Het Vierde Scenario
Het Vierde Scenario; Over het uitwisselen en toewijzen van grond, arbeid en kapitaal is de titel van het eerste boek van Jac Hielema van Economy Transformers. In dit boek beschrijft hij vier scenario’s van samenleven. En omdat een samenleving valt of staat bij de manier waarop de uitwisseling en toewijzing van de productiemiddelen is georganiseerd, beschrijft Jac vier verschillende mogelijkheden om dat te doen. Een toelichting van de auteur.
Grond, arbeid en kapitaal kunnen via de markt in het geldsysteem worden uitgewisseld (kapitalisme) of via de staat buiten het geldsysteem om (communisme). Tegenwoordig vindt de uitwisseling en toewijzing vooral plaats via een combinatie van markt (door middel van geld) en staat (regulerend met wetten en regels) Dit is het Rijnlandse model, waarin wij hier in Europa leven. In mijn boek beschrijf ik nog een vierde mogelijkheid namelijk liefdevol van binnenuit in goed onderling overleg, buiten staat en markt om (wat wij Economy Transformers noemen: de Vrij, Gelijk, Samenleving).
Wereldwijd tenderen samenlevingen in de richting van het Rijnlandse model. Kapitalistische vormen worden communistischer en omgekeerd. Maar dat model knelt meer en meer, steeds meer mensen raken buitengesloten, komen op een dood spoor terecht. Omdat ze de rekeningen niet meer kunnen betalen of omdat ze zich niet meer aan de regels kunnen houden. Terwijl als ik vraag aan willekeurig wie naar wat voor een soort samenleving hij of zij werkelijk verlangt, dan hoor ik soms meer vrij, soms meer samen, maar (in mijn woorden) altijd weer vrij, gelijk én samen.
Stel dat dat is wat iedereen eigenlijk wil, omdat dat de samenlevingsvorm is waarin vrede heerst en iedereen kan zijn, kun je dan hier en nu een bijdrage leveren aan de totstandkoming van die Vrij, Gelijk, Samenleving?
“Je kunt hier en nu een bijdrage leveren aan de totstandkoming van de Vrij, Gelijk, Samenleving”
Ja, dat kan. Omdat wij als mensen allemaal deel uitmaken van de samenleving. Sterker nog sinds eind 19e eeuw maken alle mensen wereldwijd deel uit van die ene hele wereldeconomie, daar is geen ontsnappen aan. Onderzoek maar eens welke mensen in welke landschappen een bijdrage leveren aan het voedsel dat je vandaag tot je neemt, de kleren die je nu draagt en het huis waarin je alweer een tijdje woont. Omdat we deel uitmaken van een geheel, bepaalt de manier waarop we denken en handelen hoe de samenleving zich verder ontwikkelt. Wil ik de bestaande samenleving omvormen van de huidige steeds meer mensen onmogelijk makende samenleving in een toekomstige liefdevolle en iedereen mogelijk makende samenleving, dan heb ik te reflecteren op mijn denken en handelen. Werkelijke vernieuwing van de samenleving begint bij vernieuwing van het eigen denken en handelen.
“Werkelijke vernieuwing van de samenleving begint bij vernieuwing van het eigen denken en handelen”
Eén motief
Laat ik één bepaalde gedachte als motief om te handelen hier uitlichten.
Als ik kijk naar mijn eigen daden: waar pas ik me aan aan de voortdurend veranderende uiterlijke omstandigheden om te overleven; en waar doe ik de dingen vanuit liefde voor het doen van die dingen? Want iedere keer als ik me aanpas aan de veranderende omstandigheden versterk ik het zogenoemde Rijnlandse model. Maar daar waar ik handel vanuit liefde voor het doen van de dingen breng ik de Vrij, Gelijk, Samenleving dichterbij.
“In het Rijnlandse model verdwijnt de mens”
In het Rijnlandse model verdwijnt de mens. Omdat hij zich als zelfstandig denkend en handelend wezen voortdurend aanpast aan de continu stijgende prijzen van alle goederen en diensten inclusief de steeds duurder wordende huizen enerzijds en aan de iedere keer weer nieuwe wetten en regels opgelegd door een alsmaar uitdijende overheid anderzijds. Wat tenslotte overblijft zijn elektronische profielen in verschillende databases in Nederland beschermd door de Algemene Verordening Gegevensbescherming ofwel de AVG.
In de Vrij, Gelijk, Samenleving daarentegen komt de mens meer en meer tevoorschijn. Omdat hij zijn capaciteiten tot bloei brengt en inzet om te voorzien in de behoeften van anderen. Omdat hij zijn behoeften uitspreekt. Omdat hij in goed onderling overleg productie op consumptie afstemt, niet om er zelf beter van te worden, maar om het geheel mooier te maken.
In de Vrij, Gelijk, Samenleving maken mensen elkaar steeds meer mogelijk. Omdat ze grond (de Aarde), arbeid (elkaar) en kapitaal (creativiteit) van zichzelf maken en liefdevol onder elkaar uitwisselen en aan elkaar toewijzen. Op die manier zullen de prijzen van alle goederen en diensten dalen. En er zal steeds meer tijd zijn voor muziek, theater, zang, verhalen, kunst, wetenschap, wandelen, zorg voor elkaar en goede gesprekken.
In het Rijnlandse model voelt de mens zich meer en meer uit verbinding, eenzaam en onmachtig, in de Vrij, Gelijk, Samenleving juist verbonden, liefdevol en creatief.
Bijdrage leveren
We kunnen dus een bijdrage leveren aan de vorming van een Vrij, Gelijk, Samenleving. Omdat we nu eenmaal deel uitmaken van de samenleving als geheel. Ons individuele denken en handelen bepaalt dus in welke richting de samenleving zich verder ontwikkelt. Wat kan een ieder van ons dus doen?
“Iedereen kan hier en nu stoppen met het voeden van het Rijnlandse model”
Iedereen kan hier en nu stoppen met het voeden van het Rijnlandse model en beginnen met het vormen van de Vrij, Gelijk, Samenleving. In eerste instantie hoef je daar uiterlijk niets voor te veranderen. Maar innerlijk onderzoek je of je de dingen doet vanuit liefde voor het doen van die dingen of omdat iets of iemand anders je gebied die dingen te doen. Omdat je geld moet verdienen. Of omdat je moet voldoen aan verwachtingen van anderen. Denk je. Of omdat het je status verhoogt. Vind je.
En als je ontdekt dat je de dingen doet omdat je denkt dat je ze moet doen, stop dan niet meteen met het doen van die dingen, maar probeer ze te doen vanuit liefde voor het doen van die dingen. Neem eigenaarschap over de dingen die je doet. Nogmaals uiterlijk hoef je in eerste instantie niets te veranderen. Die uiterlijke verandering gaat vanzelf als je innerlijk steeds meer vanuit liefde en vertrouwen handelt. Omdat je steeds meer plezier krijgt in het doen van de dingen die je al doet of omdat je steeds meer dingen gaat doen vanuit liefde voor het doen van die dingen.
Liefde
Ooit werkte ik als hulp in een bakkerij. Daar ontdekte ik dat de ene bakker brood bakte vanuit liefde voor het bakken van brood. Echt, op zijn enige vrije dag in de week kwam hij nog naar de bakkerij om nieuwe manieren van brood bakken uit te proberen. En tijdens zijn vakanties bezocht hij bakkerijtjes in binnen- en buitenland om te zien hoe ze daar brood bakten. Terwijl de andere bakker brood bakte om geld te verdienen om de rente en aflossing van de hypotheek te betalen. Wat een verschil in humeur, sfeer, geluk en kwaliteit van geleverde prestaties. Niet dat die ene bakker geen geld verdiende, ook hij verdiende geld, maar omdat die ene bakker brood bakte vanuit liefde voor het bakken van brood en die andere niet.
Iedereen doet wel eens iets wat hij of zij moet doen. Maar het maakt echt uit of je het doet vanuit een soort plichtsgevoel of vanuit liefde. Het ene verhoogt de prijs van diensten en goederen, het andere verlaagt de prijs. Echt waar.
Denk dus niet dat het niet uitmaakt vanuit welk gevoel je de dingen doet die je doet. Oefen het liefdevolle denken en handelen. Doe maar.
“Oefen het liefdevolle denken en handelen”
En op een dag leven we in een samenleving waarin alle mensen zijn wie ze willen zijn. Waarin ze elkaar helpen hun individuele capaciteiten tot bloei te brengen en in te zetten voor het geheel waar ze deel van uitmaken. Waarin ze de gezamenlijk geproduceerde maatschappelijke koek eerlijk onder elkaar verdelen. En waarin ze in goed onderling overleg de productiemiddelen grond, arbeid en kapitaal onder elkaar uitwisselen en aan elkaar toewijzen.
Mijn boek Het Vierde Scenario schreef ik vanuit liefde voor het schrijven van teksten, de mensheid, de Aarde en een Indiaas meisje dat mij ooit om geld vroeg omdat ze zo’n honger had.
Jac Hielema (1964) studeerde af als irrigatie-ingenieur en maatschappij-filosoof en is initiatiefnemer van de Economy Transformers School voor Samenlevingskunst. Het Vierde Scenario is na Vrij, Gelijk & Samenleven van Damaris Matthijsen de tweede publicatie van Economy Transformers. Damaris en Jac verzorgen diverse trainingen en opleidingen en produceren ook de podcast De Broedplaats.
Headerbeeld: Hanna Busing via Unsplash
