Laat je bedrijf aan je missie na

Steward-ownership wint aan populariteit: in 2023 hebben 20 ondernemers de stap gezet om hun bedrijf steward-owned te maken. Het aantal steward-owned bedrijven in Nederland groeide daarmee naar meer dan honderd. Veel bedrijven die steward-owned worden, zijn jonge ondernemingen met een sterke maatschappelijke drive. Maar steward-ownership wordt ook ingezet door ondernemers die met pensioen gaan en hun bedrijf ‘aan de missie’ willen nalaten.

Steward-ownership is kort gezegd een ondernemingsvorm waarmee een bedrijf ‘van zichzelf’ wordt en bestaat om zijn missie te dienen. Daarbij zijn twee principes leidend:

• Zelfbestuur: Zeggenschap ligt bij steward-owned bedrijven bij stewards. Stewards zijn betrokken bij het bedrijf en hebben als taak om in het belang van de missie en het bedrijf de rol van eigenaar te vervullen. Deze zeggenschap kan niet verkocht worden of vererven.
• Winst dient de missie: Winst van een steward-owned bedrijf dient de onderneming en de missie van de onderneming. Dat betekent dat winst wordt geherinvesteerd om ontwikkeling en innovatie mogelijk te maken. Daarnaast kan winst gedoneerd worden in lijn met de missie. Tot slot kunnen betrokkenen eerlijk vergoed worden voor hun bijdrage.

Bij steward-owned bedrijven zijn deze principes juridisch geborgd, zodat ze leidend blijven. Het verschilt per bedrijf hoe de principes uitgewerkt zijn.

Fiolet impact
Steward-ownership trekt de angel uit het aandeelhouderskapitalisme en biedt een stevig fundament voor ondernemingen die trouw willen blijven aan hun missie. Om die reden resoneert steward-ownership enorm bij jonge ondernemers die verschil willen maken, maar spreekt het net zo goed ervaren ondernemers aan die met pensioen gaan en de onderneming goed na willen laten. Zo ook Monique Schoorl die er samen met haar man voor koos om hun onderneming steward-owned achter te laten.

“Steward-ownership trekt de angel uit het aandeelhouderskapitalisme”

Fiolet is een allround taalschool, gevestigd in Noord-Holland. Bij Fiolet kan iedereen (beter) Nederlands leren. Anderstaligen én Nederlandstaligen. Monique en haar man hebben 23 jaar lang met hart en ziel aan het bedrijf gewerkt en hebben de taalschool vorig jaar overgedragen aan Stichting Fiolet Impact. De stichting heeft drie bestuurders: de ‘stewards’ van Fiolet. De stewards zorgen er met de medewerkers van Fiolet voor dat de missie van Fiolet bij alle beslissingen voorop blijft staan en dat ook de winst naar de missie gaat. Monique: “Met een blij hart hebben Hans en ik onze taalschool overgedragen aan Stichting Fiolet Impact. We weten dat onze missie in stand blijft en dat het personeel in goede handen is. Een gouden greep om iets wat we met zoveel liefde hebben opgebouwd, te laten voortbestaan zoals wij dat willen!”

Andere optie
Monique kwam dankzij Michael van Loenen, oprichter van steward-owned boekwinkel YouBeDo (inmiddels helaas failliet, red.) in aanraking met het concept. Monique: “We waren al jarenlang klant bij YouBeDo en toen ik Michael weer eens sprak, vertelde hij dat YouBeDo steward-owned was geworden.”

Voor Michael en zijn compagnon Bert van Ingen voelde de onderneming niet als hun eigendom en met steward-ownership konden zij borgen dat hun visie op eigendom en het centraal stellen van de missie richting de toekomst geborgd zou zijn. “Het klonk als muziek in mijn oren! We waren op dat moment al bezig om via bedrijfsmakelaars en collega-taalscholen Fiolet te verkopen, maar eigenlijk voelde dat niet goed. Ik zag opeens dat er een andere optie was.”

Monique en Hans kozen ervoor om het verkoopproces te stoppen en voor steward-ownership te gaan. Monique: “Dat je vast kan leggen dat de winst naar het personeel en goede doelen gaat, dat past zó bij hoe mijn man en ik in het leven staan: deel je rijkdom, daar wordt de wereld echt een beetje mooier van.”

“Deel je rijkdom, daar wordt de wereld beter van”

Een bijzondere stap. “Het is gek dat winst vaak alleen gaat naar de eigenaar van een bedrijf. Ik begrijp goed dat het fijn is om in een lekker groot huis te wonen, vaak op vakantie te kunnen, je geen zorgen te hoeven maken over geld. En ik snap dat je als eigenaar een zware eindverantwoordelijkheid hebt, die uitbetaald kan worden in geld. Maar daar zitten wel grenzen aan. Je kunt ook medewerkers mee laten delen in de winst, of mooiere producten maken als je je winst in verduurzaming steekt.”

Rust
In een wereld waarin het verkopen van een onderneming de norm is, geeft de keuze voor steward-ownership Monique rust. Monique: “Het is fijn dat wij nu weten dat onze missie en visie voor Fiolet blijft voortbestaan. Bij verkoop aan een commerciële partij zou dat zeer de vraag zijn. Onze grootste angst was dat er niets meer van Fiolet over zou blijven.”

Er is veel gelijkenis met de overwegingen van Yvon Chouinard, de oprichter van Patagonia, die in 2022 zijn onderneming steward-owned maakte en zijn keuze als volgt toelichtte: “Eén optie was om Patagonia te verkopen en al het geld te doneren. Maar we konden er niet zeker van zijn dat een nieuwe eigenaar onze waarden zou handhaven of onze medewerkers over de hele wereld in dienst zou houden. Een andere optie was om het bedrijf naar de beurs te brengen. Wat een ramp zou dat zijn geweest. Zelfs beursgenoteerde bedrijven met goede bedoelingen staan onder te veel druk om winst op de korte termijn te creëren ten koste van vitaliteit en verantwoordelijkheid op de lange termijn. De waarheid is dat er geen goede opties beschikbaar waren.”

Financieel
Doe je je als ondernemer niet financieel tekort als je voor steward-ownership kiest? Monique: “Nee. Wij hebben een goed huis, een auto en voldoende geld gespaard om goed van te kunnen leven. Bij verkoop aan een commerciële partij had de onderneming natuurlijk veel geld opgebracht, maar dat had alleen maar op de bank gestaan. We zouden niet meer geld gaan uitgeven dan we nu doen. En als je geen opvolgers hebt voor jouw bedrijf, is steward-ownership ideaal. Je bedrijf blijft bestaan in de structuur die je zelf hebt neergezet. Dat geeft zo’n goed gevoel… en je maakt er je personeel ontzettend blij mee, want die komen niet onder een ander bewind, of op straat te staan als de koper gaat bezuinigen om het aankoopbedrag terug te verdienen.”

Waardecreatie
Steward-ownership is een optie die veel ondernemers en hun adviseurs nog niet overwegen, maar goed aansluit als continuïteit van de onderneming en maatschappelijke waardecreatie voorop staan. Daarnaast biedt het ook de mogelijkheid om een pensioen zeker te stellen, door de onderneming niet om niet over te dragen, maar te verkopen in ruil voor een pensioenvergoeding.

“Steward-ownership biedt ruimte om voor meer dan een grote zak geld te kiezen”

Voor ondernemers die voor steward-ownership kiezen en een deel van hun onderneming willen schenken, is het sinds 1 januari van dit jaar mogelijk om aandelen vanuit een vennootschap belastingvrij te schenken aan een stichting met ANBI status. Daarmee stimuleert de overheid dat ondernemers deze keuze maken en wordt steward-ownership ook een fiscaal aantrekkelijk alternatief voor bedrijfsopvolging binnen de familie.

Steward-ownership biedt ruimte om voor meer dan een grote zak geld te kiezen.

Gijsbert Koren is oprichter van We Are Stewards en pionier op het gebied van crowdfunding. Meer informatie: www.wearestewards.nl.

Dit artikel verscheen eerder in de zomereditie 2024 van het New Financial Magazine.