Een lonkend toekomstperspectief voor iedereen

Een groot deel van de mensheid hangt letterlijk aan de geldkraan van de materie, het bezit, de hypotheek en de consumptie. ‘We’ eten en drinken onze frustraties weg of verdoven onszelf met een verslaving. Er is zoveel spanning aan het ontstaan dat het onontkoombaar is dat deze vicieuze cirkel in de komende jaren dramatisch doorbroken gaat worden. Deze doorbraak zal een beweging zijn die de mensheid laat groeien naar een immaterieel wereldbeeld en daarmee van een ik- naar een wij-wereld. Die beweging zal komen van initiatieven in de onderstroom.

In het boek ‘Toekomst voor iedereen. Een visie voor 2048’ (juni 2024) wordt een toekomstperspectief geschetst van de samenleving, zoals die er economisch, sociaal en politiek in 2048 uit kan zien. De auteurs behandelen in deze ‘studie’ vijftien domeinen die alle dramatisch anders worden ingericht dan nu. Honderden ingrijpende veranderingen gaan ervoor zorgen dat de samenleving in een kwart eeuw wereldwijd toegroeit naar een totaal andere ‘wereld’ qua democratische verhoudingen, sociale zekerheid, economie, technologie, mobiliteit, energie en klimaat, huisvesting, onderwijs, werkgelegenheid, leefomgeving, gezondheidszorg, openbaar bestuur, organisatievorming, alsmede qua juridische structuur, aansturing, locatie en schaalgrootte van ondernemingen.

Waarden en megatrends
Elke visie op de samenleving is gebaseerd op het voldoen aan een bepaalde set waarden. In de context van het boek zijn dit: een op bevrediging van behoeften gebaseerde economie, gelijkwaardigheid voor iedereen, een samenleving die openstaat voor verandering, het recht op zelfbeschikking en vrijheid, veiligheid, solidariteit, diversiteit en een vooruitziende blik.

Het boek volgend zal sociale, economische en politieke verandering tot stand komen onder invloed van vijf ‘megatrends’ die van elkaar afhankelijk zijn, elkaar beïnvloeden, met elkaar verweven zijn en die expliciet, dan wel impliciet recht doen aan de genoemde waarden.

Mondiale herverdeling
Tussen de jaren 2020 en 2048 zal de wereld rechtvaardiger worden. Terwijl de verdeling van rijkdom, hulpbronnen, macht, welvaart en kansen in 2024 nog steeds extreem ongelijk is, is deze in 2048 in alle dimensies ruwweg gelijk geworden.

Er zal een onvoorwaardelijk, belastingvrij basisinkomen voor iedereen worden ingevoerd. Dit zal zorgen voor het einde van de waanzinnig uit elkaar liggende verhouding ‘rijk en arm’.

Transformatie van het milieu
De relatie van mensen met de natuur zal fundamenteel veranderen: de samenleving begint te beseffen dat zij deel uitmaakt van de natuurlijke wereld en dat mensen in vruchtbare co-existentie dienen te leven met al het leven op de planeet in plaats van deze uit te buiten.

“De relatie van mensen met de natuur zal fundamenteel veranderen”

Voorzieningen op het gebied van sociale zekerheid en een herverdeling van de arbeid zorgen ervoor dat het mogelijk wordt een milieubeleid ten uitvoer te brengen dat lange tijd is opgeofferd aan de doelstellingen van economische groei, volledige werkgelegenheid en nationaal concurrentievermogen. Dit omvat onder meer de scherpe en vervolgens volledige vermindering van fossiele brandstoffen en het afstemmen van het industriebeleid op de limiet van 1,5 graad. Het resultaat zal een economie zijn die zal overstappen naar een werkelijk circulaire economie, biologische landbouw en een eerlijke distributie.

Transformatie van de economie
Tussen 2024 en 2048 zal wereldwijd de economie getransformeerd en gedemocratiseerd worden. Een fundamentele verandering van het begrip eigendom staat daarbij centraal. Steeds meer domeinen die nodig zijn voor een goed leven worden georganiseerd als essentiële openbare diensten die voor iedereen gratis toegankelijk worden gemaakt.

Afscheid wordt genomen van de markten en het kapitalistische systeem. De fundamenten van het bedrijfsleven worden geherdefinieerd en de nadruk komt te liggen op zelfvoorzienende commons en coöperaties. Dit is een trend die zich vanaf de jaren dertig zal versnellen.

“Afscheid wordt genomen van de markten en het kapitalistisch systeem”

Mensen beginnen kritiek te leveren op de verplichting om voor loon te werken en op de afhankelijkheid van groei. Dit leidt tot een radicale vermindering van het aantal werkuren naar maximaal twintig uur per week en tot meer vrijwilligerswerk in de  medische zorg, kinderopvang en verzorging in het algemeen.

Het ontmantelen van discriminatie en overheersing
Niemand mag worden benadeeld of bevoorrecht; gelijkwaardigheid voor iedereen. Discriminatie en overheersing zullen actief worden bestreden en worden ontmanteld.
Alle wereldburgers zullen zich vrij over de wereld kunnen bewegen en zich vrij kunnen vestigen en wonen waar men behoefte aan heeft.

Zelfbeschikking en democratisering
De samenleving zal steeds democratischer worden – zelfbeschikking op alle niveaus en op alle terreinen van de samenleving is de drijvende kracht achter alle hierboven geschetste trends.

Democratisering leidt tot de herverdeling van de macht – van gecentraliseerde regeringen en parlementen naar regio’s, gemeenten, steden, commons, gemeenschappen en buurten; van grootaandeelhouders en besturen tot werknemer raden, coöperaties en collectieven.

“Bedrijven worden omgevormd tot organisaties die door hun personeel worden geleid”

Kleine en middelgrote bedrijven worden omgevormd tot organisaties die door hun personeel worden geleid. Uiteindelijk zullen grote beursgenoteerde bedrijven via participatieve besluitvorming worden omgezet in democratische bedrijfsvormen en worden opgesplitst in kleinere eenheden.

Pot met goud
Ik denk dat het 2048-boek in de ogen van velen een aantal utopische elementen bevat die mogelijk weerstand en ongeloof oproepen, maar de denkrichting roept bij mij eerder bewondering dan weerstand op. De trends geven duidelijk aan dat de mensheid geen andere keuze heeft dan deze weg in te slaan. Het alternatief is de bietenbrug op…

Het boek is een uitnodiging aan iedereen om mee te denken over de verbreding en verdieping van de beschreven scenario’s met vele aanknopingspunten voor de toekomst van de samenleving in het algemeen en de toekomst van de na ons komende generaties.

Ondanks dat het makkelijker lijkt om het einde van de wereld of het einde van de mensheid voor te stellen dan het einde van het kapitalisme is de transformerende denkrichting te zien als een intrigerende paradigma sprong die nodig is om daadwerkelijk het huidige op het super kapitalistische en neoliberalisme gebaseerde paradigma achter ons te laten. Om het nieuwe paradigma te kunnen verbeelden is een lonkend perspectief nodig, een realistisch en aansprekend verhaal dat verlangen uitstraalt. In deze context is de inhoud van het boek bepaald geen utopie, maar een pot met goud.

Een goede voorbereiding is het halve werk
Om de infrastructuur en de fundamenten van het zich ontvouwende nieuwe paradigma te kunnen aanleggen, is het raadzaam om een aantal ingrijpende voorbereidingen te treffen, met name op het terrein van democratie en politiek, educatie en sociale cohesie.

Democratie en politiek
Er zullen wereldwijd initiatieven genomen dienen te worden om de democratie te verbreden en te verdiepen naar vormen van directe democratie en participatie, zoals het formaliseren van burgerberaden en commons.

Wat helpt, is dat er in de onderstroom al door menigeen gestreefd wordt naar verbinding, gemeenschappelijkheid en onderlinge solidariteit en er al allerlei zaken concreet worden gemaakt, zoals duurzaam ondernemen, energiecollectieven en voedselbossen, alsook dat de eerste stappen worden gezet naar duurzamer vormen van eigenaarschap en democratischer organiseren van ondernemingen.

“De transformatie zal grote invloed hebben op de politieke stelsels in de wereld”

De transformatie zal grote invloed zal hebben op de politieke stelsels in de wereld. Logischerwijs zullen zij opgaan in de genoemde vormen van directe democratie.
Dit wordt onderstreept door het feit dat er in de huidige situatie op veel plaatsen geen politieke (partij)meerderheid of sociale beweging is die sterk genoeg is om de fundamentele veranderingen die in het boek zijn beschreven te kunnen doorvoeren.

Het belangrijkste wat ‘ons’ te doen staat is dan ook het ‘managen’ van draagvlak voor het genoemde nieuwe paradigma. Hier kan in de overgangstijd een democratische internationaal opererende politieke beweging een belangrijke rol spelen.

Educatie
De hedendaagse curricula van (hoge) scholen haken vooral aan bij het verwerven van kennis en de ontwikkeling van cognitieve vaardigheden van scholieren en studenten. Op zich is daar niets mis mee, maar voor het inspelen op de in het boek beschreven toekomsttrends is die vorming vergaand te eenzijdig en gericht op het in stand houden van het vigerende kapitalistische systeem dat op zich sterk gericht is op het verwerven van geld, bezit, macht en maatschappelijke status. De relatief korte opleidingsduur en het voortdurende streven naar efficiëntie maken deze gerichtheid  alleen maar erger.

Om het toekomst paradigma te verbeelden en het verlangen naar een rechtvaardiger bestaan voor iedereen tot werkelijkheid te brengen, gaat het naast de cognitieve ontwikkeling om het kennismaken en opdoen van ervaring met immateriële zaken, zoals het maken van sociale connectie, zich inleven in het belang en het wereldbeeld van de ander, elkaar respecteren, saamhorigheid, psychologische weerbaarheid,  verantwoordelijkheid, spiritualiteit en moraliteit, zeg maar de ontwikkeling van emotionele – en spirituele intelligentie. Duidelijk is dat dat een radicale heroverweging van de curricula en de buitenschoolse activiteiten inhoudt en dat het een taak voor (hoog)leraren en opvoeders is om hier op korte termijn actief invulling aan te geven. Dit zal ongetwijfeld gepaard gaan met intensieve nascholingstrajecten voor deze mensen.

Sociale Cohesie
Misschien is de grootste makke van de mensheid wel het denken in tegenstellingen –wat ons uiteendrijft – in plaats van in overeenkomsten -wat ons verbindt.

“De grootste makke van de mensheid is het denken in tegenstellingen”

Om te bouwen aan een mooiere en betere wereld zal een ‘dringend’ beroep worden gedaan op iedereen om verder te emanciperen, zich aan te passen, het sociale kapitaal in ere te herstellen en de verbinding en het vertrouwen in onszelf te versterken door samen te werken, door fysiek te netwerken, door te delen en te geven, afscheid te nemen van het individualisme om door te groeien naar een op collectieve waarden gedreven samenleving. Gemeenschappelijkheid, wederkerigheid, inclusiviteit en solidariteit dienen weer centraal te worden gesteld. 

Dat vraagt veel investeringen in samenwerking en gesprekken met elkaar en het gezamenlijk oplossen van problemen, liefst op kleine schaal. De inzet van werkvormen zoals ‘Ubuntu’ en ‘Deep Democracy’ is daarbij cruciaal.

Tekst door: Kees van der Stel

Kees heeft als Executive Mentor in Bewustzijnsontwikkeling een missie om mensen in hun ontwikkelingsproces te begeleiden naar wat hen na aan het hart ligt met als gevolg dat mensen meer bevlogenheid als leidraad in hun leven toelaten. Na een langjarige carrière in het bedrijfsleven op directieniveau maakte Van der Stel een innerlijke levensreis van het financieel-economische terrein naar het terrein van coaching en bewustzijnsontwikkeling. Mentoring is zijn tweede natuur geworden: zijn manier van werken bestaat uit het bieden van veiligheid en vertrouwen, een luisterend oor, spontaniteit, gevoel voor humor en medemenselijkheid. ‘Zien met het hart‘ noemt hij dat.

Meer informatie: www.keesvanderstel.nl.