Menswaardige economie

Een economie die menswaardig is. Het lijkt bijna een pleonasme, zoals witte sneeuw. De letterlijke betekenis van economie is huishoudkunde. Er zijn eigenlijk geen redenen te bedenken waarom wij ons eigen huishouden niet menswaardig zouden willen inrichten.

In het bijvoeglijk naamwoord menswaardig zit het woord waarde opgesloten. Waarden zijn zaken of toestanden in de wereld die nastrevenswaardig zijn. Waarden zijn in de praktijk moeilijk te realiseren zonder normen. Normen zijn regels die, geschreven en ongeschreven, aangeven welke concrete soorten handelingen noodzakelijk zijn om de waarden te realiseren. Zonder waarden zijn normen betekenisloos.

Is ons huidige economisch gedrag menswaardig te noemen? Hebben we de juiste normen met elkaar afgesproken zodat we de waarden die we belangrijk achten, kunnen realiseren?

“Hebben we de juiste normen met elkaar afgesproken zodat we de waarden die we belangrijk achten, kunnen realiseren?”

Terugkijkend in de tijd kunnen we stellen dat we een aantal mensonwaardige aspecten van onze samenleving, zoals bijvoorbeeld het afschaffen van kinderarbeid hebben uitgebannen. In 1874 werd het Kinderwetje van Van Houten aangenomen, dat kinderarbeid in fabrieken verbood voor kinderen onder de twaalf jaar. Dit was een eerste stap tot in 1901 de Leerplichtwet werd ingevoerd. Vanaf dit moment werden kinderen tot twaalf jaar verplicht om naar school te gaan. Dit wordt gezien als een doorslaggevende stap in de bestrijding van kinderarbeid. De waarde dat een kind in staat moet worden gesteld een opleiding te kunnen volgen werd met deze nieuwe wet (norm) gerealiseerd.

Door-ontwikkelen
Ons economisch gedachtegoed, dat is ontstaan in de negentiende eeuw, is op belangrijke punten ongeschikt voor de toekomst. Dat neemt de verdiensten ervan in het verleden niet weg. Het kapitalisme was zeer effectief in het realiseren van materiële vooruitgang en welvaart. De huidige omstandigheden vragen om, dwingen tot, een ingrijpend herontwerp van de manier waarop we de economie vormgeven en welke waarden daaraan ten grondslag moeten liggen. We zullen als het ware moeten door-ontwikkelen.

“De huidige omstandigheden dwingen tot een ingrijpend herontwerp van de economie”

In feite zijn de schaarse verhoudingen van toen vrijwel omgedraaid. Wat voorheen overvloedig was, natuurlijke hulpbronnen en beschikbare arbeid, is in veel gevallen schaars geworden. En wat toen de meest schaarse factor was, namelijk financieel kapitaal, is nu in ruime mate beschikbaar. Het zou op zich logisch zijn om deze omkering in schaarste verhoudingen te vertalen in een manier waarop de productiefactoren samenwerken. Niet langer financieel kapitaal dat arbeid en grond(stoffen) organiseert en exploiteert voor winst en kapitaalvorming, maar financieel kapitaal dat wordt ingezet voor het behoud en versterking van de aarde als draagvlak voor welvaart en kwaliteit van leven.

Een menswaardige economie wil voldoen aan de behoeften van het heden, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien, in gevaar te brengen. Het is een evenwicht tussen mens, milieu en economie, zodat we de aarde niet uitputten en toekomstige generaties er ook nog van kunnen profiteren. Volledig in lijn met de definitie die de VN-commissie Brundtlandt opstelde over duurzaamheid.

Meervoudige waardecreatie
Duurzame gedragsverandering komt tot stand door het nemen van kleine stappen, vertrouwen opbouwen in het eigen kunnen om het anders te doen. Als er ruimte geboden wordt aan experimenten kunnen we al lerende samen groeien naar een menswaardige economie, waarbij meervoudige waardecreatie het uitgangspunt wordt van ons economisch denken en doen.

Meervoudige waardecreatie betekent dat je als ondernemer naast het maken van winst (financiële waarde) ook ecologische, sociale en andere economische waarde creëert. Door te werken vanuit meervoudige waardecreatie, verbetert het bedrijf de maatschappelijke en ecologische omstandigheden in de wereld en zijn directe omgeving.

Laat meervoudige waardecreatie de norm worden waardoor we een menswaardige economie kunnen realiseren.

Tekst: Jack Cox
Jack is directeur Forza Asset Management en auteur van ‘Vlindereconomie’.