Kansrijk Feijenoord (2): de kunst van het samenleven 

Zelforganiserend bouwt Vanessa Umboh samen met de kracht van de wijk Feijenoord en professionals aan structurele oplossingen voor armoede. Aan een duurzame aanpak waarin vertrouwen, samenwerking en bestaanszekerheid – maar vooral de mens en haar behoeften – centraal staan. Bottom-up! Voor MaatschapWij schrijft zij over de noodzaak van systemische verandering vanuit menselijkheid en de wens om generatiearmoede te doorbreken. Na de introductie in deel 1, nu deel 2: de kunst van het samenleven.

Zelforganiserend – op eigen kracht en met beperkte middelen – dragen betrokken bewoners, vrijwilligers en professionals in Feijenoord uit liefde al decennia bij aan iets wat in Nederland steeds schaarser wordt: de kunst van samen leven. Buurtgenoten zetten zich in, mobiliseren anderen en organiseren wat nodig is voor plezier, educatie of noodverbanden om armoede tegen te gaan. Niet omdat iemand het vraagt, maar omdat ze het lijden kennen en het niet kunnen aanzien. Medemenselijkheid is hier geen ideaal, maar een dagelijkse praktijk. Feijenoord is rijk aan zulke mensen.

“Medemenselijkheid is hier geen ideaal, maar een dagelijkse praktijk”

Gemeenschap
Ik ontdekte daar iets wat elders lijkt te verdwijnen: een gemeenschap die menselijkheid niet beschrijft, maar ademt en leeft. Niet in beleidsnota’s, maar in relaties. In omgang. Zij leerden mij een andere waarheid: dit is geen achterstandswijk, maar een leermeester – rijk aan liefde en verantwoordelijkheid. 

Wanneer ik door Feijenoord wandel, zie ik waarden die in politiek taalgebruik veel voorkomen, maar in systemen nauwelijks tot leven (kunnen) komen: respect, nabijheid, verdraagzaamheid, verantwoordelijkheid. Kleine gebaren met een enorme preventieve kracht.

Zoals de Hindoestaanse buurvrouw die wekelijks een pannetje soep brengt naar haar Hollandse buurman die oud en alleen is. Layla, die elke ochtend de kinderen uit haar straat ophaalt zodat haar buurvrouwen op tijd kunnen inklokken. Manuela Lopes, bokstrainer bij Monteiro Gym, die al 25 jaar door dezelfde straten loopt. Eén blik van haar kan spanning laten zakken, niet door macht, maar door opgebouwde menselijkheid en haar betrokkenheid naar een ieder in de wijk.

Dit zijn lokale helden. Legendes zelfs. Daarom werk ik graag met hen samen: om ze kracht bij te zetten, te versterken met mijn netwerken, verbindingen te leggen, wensen op te halen én te verleiden tot nog meer samenwerken. Door te doen leren we van én met elkaar dat we met gebundelde kracht, sneller en effectiever vooruit komen. We werken daardoor steeds vaker én méér samen, waardoor we meer mensen kunnen dienen en meerdere gemeenschappen samen brengen tijdens onze evenementen.

De lessen van leermeester Feijenoord
In plaats van aan het einde, horen de lessen van deze wijk juist in het hart van dit verhaal. Want Feijenoord laat ons zien wat Nederland opnieuw moet leren:

– Nabijheid werkt beter dan beleid.
– Vertrouwen kost minder en levert meer op dan controle.
– Gemeenschappen voorkomen problemen vóórdat ze ontstaan.
– Preventie begint met relaties, niet met regels.
– Echte deskundigheid zit in de mensen die de realiteit kennen en elke dag (ver)dragen.
– Menselijkheid is geen zachte waarde, maar een morele infrastructuur.

Echte rijkdom van Feijenoord
Feijenoord wordt vaak gezien als probleemwijk, maar die blik doet geen recht. De rijkdom aan grote uitdagingen liegen er niet om maar de wijk is rijk aan mensen die elkaar dragen omdat ze weten hoe snel het mis kan gaan wanneer niemand een hand reikt.

“De wijk is rijk aan mensen die elkaar dragen”

Voor veel gezinnen is armoede geen beleidswoord, maar een dagelijkse uitdaging om een maaltijd op tafel te toveren. Vaak veroorzaakt door systemen die bedoeld waren te beschermen, maar in de praktijk dicteren, controleren of (ver)oordelen. Wie vastloopt door fouten van de Belastingdienst, het CJIB of het UWV ontdekt al snel dat de overheid niet altijd een schild is, maar soms ook de veroorzaker van dagelijks leed achter de voordeur van mensen en een loopje neemt met verantwoordelijkheid. Juist daarom kunnen bewoners niet wegkijken. Zij kennen de pijn, het risico en het verlies. Zij weten wat er op het spel staat. Waar het systeem faalt, staan zij op.

Wijkportret: een stille held – legende
Een voorbeeld is Daniel Monteiro 54 jaar (links op de foto met twee jongeren die de generatie van nu trainen), geeft al sinds zijn zestiende les en is met Monteiro Gym, dé sportschool voor alle leeftijden, al ruim 38 jaar een baken van stabiliteit in de wijk. Zijn werk gaat veel verder dan de sportschool openhouden en bokstrainingen  geven. Hij kent de jongeren, hun vaders, hun oma’s. Hij weet wie worstelt, wie richting zoekt, naar wie extra omgekeken moet worden, maar ook wie gezocht wordt. Is er gedoe in de wijk? Bel Daniel.

Soms loopt hij ’s avonds naar een groep jongens en zegt eenvoudig: “Jij daar. Ga naar huis. Morgen heb je school. Ik kijk naar je.” Klein, eenvoudig, maar vol liefde en autoriteit.

Interventies die in statistieken niet bestaan, maar in levens wél. Jongeren die door hem werden aangesproken, lopen nu stages, volgen opleidingen en zijn Wereldkampioenen geworden en bestormen hitlijsten. Legendes worden bij deze legende geboren, door zijn betrokkenheid en stimulans.

Dit is preventie.
Dit is beschaving.
Dit is menselijke infrastructuur.

Ons land is vergeten hoe samen leven werkt
We lijken te geloven dat zorg via protocollen, loketten en digitale portalen georganiseerd kan worden. Maar systemen kennen mensen niet. Ze herkennen geen subtiele signalen van afglijden, schaamte, een stille roep om hulp.

“Systemen herkennen geen subtiele signalen van afglijden, schaamte, een stille roep om hulp”

Feijenoord laat zien wat er gebeurt wanneer wijken zichzelf moeten dragen: mensen hervinden onderlinge afhankelijkheid, een kracht, geen zwakte. Een sociaal weefsel dat andere wijken soms missen.

Hier leeft een oude wijsheid: “Als wij het niet doen, wie dan wel?”

Oproep
Daarom pleit ik ervoor te investeren in wat al werkt: Kansrijk Feijenoord. Niet om de wijk te redden maar omdat Nederland van haar kan leren.

Wanneer ik zie hoe kinderen hier jongeren worden en deze jongeren rolmodellen worden omdat ze in de voetsporen van hun ouders treden, zoals de zoon van Daniel, de zonen van Manuela en de dochters van Tina. Deze nieuwe generatie is actief in en voor de wijk. Feijenoord bezit iets wat ons hele land nodig heeft. Een nieuw verhaal, de kracht van een  betrokken gemeenschap.

Tekst Vanessa Umboh
Vanessa strijdt voor liefde, compassie en medemenselijkheid en poogt stoutmoedig bruggen te bouwen tussen systeem en samenleving, gedreven door liefde en rechtvaardigheid.