Vakantiedagen voor varkens? Marjolein de Rooij richtte de Vakbond voor Dieren op

Er leven ruim vijf keer meer dieren in de veehouderij dan mensen in Nederland. Deze dieren werken hard voor ons voedsel, maar hebben geen arbeidsrechten. Dat moet anders volgens Marjolein de Rooij van de Vakbond voor Dieren: “Alleen grote, vooruitstrevende en onorthodoxe maatregelen kunnen het immense leed van dieren in de veehouderij stoppen.”

Op dit moment zijn er in Nederland ruim 100 miljoen werkende dieren. Vijf miljoen vleesvarkens, anderhalf miljoen melkkoeien, dertig miljoen leghennen, veertig miljoen vleeskuikens en nog honderdduizenden andere dieren zoals schapen, geiten, eenden en kalkoenen. Deze dieren hebben in Nederland geen rechten. Er is geen wet die dieren koste wat het kost beschermd. Er is altijd sprake van een belangenafweging waarbij de belangen van het dier worden afgewogen tegen de belangen van de mens. Deze – voornamelijk economische – afweging wordt zelden in het voordeel van het dier beslecht. Met als gevolg dat 80 procent van de legkippen een gebroken borstbeen heeft. Daarvan is aangetoond dat dit heel pijnlijk is en gevoelens van depressie veroorzaakt. Bij vleeskuikens heeft 98 procent van de dieren pijnlijke poten. Een kwart van alle melkkoeien loopt kreupel, door overbelasting van zware uiers, gladde vloeren en gebrek aan medische zorg. En bij bijna alle vleesvarkens worden de staarten afgebrand om te voorkomen dat ze – uit verveling doordat ze opgesloten zitten in veel te kleine ruimtes – de staarten van stalgenoten afbijten.

Naast de lichamelijke problemen die de dieren ondervinden, wordt ook hun geestelijk welzijn ernstig aangetast. Het weghalen van het kalf bij de moederkoe is iedere keer weer hartverscheurend. Een zoogdier is niet voor niets een zoogdier. De onnatuurlijke groepssamenstelling bij kippen, varkens, geiten en koeien maakt dat van een normaal sociaal leven geen sprake kan zijn. Het uitkiezen van je eigen vrienden, je partner(s) en het grootbrengen van je eigen kinderen is allemaal onmogelijk in de huidige veehouderij.

Om dit immense probleem op te lossen zijn kleine stapjes binnen het huidige systeem niet voldoende. Hiervoor is een grensverleggend idee nodig: geef alle werkende dieren arbeidsrechten.

links: Varkens met recht op vakantiedagen rechts: Marjolein de Rooij, oprichtster van de Vakbond voor Dieren

Bescherming van arbeiders in de negentiende eeuw

De wijze waarop werkende dieren in de intensieve veehouderij gebruikt worden, lijkt op de manier waarop arbeiders aan het eind van de negentiende eeuw in Nederlandse steden werkten. Zonder enige wettelijke bescherming maakten zij tegen een schamel loon lange dagen in de fabriek, in de haven of op de bouwplaats. De werkgever bepaalde de arbeidsvoorwaarden en was niet genegen de arbeiders daarover te laten meepraten. Maar, aan het begin van de vorige eeuw kreeg de vakbeweging een wettelijke rol bij het opstellen van de arbeidsovereenkomsten. De mening van de arbeider moest toen door de werkgever gehoord worden en meegewogen. Zo werd de scheve machtsverhouding tussen werkgever en werknemer enigszins rechtgetrokken.

Scheve machtsverhouding

Ook bij de dieren in de veehouderij is sprake van een scheve machtsverhouding tussen de werkgever en werknemer. De dieren hebben geen enkele inspraak op de keuzes die over hun leven worden genomen. Het toekennen van arbeidsrechten kan dit veranderen. Deze rechten moeten werknemers beschermen tegen uitbuiting en misstanden op de werkvloer. Het zijn rechten waar geen plaats is voor marktwerking. Het is gelukkig niet de consument die bepaalt hoeveel een vakkenvuller verdient en welke beschermende kleding een bouwvakker moet dragen. Waarom laten we de consument dan wel bepalen of een koe de wei in mag en of een kuiken zonder daglicht mag opgroeien? Arbeidsrechten zijn rechten waar niet aan getoornd mag worden, hoe hoog de kosten voor het toekennen van die rechten ook zijn.

Arbeidsrechten voor werkende dieren

Het eerste recht waar ik voor pleit is het recht op een veilige werkomgeving. Dat is voor dieren nog belangrijker dan voor menselijke werknemers omdat werkende dieren werken waar ze ook wonen en vice versa. Daarbij kunnen ze zelden zelfstandig een gevaarlijke situatie ontvluchten. De staldeuren zijn immers gesloten en blijven dit, ook als er brand uitbreekt of een ventilatiesysteem stilvalt. Werkende dieren zijn 24 uur per dag afhankelijk van hun werkgever als het gaat om hun veiligheid. Een veilige werkomgeving mag iedere werknemer van zijn werkgever verlangen. De huidige veiligheidseisen die aan de stallen waarin de dieren werken én wonen, moeten gelijkgetrokken worden met die voor mensen. Dat betekent bijvoorbeeld dat er bij de bouw al rekening gehouden moet worden met brandwerend materiaal en de installatie van sprinklers.

Werken mag je niet ziek maken. De werkgever moet de gezondheid van werknemers op de werkplek beschermen, in overeenstemming met de Arbeidsomstandighedenwet. Een zieke werknemer moet tijdelijk kunnen stoppen met werken, heeft recht op een aangepaste werkplek, kan ander werk aangeboden krijgen. Bij langdurig verzuim wordt een re-integratie traject opgesteld, voorafgegaan door een probleemanalyse van de bedrijfsarts. Het voorkomen van verzuim door ziekte is een belangrijke taak van de werkgever. De gezondheid van de werknemer staat voorop. Ook werkende dieren hebben recht op gezond werk, zowel geestelijk als lichamelijk. Ook hun werkgevers, de veehouders, moeten nadenken over het terugdringen van verzuim, het aanpassen van werkzaamheden die leiden tot ziekte en verveling op de werkvloer. Dit houdt bijvoorbeeld in dat de dieren meer ruimte krijgen en de mogelijkheid om hun eigen eten bij elkaar te scharrelen, wroeten of pikken.

Het derde recht waar ik voor pleit is het recht op een sociaal leven en privacy. De werkomgeving van de werkende dieren is ook hun woonomgeving. Daarmee bepaalt de werkgever niet alleen hoe en waar het dier werkt, maar ook op welke manier het leeft. Ieder dier heeft het recht om samen te zijn met zijn of haar familie en te leven in groepssamenstellingen die passen bij de natuurlijke aard. Bij het recht op een sociaal leven hoort ook het recht om je hieraan te onttrekken. Werkende dieren hebben ook recht op privacy. Vrouwelijke dieren die gaan bevallen hebben behoefte aan isolatie. Ook zieke dieren trekken zich in de natuur graag terug. Ze verstoppen zich onder of achter een struik, onder een boom of in een kuil. Ze zonderen zich af van hun groep en verkiezen de eenzaamheid. Het gebrek aan ruimte kan ook verstoorde sociale relaties veroorzaken omdat dieren geen mogelijkheid hebben om zich terug te trekken.⁠ Dieren die te dicht op elkaar leven zonder privacy krijgen te maken met sociale agressie. Signalen worden onderling verkeerd begrepen doordat een dier belemmerd wordt het gedrag te vertonen dat in die situatie noodzakelijk was om ruzie te voorkomen. Het recht op een sociaal leven en privacy heeft een wezenlijke waarde. Het erkent namelijk dat werkende dieren onderdeel zijn van een sociale omgeving. Een omgeving waarvoor ze niet gekozen hebben en die hen, in sommige gevallen ernstig, tegenhoudt om gezonde relaties aan te gaan met soortgenoten.

De Vakbond voor Dieren strijdt voor de toekenning van arbeidsrechten voor werkende dieren in de veehouderij

Het recht op vakantie en pensioen is voor werkende dieren in de veehouderij op geen enkele manier ingebed. Ik denk zelfs dat er maar weinig werkgevers zijn die hier ooit over nagedacht hebben. Toch is het helemaal geen gek idee om ook bij dit thema de menselijke ontwikkelingen te volgen. Het toekennen hiervan leidt tot meer werkplezier bij de werknemers én de werkgevers.

Een geweldloze werkomgeving is niet zo vanzelfsprekend als het op het eerste gezicht mag lijken. Veel dieren hebben regelmatig en soms dagelijks te maken met agressie en geweld. Geweld dat zich tegen het dier richt en volstrekt onnodig is. De werkgever moet zekerstellen dat de werkende dieren op het bedrijf geen geweld ervaren.

Het zesde en laatste recht waar ik voor pleit is het recht op inspraak. De vakbeweging is ooit ontstaan vanuit de behoefte van werknemers om mee te praten over hun arbeidsomstandigheden. Dieren kunnen in hun gedrag, met taal en lichaamscommunicatie heel goed duidelijk maken wat ze wel en wat ze niet willen. Iedere werkgever moet vragen, luisteren, en hier vervolgens naar handelen. Dat is je plicht als werkende dieren het recht op inspraak wordt toegekend. De hoeveelheid wetenschappelijk materiaal dat in meer dan vijftig jaar serieus onderzoek is verzameld ligt hiervoor klaar. We moeten het alleen wel willen zien. Dat is ook gelijk het moeilijkste. We moeten de mening van dieren serieus nemen. We moeten horen, luisteren, onderzoeken en dan ook daadwerkelijk actie ondernemen. Als dieren ons iets vertellen, dan kunnen we dat niet naast ons neerleggen. We kunnen niet negeren wat ze zeggen, ook als we de gevolgen van hun wensen (nog) niet kunnen overzien.

Vakbond voor Dieren

De Vakbond voor Dieren vindt de omstandigheden waaronder veel werkende dieren hun leven doorbrengen onacceptabel en vindt dat arbeidsrechten voor deze dieren noodzakelijk zijn om hun leven te verbeteren. Het welzijn van dieren in de intensieve veehouderij is aangetast en de manier waarop zij leven is in strijd met de intrinsieke waarde die zelfs de wetgever heeft erkend. In een democratie moeten álle belangen worden afgewogen en voor werkende dieren is dat niet het geval. Dit is onrechtmatig, ondemocratisch en moreel onjuist.

Tekst door Marjolein de Rooij. Twee jaar geleden richtte zij de Vakbond voor Dieren op. Met haar stichting strijdt zij voor de toekenning van arbeidsrechten voor werkende dieren in de veehouderij. Wat begon als een gedachte-experiment is uitgegroeid tot een beweging van activisten, boeren en wetenschappers, die gezamenlijk vinden dat alleen een systeemverandering het leven van dieren in de veehouderij kan verbeteren. Onlangs verscheen haar boek ‘Hoeveel vakantiedagen heeft een varken?’.

Wil je vaker verhalen lezen over mensen zoals Marjolein? Schrijf je voor onze nieuwsbrief, dan mis je niks én krijg je ons laatste e-magazine cadeau.