De krokodil, de olifant en de transformatie

Al meer dan drie decennia werk ik als professionele wildernis- en natuurgids. Ik heb het voorrecht door uitzonderlijk mooie landschappen te trekken en prachtige mensen te ontmoeten. Ontmoetingen die mijn leven hebben geïnspireerd, veranderd en gevormd. Een cruciale ontmoeting vond 25 jaar geleden plaats in de Okavango-delta in Botswana. Een moment van transformatie. En ik herinner me het zo helder als het water van de Okavango zelf.

Het bedrijf waar ik toen werkte, was eigenaar van twee safarikampen. Met een motorboot kon je van het ene kamp naar het andere varen. Deze enerverende tocht van zo’n vijftig kilometer door het prachtige landschap van de majestueuze Okavango Delta was onderdeel van de safari. Gemiddeld duurde zo’n boottocht vier uur. Onderweg stopten we dan op beboste eilanden om te picknicken, vogels te spotten of om langs de lagunes te wandelen op zoek naar nijlpaarden en ander wild. Een idyllische ervaring.

Op een septemberavond kreeg ik een idee. Waarom doen we dit met een motorboot en gaan we niet met een kano door deze machtige natuur? Veel intiemer en stiller. Ik besloot de reis zelf te ondernemen.

Niet lang daarna peddelde ik stilletjes met mijn kano door de rivier. Zonder het opdringerige geluid en de geur van een buitenboordmotor, kon ik vogels en dieren veel beter benaderen. Zo laag op het water, terwijl ik  met mijn hand over de fluweelzachte blauwe en gele lotuslelies streek, voelde ik me meer met de natuur verbonden dan ooit. De rivier leidde me, ik ging op in de zachte maar krachtige stroming en was gefascineerd door de kristalheldere zuiverheid van het water.

Rust van korte duur
Halverwege mijn tocht nam de rivier een grote bocht en stuurde ik de kano langs een eiland met hoge palmbomen. Achter de bomen was een grasvlakte en zag ik een uitgesleten nijlpaardenpad dat naar de rivieroever leidde. En daar in dat ondiepe water lag opeens, gedeeltelijk ondergedompeld, een krokodil. Ik schatte in dat hij meer dan vier meter lang was. Mijn nekharen stonden overeind.

“De krokodil kwam onder mijn kano naar boven en gooide de boeg in de lucht”

Toen hij me opmerkte, zakte het enorme reptiel onder het wateroppervlak en begon mijn richting op te zwemmen, terwijl een ‘sssssssss’-geluid hoorbaar werd. Binnen een paar seconden had hij de afstand overbrugd. “Hoe kan dat zo snel?”, dacht ik nog. En voordat ik de situatie had kunnen inschatten, kwam de krokodil onder mijn kano naar boven en gooide de boeg van de kano de lucht in, waardoor ik bijna achteroversloeg. Zodra ik mijn evenwicht enigszins had hervonden, dook de krokodil weer op. Ik keek recht in een koud geel oog. Een oog van een dier dat al miljoenen jaren bestaat en dat zich als geen ander wezen had weten aan te passen aan het leven op aarde. Dit mag het ultieme roofdier worden genoemd. Verdwaald in dit tijdloze moment zat ik vastgevroren op mijn plek achterin een klein, rank kanootje. Een kanootje dat op dat moment ook nog eens water begon te maken.

Verleg je focus
Verleg je focus even en laat de enorme reikwijdte van dit moment tot je doordringen. De allereerste krokodillen, toen nog landdieren die op achterpoten liepen, leefden zo’n 240 miljoen jaar geleden, nog vóór het dinosaurustijdperk. Dat is zo’n 100 miljoen jaar vóór het ontstaan van de moderne zoogdier, zoals wij die kennen en waar wij ook toe zijn gaan behoren. Krokodillen zijn echte overlevers en hebben twee ijstijden weten te overleven. Dat wij in verhouding tot dit dier nog maar zo kort op aarde zijn, was me, toen ik diep in het gele oog van de tijd keek, niet ontgaan.

Voor mij is een krokodil meer dan een wijzer op de emotieklok. De mensheid heeft kunnen ontstaan dankzij de dieren die voor ons hebben geleefd en die nu aan ons verschijnen. Krokodillen vertegenwoordigen de oertijd van deze aarde. Als je daarbij hun roofzuchtigheid voegt, weet dat ze in koud, diep water leven en het iconische beeld kan oproepen van een angstaanjagend roofdier, dan begint het beeld van de krokodil completer te worden. Niet voor niets hebben we de neiging om onze angsten, zorgen, onzekerheden of onbekende uitkomsten – de duisternis in onszelf – op oerwezens zoals krokodillen te projecteren.

“Krokodillen vertegenwoordigen de oertijd van onze aarde”

Het gele oog keek toe terwijl ik langzaam weg peddelde. Ik was in shock en moest absoluut aan land zien te komen. Ik vond een ondiepe inham en stapte uit de kano. Ik keek achterom en zag dat de krokodil uit het zicht was verdwenen. Ik bevond me vlakbij een prachtig bos met jackalberry-bomen, een ideale plek om mijn tent op te slaan. Het zou snel donker zijn en ik zou me met geen mogelijkheid meer op de rivier durven wagen. Met trillende handen slaagde ik erin een vuur te maken en begon met behulp van een waterkoker thee te maken. Ik leunde achterover tegen een boom en begon te kalmeren.

Toen gebeurde het…
Een kleine kudde olifanten, een stuk of tien, kwam uit het bos en liep langzaam op mij af. Ze waren zich duidelijk van mij bewust, maar bleven zich in alle rust voeden met de jackalberry-bomen en zouden de komende uren niet meer van deze plek verdwijnen. Op een gegeven moment, toen de duisternis viel, stond de hele kudde tussen mij en het water. De olifanten wisten wat er was gebeurd en wat ik had doorgemaakt. Zij zorgden voor een gastvrije stilte en omringden me met een warme vrede, zoals ik nooit eerder had gevoeld en nooit meer zou voelen. Bij hen was ik volkomen veilig.

Dit bleek een katalysator te zijn voor veel meer betekenisvolle ontmoetingen met olifanten, die beschikken over een enorme intelligentie, een diepe verwondering en een mysterieuze verbondenheid. Een verbondenheid die volledig intuïtief is en die wij mensen vaak niet of nauwelijks kunnen bevatten. De olifant heeft mijn leven veranderd en is volledig geïntegreerd in mijn leven.

“De olifant heeft mijn leven veranderd”

Zittend bij het kampvuur, omringd door de rustgevende aanwezigheid van de kudde, ontstond er langzaam maar zeker ook een diep begrip voor de krokodil. Een gevoel van respect kwam over me, van verwondering en van nederigheid. En, ecologisch gezien, een erkenning van mijn eigen onbelangrijkheid. Mijn reis die dag, langs de rivier van het leven, bracht me tot een groot bewustzijn over olifanten en gaf me de toegang tot een geheime, universele dialoog met het hart. Zowel de Okavango zelf als het leven zelf werden mooier, het water zoeter, de lucht frisser en de kleuren helderder. Maar hiertoe had ik oog in oog moeten staan met de levende dinosauriër en wat hij vertegenwoordigt voor de menselijke psyche. Het was een ontmoeting met de duisternis van mijn eigen innerlijke krokodil en met iedereen die ik in de bochten van de rivier van mijn leven ben tegengekomen. Het was een diepe uitnodiging om met meer zorg en eerbied te gaan peddelen, altijd alert op mijn impact op de omgeving. Om vervolgens terug te kunnen keren voor een kop innerlijke thee bij het kampvuur in het huidige moment. Om diep van binnen te beseffen, te herkennen en te integreren welke plek de mensheid inneemt in de levensorde van de natuur. Sinds deze ontmoeting heb ik altijd bewonderend kunnen glimlachen om de schoonheid van het gele oog.

Ongebruikelijk
Graag wil ik nog vermelden hoe ongebruikelijk het incident met de krokodil was. In meer dan dertig jaar gidsen in de Okavango Delta en andere gebieden, waarbij ik duizenden kilometers heb afgelegd in boomstamkano’s, was dit de enige keer dat ik zoiets heb meegemaakt. Ik heb me dus veel vaker in mijn vingers gesneden aan blikopeners dan dat ik krokodillen als deze ben tegengekomen.

“Gun je het voorrecht om kwetsbaar te zijn”

Dit verhaal is bedoeld als aanmoediging je te verbinden met de vaak verborgen, maar gastvrije wereld van diep begrip. Een wereld waarin voorzichtigheid relevant is, maar waar angst geen beperkende factor is.

Simpel gezegd, het is hoog tijd dat we ons verhaal over relaties met en onze mede-afhankelijkheid van de natuur herschrijven. En misschien is dit alleen mogelijk door jezelf in de natuur onder te dompelen en je het voorrecht te gunnen om kwetsbaar te zijn en nieuwe paradigma’s te ontdekken. Ik zeg niet dat je je maar door een krokodil moet laten aanvallen om te kunnen transformeren. Wel weet ik hoe krachtig het werkt om een relatie te ervaren met het onbekende én het leven en de natuur te zien voor wat ze zijn: als inter-zijn.

Allan McSmith is ruim dertig jaar wildernisgids en natuurbeschermer. In de wildernis laat hij het belang en de betekenis van natuur diep ervaren, evenals de urgentie om ons natuurlijk erfgoed te behouden en te herstellen. Alan is tevens een inspirerend spreker en auteur. Meer informatie:www.alanmcmsmith.com

Voor het New Financial Magazine schrijft Alan al sinds 2008 over zijn wilderniservaringen. De meest impactvolle verhalen verschijnen (bewerkt en ingekort) op MaatschapWij.

Dit is een bewerking van het artikel dat verscheen in de wintereditie 2022 van het New Financial Magazine. Vertaling Willem Vreeswijk.