee de kracht die in de natuur zit om als herboren uit destructieve periodes te komen om weer ten volle te kunnen floreren. 

Vertaald naar de context van het heden betekent ‘als een feniks uit zijn as herrijzen’  weer krachtig herstellen en tot bloei komen na een periode van neergang en verarming. De vraag die zich dan aandient is of de hedendaagse onmiskenbare periode van neergang en verarming van de natuur en de biodiversiteit nog gestopt kan worden om te voorkomen dat de ecologie en daarmee ‘onze’ leefwereld in een volledige destructie geraakt.

De vele natuurrampen zijn nu al desastreus en zullen naar verwachting exponentieel toenemen. Wil de mensheid overleven, zal ze op de knieën gedwongen worden door de natuur en er diep voor dienen te buigen om in dienstbaarheid met haar te gaan samenwerken om haar te helpen te helen, te transformeren en te regenereren.

Heling, transformatie en regeneratie maken evenwel alleen maar kans als het menselijke besef van de noodzaak ervan sterk toeneemt, en nog belangrijker, het besef en de erkenning dat ‘de mens’ deel/geheel is van en met de natuur. Uitgaande van een positief mensbeeld zou van de hedendaagse mens dan ook verwacht mogen worden dat het in morele zin zijn of haar eer te na is om een verdere afbraak toe te laten en dat hij of zij rigoureus kiest te werken aan herstel van de natuur en de biodiversiteit, zodat deze – inclusief de mens zelf – als herboren uit de as zou kunnen herrijzen. Dat zoveel seinen in de wereld op vuurrood staan, geeft evenwel te denken of dat positieve mensbeeld wel realistisch en verdedigbaar is.

“Heling, transformatie en regeneratie maken alleen kans als het besef van noodzaak sterk toeneemt”

Denk aan de beleidsmakers in Europa, die weliswaar recent een natuurherstelwet hebben goedgekeurd, maar het oorspronkelijke plan uiteindelijk flink uitgekleed hebben. En dan is het ook nog maar de vraag wat de lidstaten met de uitvoering van die wet gaan doen.

Van eigenbelang naar maatschappelijk belang
De vereiste samenwerking met de natuur zal afdwingen dat ‘we’ dienen te gaan van het diep verankerde en wijdverbreide en grotendeels onbewuste ik-gerichte wereldbeeld naar een wij-gericht wereldbeeld. Van eigenbelang naar maatschappelijk of algemeen belang. Van hoofd naar hart.[1]  Dat is een uiterst belangrijke innerlijke en immateriële transformatie die voorafgaat aan de grote materiële transformaties die nu nodig zijn in de hele wereld.

Die – door bewustwording – te bereiken innerlijke en immateriële transformatie zou de positiviteit, de hoop en vooral de intrinsiek gevoelde dienstbaarheid dienen te brengen om de bedoelde transformaties aan te kunnen en te verwezenlijken.

Als mensen en vooral de voortrekkers en beleidsmakers nalaten de keuze te maken voor de weg van de innerlijke transformatie, lukt de externe transformatie nooit en wordt de chaos steeds groter.

“Als we nalaten de keuze te maken voor de weg van innerlijke transformatie, lukt externe transformatie nooit”

Het probleem daarbij is niet de keuze op zich, maar de kwaliteit, het realiteitsgehalte, de integriteit, de opties en de onderbouwde en overtuigende argumenten die aan de keuze ten grondslag liggen. Met andere woorden: is er inderdaad een opbouwend positief maatschappelijk of algemeen belang dat aan de keuzemogelijkheden wordt verbonden? Of wordt er impliciet dan wel expliciet toch een eigen belang vooropgesteld?

Het antwoord op deze vragen is zo zwaarwegend omdat eenieder kan weten dat geld, macht, middelmatigheid en ignorantie al lange tijd een hoofdrol spelen in de steeds maar verder polariserende ik-gerichte wereld en dat die gerichtheid in de context van de behoefte aan het regenereren van de natuur en de biodiversiteit een hardnekkig probleem is. Men zou kunnen opmerken dat alle destructie en alle ecologische balansverstoringen die in de natuur gaande zijn al decennialang één op één terug te vinden zijn in het denken en het handelen van de hedendaagse mens, evenwel zijn de meeste mensen zich daarvan niet bewust. Van toepassing is dan ook het gezegde ‘zo binnen, zo buiten’, oftewel de binnenwereld van de mens representeert of spiegelt zich in de buitenwereld. Als ‘we’ het erover eens kunnen worden dat regeneratie van de natuur en de biodiversiteit het meest belangrijke en urgente doel is, dan is er geen ontkomen aan om eerst naar binnen te kijken – hoe confronterend dat ook mag zijn.

Regeneratie
Volgens Satish Kumar, Britse activist, schrijver en spreker, zijn alle goede regeneratieve – op herstel en heling van de natuur en de biodiversiteit gerichte – organisaties op vier pijlers gebouwd: ecologisch, sociaal, spiritueel en financieel.

Hetgeen hij zegt, sluit aan bij mijn inzicht en beleving dat er nog een schil omheen zit en die schil noem ik een allesomvattend bewustzijn of een allesomvattend besef van waaruit zich alles manifesteert, zowel in materiële als immateriële zin. Alle goede regeneratieve organisaties zullen dan ook geenszins van de grond komen zonder diepgaande bewustwording omtrent de noodzaak van het rigoureuze herstel van – de verbinding tussen mens en – de natuur, en de rol die daarbij is weggelegd voor dienstbaarheid.

Dat de directies van Shell, Unilever en de Pharma bedrijven buigen voor de kortetermijnbeleggers en daarmee de duurzaamheidsdoelstellingen een lagere plaats geven op de beleidsagenda’s ten gunste van het rendement is in deze context dan ook pijnlijk en zorgwekkend. En dat de Tweede Kamer recent in meerderheid de Nederlandse pensioenfondsen maant te gaan voor rendement, rendement, rendement, en daarmee de vele pensioendeelnemers die gaan voor duurzaamheid frustreren en negeren, is dramatisch en kortzichtig.

En wat te denken van de jaarlijkse wereldwijde CO2-uitstoot, die per werelddeel weliswaar afneemt of toeneemt, doch gesaldeerd nog steeds stijgt, zodat de haalbaarheid van de klimaatafspraken die destijds in Parijs zijn gemaakt sterk in twijfel mag worden getrokken.

Dienstbaarheid
Naast het besef dat de mens deel/geheel is met de natuur en het besef dat aan de externe transformatie een innerlijke transformatie voorafgaat, is het van wezenlijk belang ‘ons’ bewust te worden dat het beoogde hersteldoel slechts bereikt kan worden als ‘we’ dat overtuigd en bevlogen doen vanuit een intrinsiek gevoelde dienstbare houding. De bewustwording van en het op waarde schatten van het begrip dienstbaarheid is dan ook cruciaal.

”Het op waarde schatten van het begrip dienstbaarheid is dan ook cruciaal”

Het gaat over dienstbaarheid in de betekenis van dienen van anderen en het bijdragen aan de gemeenschap door middel van behulpzaamheid, meelevendheid en tegemoetkomendheid, zonder daarbij in slaafsheid, ondergeschiktheid, opoffering of dwangmatigheid te vervallen.

Op zich is dienstbaarheid een intrigerend ‘waarde-woord’ waar men vanuit meerdere  gezichtspunten naar kan kijken, zoals in culturele zin, als persoonlijke waarde of in  verhalen over de toekomst.

Dienstbare cultuur
Gezien het voorgaande zal er, naast debat en geduld, heel wat vruchtbare aarde, gezond zaad, fris water, aandacht, tijd, overredingskracht, bewustzijnsontwikkeling en doorzettingsvermogen nodig zijn om langzaam maar zeker een dienstbare cultuur te laten wortelen en tot bloei te laten komen. Het betreft dan een cultuur die gaat van dienstbaar aan het belang van de ‘gevestigde orde’ naar dienstbaar aan het belang van de ‘maatschappij/wereld en haar huidige en toekomstige bewoners’, derhalve een cultuur die ten dienste staat van – de transformatie naar – een op ecologie gebaseerde leefomgeving én economie.

Het is dan ook uiterst urgent dat de politici en de bestuurders in het bedrijfsleven de verantwoordelijkheid nemen om met onmiddellijke ingang dienstbaarheid tot speerpunt van beleid te maken. Met name het vigerende korte termijn electoraal denken in de politiek staat daar haaks op en dat is stuitend.

Dienstbaarheid als persoonlijke waarde
Dienstbaarheid is een van de meest impactvolle persoonlijke waarden. Het is een van de – veelal onbewuste – drijfveren die nauw verbonden is met het kunnen tonen van empathie en het vermogen samen te kunnen werken.

“Dienstbaarheid is een van de meest impactvolle persoonlijke waarden”

Het is een waardevolle deugd die je in staat stelt – en dat is cruciaal – zonder egobelang anderen en het andere te dienen en als zodanig een bijdrage te leveren aan het welzijn, het welbevinden en het versterken van de gemeenschap en daarmee in de context van dit essay samen met dienstbare anderen een inspirerende bijdrage te leveren aan het stimuleren en naar vermogen concretiseren van het herstel van de natuur en de biodiversiteit. De bewustwording en het leren kennen en erkennen van je persoonlijke waarden – en tegenwaarden – is dan ook noodzaak, geen luxe.

 Dienstbare verhalen
Wie zich laat leiden door achterhaalde verhalen of een achterhaald beleid, door bijvoorbeeld te blijven geloven in het stimuleren van ongebreidelde economische groei en het dogma van het superkapitalisme of het dogma van het communisme, bewijst zichzelf geen dienst en zal op den duur onherroepelijk vastlopen en elke hoop op verandering of verlangen naar een leefbaardere wereld voor iedereen de kop indrukken.

“Om dienstbaarheid en verbondenheid te ondersteunen, zijn nieuwe, positieve en pakkende verhalen nodig”

Om dienstbaarheid en verbondenheid te ondersteunen, zijn nieuwe, positieve en pakkende verhalen nodig, verhalen waarin een heldere visie op de toekomst wordt verwoord en waarin een helder en realistisch perspectief wordt geschetst over bijvoorbeeld de eerder genoemde op ecologie gestoelde economie. Het ontwikkelen van betere verhalen met een constructieve boodschap en duidelijke visies is daarom net zo essentieel als het erkennen van de systeemcrises waarin we momenteel verkeren. Zo verschijnen er momenteel in toenemende mate boeken en artikelen met realistische ideeën die handelen over het post-groei tijdperk. Een tijdperk waarin hoop en verlangen weer gemeengoed worden en de Feniks zal herrijzen.

Tekst door: Kees van der Stel

Kees heeft als Executive Mentor in Bewustzijnsontwikkeling een missie om mensen in hun ontwikkelingsproces te begeleiden naar wat hen aan het hart ligt met als gevolg dat mensen meer bevlogenheid als leidraad in hun leven toelaten. Na een langjarige carrière in het bedrijfsleven op directieniveau maakte Van der Stel een innerlijke levensreis van het financieel-economische terrein naar het terrein van coaching en bewustzijnsontwikkeling. Mentoring is zijn tweede natuur geworden: zijn manier van werken bestaat uit het bieden van veiligheid en vertrouwen, een luisterend oor, spontaniteit, gevoel voor humor en medemenselijkheid. ‘Zien met het hart’ noemt hij dat.

Meer informatie: www.keesvanderstel.nl.