Architecten van de toekomst

Volgens de Dalai Lama heeft de planeet geen groter aantal succesvolle mensen nodig, maar heeft zij dringend behoefte aan meer vredestichters, helpers, restaurateurs, verhalenvertellers en allerlei soorten liefde-gevers.

We leven in een waanzinnige tijd. Als ik evenwel het woord ‘waanzinnig’ met een zekere distantie benader dan zit er enerzijds ‘waan en waanzin’ in en daar zijn veel, zelfs buitensporig veel, voorbeelden van. Anderzijds zit er ‘zinnig’ in en dat spoort aan tot nadenken over de kansen die mogelijk in het verschiet liggen. En dat laatste wordt versterkt als ik zeg: “We leven in een waanzinnig interessante en uitdagende tijd.” Hoe waanzinnig intrigerend en helend zou het zijn als de mensheid op wereldschaal en vanuit een holistisch perspectief de enorme uitdagingen rond de milieu-, grondstoffen- en klimaatcrises (en de daarmee gepaard gaande oorlogen en vluchtelingenstromen), in samenwerking, weet om te buigen naar een waardevolle milieu- en klimaat reddende veranderstrategie die toekomstige generaties een uitgebalanceerde, vreedzame, schone en gezonde leefomgeving biedt?

Abstraherend spreken we dan over een paradigmasprong of systeemverandering in het denken en handelen, met name in economische zin. In die sprong of verandering gaan we van de huidige – op groei en welvaart gestoelde – economie naar een op ecologie en waarden gedreven ‘bewustzijnseconomie’, waarin welzijn, welbevinden en welvaart in balans zijn. Concreet betekent dit dat het huidige dominante groei-, productiviteit-, markt- en rendement denken zijn tijd heeft gehad en dat het vanaf heden dient te worden vervangen door een liefdevoller, natuurlijker, aardser en menselijker gedachtegoed, waarin bewustwording, ontplooiingskansen en positieve waarden voor velen op de voorgrond worden gezet. Het is hoopgevend dat er meer aandacht voor de noodzaak van deze ‘transitie’ is in de media, in specifieke conferenties en in het onderwijs, zij het schoorvoetend.

Voortrekkers
Om de bewustzijnseconomie te realiseren zijn er op wereldschaal voortrekkers nodig die in de transitie de mogelijkheden zien, de kansen grijpen en die vol overtuiging gaan samenwerken en de leiding nemen én geven om vanuit een helikoptervisie een ingrijpende veranderstrategie te ontwerpen en tot uitvoering te brengen. Veranderen is immers mensenwerk.

Er zijn derhalve getalenteerde, visionaire mensen nodig die zich het beste laten typeren als Architecten van de toekomst, vooral omdat in die rol creativiteit, inventiviteit, vernieuwing, holistisch leiderschap en teamwerk samenkomen. Van architecten van de toekomst mag worden verwacht dat zij als vanzelfsprekend om kunnen gaan met een aantal zaken die het fundament zullen vormen van de bewustzijnseconomie, zoals respect voor het behoud van de natuur, herstel van de biodiversiteit, een economie die ondergeschikt is aan de belangen van de ecologie, duurzaamheid, circulariteit, hergebruik van materialen, schaalverkleining, energieneutraliteit en het ontwikkelen van passende – op een holistisch mensbeeld gebaseerde – organisatiestructuren.

Dit wordt onderstreept als we er vervolgens vanuit gaan dat niets in de transitie naar de bewustzijnseconomie op incrementele wijze tot stand gaat komen en dat het transformeren een breed gedragen maatschappelijke aanpak vergt, waarin de politiek een regulerende rol dient te nemen. De voortrekkers/architecten van de toekomst dienen uit allerlei disciplines te komen, zoals de overheid, de financiële sector, het bedrijfsleven, de gezondheidszorg, het onderwijs, de industrie in al haar vertakkingen en vanzelfsprekend uit het natuurbeheer.

Het zullen voortrekkers zijn die op intensieve wijze samen zullen werken, waarbij voor eenieder een diep gevoelde intrinsieke behoefte om te veranderen leidend is en waarbij geopereerd wordt vanuit een op onvoorwaardelijke liefde en dienstbaarheid gestoelde attitude voor het behoud en herstel van de ecologie, alsmede voor een dramatische verbetering van de wanverhouding tussen arm en rijk.

Onvoorwaardelijke liefde
De leidraad voor het leiderschap dat bepalend is in de context van de (transitie naar de) bewustzijnseconomie is leiderschap vanuit authenticiteit, zelfkennis, liefde, vertrouwen, wederkerigheid, verbinding en dienstbaarheid, hetgeen in context het optimaliseren van een maatschappelijke bijdrage betekent. Dit leiderschap kenmerkt zich door vier simpele, doch cruciale punten, te weten innemendheid, behulpzaamheid, veiligheid en teamgeest. Leiderschap is een voortdurende reis van onvoorwaardelijke dienstverlening, geen statische machtspositie. Authentiek wordt het als het leiderschap het goede voorbeeld geeft, respectievelijk de systeemverandering voorleeft. Elk (voor)oordeel, voorwaardelijkheid of ego-belang maakt het leiderschap ongeloofwaardig en ineffectief.

“Er zit altijd enige waanzin in liefde. Maar er zit ook altijd enige rede in waanzin”
– Friedrich Nietzsche –

Onvoorwaardelijke liefde demonstreren betekent iets anders dan (altijd) lief zijn. Als men naar de uitspraak van Friedrich Nietzsche of het Yin-Yang symbool kijkt, ziet men dat metaforisch terug. In Yin zit een stukje Yang en andersom. Altijd lief zijn is een utopie of zelfs vervelend. Liefde is de tegenpool van angst. Door liefde te demonstreren is het mogelijk uit de angst te stappen. Dat opent de deur naar het hart, naar innerlijke vrede en innerlijke vrijheid voor iedereen.

Dienstbaarheid als levenshouding
Op het niveau van leiderschap in de transitie naar het nieuwe paradigma is dienstbaarheid cruciaal, waaronder wordt verstaan het ervoor zorgen dat het leven voor iedereen de moeite waard wordt en vooral blijft. Dat vergt een actieve houding om een maximale kwaliteit te genereren voor het geheel binnen de eigen mogelijkheden, alsmede om de anderen en het andere te ondersteunen zich verder te ontwikkelen en te optimaliseren.

Op individueel niveau kan dienstbaarheid worden gezien als een loskomen van het ego en een lering om zich zonder enige tegenwerping ten dienste te stellen van het algemeen belang, ook al kost dit moeite. Dit manifesteert zich dan als zien wat er gedaan moet worden en dit op te pakken zonder persoonlijk iets terug te verwachten, met name in materiële zin, alsmede het leren uitstellen van het onmiddellijk bevredigen van de eigen behoeften en vervolgens door dienstbaarheid aan jezelf te ontwikkelen en op gezette tijden rust te nemen en aandacht te besteden aan de eigen lichamelijke en geestelijke gezondheid.

“Vaarwel zei de vos. Dit is mijn geheim, het is heel eenvoudig: alleen met het hart kun je goed zien. Het wezenlijke is voor de ogen onzichtbaar. Voor de ogen is het wezenlijke onzichtbaar, herhaalde de kleine prins om het goed te onthouden”
– Antoine de Saint-Exupéry – De Kleine Prins –

Om te zorgen dat dienstbaarheid een uitdagende en plezierige levenshouding wordt (en geen moeten!) zijn enkele ankers essentieel om aan te leggen, zoals leren te ‘zien met het hart’, zoals de ‘vos’ aan de kleine prins uitlegt, alsmede het ontwikkelen van een verbindende leiderschapsrol én in dit kader het meest wezenlijke anker: dit alles te doen op een spelende (zie kader) en ontspannen manier.

De leiderschapsrollen die nodig zijn in de transitie naar de bewustzijnseconomie zijn te duiden als:

• de leider die vragen stelt en die te typeren is als iemand die inspireert, faciliteert en verbindt;
• de leider die de mensen alle ruimte geeft steeds weer opnieuw te leren en waarvan hij/zij zelf ook leert. Deze leider is te typeren als een gids of leraar en wordt als zodanig geaccepteerd.

Het gedrag van dit type leiderschap zal leiden tot een constructieve beleving door degenen die leiding krijgen; zal vertrouwen wekken, motiveren en voor een hechte verbinding met de mensen en dus de organisatie zorgen.

Talenten
De meest effectieve talenten (op weg naar) de bewustzijnseconomie zijn het door bewustzijnsontwikkeling verder ontsluiten van iemands emotionele en spirituele intelligentie en in samenhang daarmee het innemen en ontwikkelen van een neutrale positie oftewel de positie van de eerlijke getuige.

Emotioneel

Om te vermijden te verzanden in theoretische verhandelingen wordt een aantal concrete talenten genoemd die zijn te scharen onder emotionele en spirituele intelligentie:

• herkennen en erkennen van de existentiële noodzaak economie ondergeschikt te maken aan ecologische overwegingen;
• veerkracht en vermogen tot zelfreflectie;
• met overtuigingskracht geweldloos communiceren;
• met empathie en compassie aangaan en onderhouden van opbouwende relaties, zowel zakelijk als sociaal;
• het leven van andere mensen verrijken met inspirerende en creatieve oplossingsrichtingen.

Spiritueel

• de kracht en de innerlijke macht om het ego-belang te overstijgen;
• met plezier en enthousiasme bewustzijn brengen in alles wat je doet;
• een open oog hebben voor moraliteit en ernaar handelen;
• het ontwikkelen van een lange termijnvisie met als vertrekpunt van betekenis (willen) zijn voor de ander;
• verbinding! Echte vernieuwing kan alleen vanuit verbinding. In je bewuste kracht blijven staan, in verbondenheid met je waarden. Met als belangrijkste sleutel tot deze verbinding het hebben van oprechte interesse in het standpunt, belang, mening en leven van de ander.

Een neutrale positie innemen houdt in de dingen kunnen waarnemen en ze laten voor wat ze zijn zonder ze op voorhand te labelen als positief of negatief of er een (voor)oordeel over te hebben. Neutraal is wel betrokken zijn, maar vrij van moeten, binding of ego-belang. Het ontwikkelen van een neutrale positie is fundamenteel om in je hart te komen. Het brein en je guts oordelen. Het hart introduceert de derde mogelijkheid, een neutrale keuze. Door deze neutraliteit word je mogelijk wel geraakt, maar niet gekwetst. Het blijft niet ‘hangen’. Stilte is het meest passende woord voor het eerder genoemde ‘zien met het hart’. Voel de neutrale positie erin…

Tekst door: Kees van der Stel
Kees heeft als Executive Mentor in Bewustzijnsontwikkeling een missie om mensen in hun ontwikkelingsproces te begeleiden naar wat hen na aan het hart ligt met als gevolg dat mensen meer bevlogenheid als leidraad in hun leven toelaten. Na een langjarige carrière in het bedrijfsleven op directieniveau maakte Van der Stel een innerlijke levensreis van het financieel-economische terrein naar het terrein van coaching en bewustzijnsontwikkeling. Mentoring is zijn tweede natuur geworden: zijn manier van werken bestaat uit het bieden van veiligheid en vertrouwen, een luisterend oor, spontaniteit, gevoel voor humor en medemenselijkheid. ‘Zien met het hart‘ noemt hij dat.

Meer informatie: www.keesvanderstel.nl.

Dit is een bewerking van het artikel dat eerder verscheen in de zomereditie 2023 van het New Financial Forum, een uitgave van de stichting New Financial Forum.