Identificatie ontmaskerd

Het begrip identiteit blijkt complex en vaag. Webster’s woordenboek geeft in vertaling onder andere ‘eenheid en volharding van de persoonlijkheid’. Van Dale geeft ‘eenheid van wezen’. De Franse filosoof en schrijver Éric Sadin brengt het begrip in verband met ‘Het tijdperk van de ik-tiran. Het einde van een gemeenschappelijke wereld.’ Sommige benaderingen stellen identiteit gelijk aan persoonlijkheid, terwijl andere die twee juist scheiden. Ik kies voor een alternatieve kijk op het begrip. Enerzijds meer vanuit het individu en anderzijds meer vanuit het collectief.   

Op school stonden ze…
Op school stonden ze op het bord geschreven,
het werkwoord hebben en het werkwoord zijn;
hiermee was tijd, was eeuwigheid gegeven,
De ene werklijkheid, de andre schijn. 

Hebben is niets. Is oorlog. Is niet leven.
Is van de wereld en haar goden zijn.
Zijn is, boven die dingen uitgeheven,
vervuld worden van goddelijke pijn. 

Hebben is hard. Is lichaam. Is twee borsten.
Is naar de aarde hongeren en dorsten.
Is enkel zinnen, enkel botte plicht. 

Zijn is de ziel, is luisteren, is wijken,
is kind worden en naar de sterren kijken,
en daarheen langzaam worden opgelicht.

Eduard Hoornik, dichter (1910-1970) uit: Het menselijk bestaan (1952)

Nagenoeg iedereen gebruikt in het dagelijks taalgebruik veelvuldig een vervoeging van het werkwoord Zijn als er naar iemands beroep, burgerlijke staat, geaardheid, familie, financiële positie, kwaliteiten, karaktertrekken of gemoedstoestand wordt gevraagd. Voorbeelden van antwoorden zijn: ik ben loodgieter, ik ben Nederlander, ik ben vader of moeder, ik ben haar of zijn echtgenoot, we zijn broers, dat is mijn zus, ik ben enthousiast, ik ben een introvert persoon, ik ben een dominant type, ik ben boos, ik ben bang, ik ben arm of rijk, ik ben slachtoffer, zij zijn mijn ouders, ik ben hetero of homo of ik ben transvrouw of -man.

Dat alles is helemaal ingeburgerd en lijkt op zich prima, maar… in wezen is het een valkuil, omdat deze vorm van identificatie feitelijk oneigenlijk is, want alles wat ik hier aan voorbeelden geef staat ver af van wie we ten diepste zijn…

Je hebt namelijk een loodgietersbaan, je hebt een zus, ouders, een geaardheid, een gender, een boze bui, geen geld of juist veel geld, angst, een rol… Hebben dus.

En alles wat je hebt, zal je ooit verliezen. Dat verlies geldt voor je huis, haard, auto, partner, kind, rollen in je leven, je naam, je gender en zelfs je lichaam. Dat laat onverlet dat je de rollen graag uitvoert, dat je gehecht bent aan het vader- of moederschap, dat je iets graag doet, dat je van iemand of iets zielsveel houdt of dat je goed voor je lichaam zorgt, maar de identificatie met wie je in wezen bent, is het geenszins. Je zou hoogstens kunnen zeggen dat er sprake is van een rol-identificatie als je er dan maar van doordrongen bent dat je deze rol hebt aangenomen en dat je die ooit gaat verliezen. Wees je er dus van bewust dat je ware identiteit los van uiterlijkheden of rollen staat.

“We identificeren ons met dingen als bezittingen, uiterlijke verschijning, meningen, rollen die we spelen, religie, ras, politieke affiniteit, succes of mislukking. Maar als er niets meer is waarmee je je kunt identificeren, wie ben je dan?”
– Eckhart Tolle –

Grootsheid
Uiteindelijk is er maar één ware identificatie die dat predicaat verdient en dat is met ‘Ik Ben’. Voel de grootsheid in deze twee woorden. Het is de identificatie met degene die je ten diepste bent en dat is vanzelfsprekend veelomvattender en grootser dan je te vereenzelvigen met welke ‘ik ben dit of dat’ dan ook. Als iemand in staat is zich vanuit het hart met ‘Ik Ben’ te verbinden dan is er geluk, vrede, vrijheid, inzicht, wijsheid, universele liefde, alsmede erkenning, ontzag, vreugde en dankbaarheid. Erkenning van het innerlijke kind, ontzag voor de grootsheid en de schoonheid van liefde en broederschap, alsmede vreugde en dankbaarheid om doorgedrongen te zijn tot diepere lagen in zichzelf.

Dit alles laat vanzelfsprekend onverlet dat voor het zich mentaal en lichamelijk gezond ontwikkelen van een kind identificaties met het gedrag van bijvoorbeeld vader, moeder of grootouders logisch en normaal zijn, ervan uitgaande dat deze opvoeders een zuivere intentie hebben en hun verantwoordelijkheid nemen het kind veiligheid en vertrouwen te geven. Deze identificaties zijn in principe tijdelijk en worden in een natuurlijk proces overstegen naarmate een kind opgroeit en de ruimte krijgt een eigen persoonlijkheid of ego te ontwikkelen.

Als men zich evenwel breder en dieper wil ontwikkelen en wil verbinden met degene wie men ten diepste is, zal men los dienen te komen van oneigenlijke identificatie en externe referentie. Het is dan noodzakelijk dat men een aantal ontwikkelingsstappen zet en leert om met een helikopterblik naar zichzelf, anderen en het andere te kijken, alsmede om de weg naar binnen af te leggen om tot innerlijke referentie te geraken. Men zal het ego-belang dienen te overstijgen en daartoe zal men zoveel als in het vermogen ligt alle materiële zaken, zoals huis, auto, baan, enz. ‘innerlijk’ op afstand dienen te zetten. Moeilijker, maar het laatste geldt ook voor zaken als karaktereigenschappen, kwaliteiten, waarden, overtuigingen en rollen. Dit alles  zonder zich mentaal volledig te dissociëren. Om deze helikopterblik te bereiken, is een leerproces van relativering en bewustwording vereist en dat is een proces dat veel tijd, aandacht en inspanning vereist.

Identificatie in breder verband
Als er breder en dieper wordt ingezoomd op het begrip identificatie ontvouwt zich een groot probleem waar de mensheid al eeuwen onder gebukt gaat, zonder zich dat te beseffen en dat probleem is de vereenzelviging met de dogma’s en intolerante denkbeelden van religieuze- of seculiere-, politieke-, economische-, of culturele overleveringen en ideologieën en de desastreuze en pijnlijke gevolgen die daaraan verbonden (kunnen) zijn, waarvan het gebrek aan verbinding en saamhorigheid in de huidige samenleving nog slechts de minste zijn. Ik noem drie oneigenlijke identificaties die in het huidige tijdperk een hoofdrol spelen.

Identificatie met macht, geld en economische groei
In de Bijbel staan al verhalen over het vereren van de mammon en het aanbidden van het gouden kalf. Geld als ruilmiddel is op zich daarbij geen probleem, maar de eeuwenlange zwaar ontwrichtende verering ervan en de identificatie er mee des te meer.

De hardnekkige identificatie met macht en geld vindt onder andere zijn trieste weerslag in de ‘hang’ naar hiërarchieën, autocratieën en dictaturen in grote delen van de wereld, alsook in de almaar toenemende disbalans tussen arm en rijk, de klimaatverandering, de consumptiemaatschappij, de uitputting van de grondstoffenvoorraad op aarde, ontbossing, oorlogen en oorlogsdreiging, milieuvervuiling en discriminatie. Om maar na te laten te spreken over de kans op wereldvrede…

Corruptie, verkiezingsfraude, manipulatie van computerdata en het misbruiken van algoritmen door overheidsinstellingen en machtige sociale media platformen met hun puissant rijke eigenaren maken de strijd om de macht alleen maar triester en voeden de tweedeling in de maatschappij.

Het diep verankerde geloof in de markteconomie, het grootkapitaal en het vastklampen aan de illusie van het economische groei mantra sluiten nagenoeg alle hoop op verandering ten goede uit. Het groene sausje, de zogenaamde groene groei, verandert niets aan dat hardnekkige geloof.

Identificatie met kunstmatige intelligentie en de sociale media
De digitale ontwikkelingen gaan razendsnel, waaronder de opmars van de niet te stuiten afgod van deze tijd (uitspraak van Sadin): kunstmatige intelligentie. De invloed ervan neemt navenant toe. Door het ontbreken van transparantie gaat dit fenomeen een eigen leven leiden en kan men naar de gevolgen gissen. Desondanks gaan de ontwikkelingen zeer snel voort, waarschijnlijk aanzienlijk sneller dan de wet- en regelgeving die noodzakelijk is om een en ander adequaat te reguleren. Alleen al de verwerking en opslag van de data vergt buitensporig veel groene, dan wel fossiele energie. We kunnen alleen maar hopen dat deze ontwikkelingen dienstbaar zullen zijn aan ‘de wereld’. Een gezonde twijfel lijkt mij evenwel op zijn plaats.

Een fors deel van de mensheid identificeert zich met een door de sociale media gevoede leefstijl die er voor zorgt dat men in financieel-economische zin en qua ecologische voetafdruk ver boven zijn of haar stand leeft, met de toevoeging dat de verdeling van de koek tussen de verschillende werelddelen, landen en bevolkingsgroepen ook nog eens vergaand oneerlijk is en totaal uit balans.

Het ongebreidelde consumeren in de breedste zin van het woord wordt ook nog eens zwaar versterkt door de groei van de wereldbevolking, door intensieve (digitale) marketing- en reclamecampagnes, alsmede door de idolate identificering met beïnvloeders – in feite niets anders dan verdienmodellen- op de sociale media. Men vereenzelvigt zich massaal met een oppervlakkige en verslavende schijnwereld die men zelf voedt en onderhoudt door 24/7 op de sociale media te ‘bivakkeren’.

“Idolen moet men niet aanraken, anders blijft het verguldsel aan de handen kleven”
– Madame Bovary, Gustave Flaubert –

Identificatie met politiek links of rechts
Misschien is de zwaarste vorm van oneigenlijke identificatie wel gelegen in het feit dat mensen zich identificeren met de signatuur van politieke partijen. Dit werkt zorgwekkende polarisering, het innemen van steeds extremere standpunten, uitsluiting, verharding, versnippering en uiteindelijk haat en nijd in de hand.

Het wordt dan ook hoog tijd om afscheid te nemen van de dominante polariserende horizontale links-rechts beweging om te groeien naar een beweging die op een andere visie op de wereldproblemen is gestoeld, een verticale beweging die gemaakt dient te worden van onder (materialisme) naar boven (immaterialisme). Dat gaat gepaard met nieuwe -rakende- verhalen die een realistisch lonkend perspectief schetsen en vooral door overtuigende bewustzijnsontwikkeling om die verhalen te verinnerlijken in het hart. Uit liefde voor de (toekomstige) medemens en jezelf.

Tekst door: Kees van der Stel
Kees heeft als Executive Mentor in Bewustzijnsontwikkeling een missie om mensen in hun ontwikkelingsproces te begeleiden naar wat hen na aan het hart ligt met als gevolg dat mensen meer bevlogenheid als leidraad in hun leven toelaten. Na een langjarige carrière in het bedrijfsleven op directieniveau maakte Van der Stel een innerlijke levensreis van het financieel-economische terrein naar het terrein van coaching en bewustzijnsontwikkeling. Mentoring is zijn tweede natuur geworden: zijn manier van werken bestaat uit het bieden van veiligheid en vertrouwen, een luisterend oor, spontaniteit, gevoel voor humor en medemenselijkheid. ‘Zien met het hart‘ noemt hij dat.

Meer informatie: www.keesvanderstel.nl.