Onze blik op onderwijs kan wel een opfrisbeurt gebruiken. 6 kijktips

Hordes ouders brengen ‘s ochtends hun kroost naar school. Want naar school gaan, dat is een voorrecht. Toch groeit bij diezelfde ouders het onbehagen over de onderwijsmethodes. Zijn onze onderwijssystemen wel zo goed? En maken we van onze kinderen geen producten van en vooral voor de prestatiemaatschappij? Deze kijktips geven je een nieuwe blik op onderwijs.

Bedenk dat er voor de 19e eeuw geen openbare onderwijssystemen waren. Met de opkomst van de industrialisatie is de basis van onze huidige leersystemen ontstaan. Systemen die vooral gebaseerd zijn op academisch vermogen en daarmee veel kinderen en hun talenten uitsluiten. Hierdoor bloeien een heleboel kinderen – ondanks hun nieuwsgierigheid en leergierigheid – op school niet op. En dus zijn er steeds meer ouders, kinderen en leerkrachten die kritisch naar het huidige schoolsysteem kijken.

Niet alleen de manier waarop we naar onderwijs kijken, maar ook de manier waarop we leren kan wel een opfrisbeurt gebruiken. Want pas als we begrijpen hoe wij mensen leren, kunnen we beginnen met onderwijzen. Laat je inspireren door deze kijktips en wie weet is deze utopie van een regeneratief onderwijssysteem dichterbij dan we denken.

“Every child is an artist. The problem is how to remain an artist once he grows up” – Pablo Picasso

Onderwijsrevolutie

Ieder mens is verschillend en dat is geweldig. Het is de rode draad in het verhaal van onderwijsrevolutionair wijlen Sir Ken Robinson. Zijn missie om een revolutie in het onderwijs te ontketenen nam een vlucht tijdens zijn roemruchte Ted Talk ‘Do schools kill creativity?’. Hierin kijkt hij kritisch naar de manier waarop wij kinderen op school in één en dezelfde richting duwen. “Het lijkt alsof het onderwijs erop gericht is om tot de universiteit toegelaten te worden, en daarmee doen we onze kinderen tekort. We moeten ons idee van intelligentie radicaal herzien. Intelligentie is namelijk – net als de natuur – divers.“ 

En dus vraagt Robinson zich af: “Waarom wordt er wel elke dag wiskunde gegeven en niet elke dag dansles? En dat terwijl kinderen dansen zodra ze de kans krijgen.” Het punt dat hij wil maken is dat we wel de hoofden van kinderen onderwijzen, maar niet hun lijf. We maken belangrijke vakken als kunst, dans en muziek ondergeschikt aan bijvoorbeeld wiskunde en taal. Waarom dat zo erg is legt Robinson – nog altijd recordhouder van de meest bekeken TED Talk ooit – ons uit met een flinke dosis Britse humor:

Als je gegrepen bent door dit betoog wil je vast ook ‘How to escape education’s death valley’ zien. Sir Ken Robinson heeft het hier over op welke manier we onze kinderen dan wél laten opbloeien. 

Wat is leren?

Dat wát we kinderen leren en de manier waarop kinderen leren belangrijk is, benadrukt ook de bekende spirituele leraar Jiddu Krishnamurti. Zelf richtte Jiddu in 1969 de Brockwood Park School op: een kleine internationale kostschool op het platteland waar kinderen van 14 tot 19 jaar op een holistische manier les krijgen. Want: “Als we kinderen alleen voorbereiden om te kunnen voorzien in levensonderhoud, zullen ze voorbijgaan aan de zin van het leven. Het leven leren begrijpen is veel belangrijker dan het leren voor examens en bekwaam worden in wiskunde, economie of geschiedenis”, vertelt hij. Jiddu ziet dat de wereld lijkt te draaien om mechanisch leren, conditioneren en specialiseren. Terwijl: Wat is leren eigenlijk? Is leren het onthouden van dingen? Bekijk hier hoe Jiddu aan de hand van deze vragen in gesprek gaat met een groep leraren. De opnames zijn misschien oud, maar de boodschap is nog altijd even relevant:

“Het gaat er niet om hoe intelligent je bent, maar om hoe je intelligent bent”

Meervoudige intelligentie

Een vernieuwende vorm van onderwijs is ook waar NOWSCHOOL-oprichter Juliëtte Schraauwers zich hard voor maakt. Het onderwijssysteem is hopeloos verouderd, lineair en door de economie aangedreven. Juliëtte vindt dat we ons vaker de vraag ‘Waar is school eigenlijk voor bedoeld?’ moeten stellen. “Wát kinderen op school moeten leren staat al decennialang niet of nauwelijks ter discussie. We stoppen ze vol met kennis en testen hen daarop met talloze toetsen. Het resultaat: kinderen die goed kunnen leren worden als slimmer gezien dan kinderen die goed dingen kunnen maken.” Terwijl: net zoals we in natuur biodiversiteit nodig hebben voor een veerkrachtig systeem, hebben we in de maatschappij neurodiversiteit nodig om elkaar aan te vullen.

En dat sluit aan op de theorie van psycholoog Howard Gardner die uit de jaren tachtig dateert. Met zijn visie  ‘Meervoudige Intelligentie’ stelt hij dat ieder mens over negen verschillende intelligenties beschikt. Wie zo naar kinderen kijkt – in plaats van met de klassieke opvatting dat intelligentie enkel te maken heeft met abstract denken – ziet dat elk kind slim is op z’n eigen manier. Bekijk hier een korte video waarin Howard Gardner zijn visie deelt:

De klas uit

Geen kind is hetzelfde en elk kind leert op een eigen manier. En leren, dat gebeurt altijd en overal en niet alleen aan een tafel binnen vier muren. De documentaire ‘Rediscovery’ laat zien hoe dat in z’n werk gaat. Geen lokaal, schoolbanken of schoolbord, deze 47 Deense kinderen krijgen tien weken lang les midden in de natuur. Ze bouwen hutten, bedenken regels en creëren zo hun eigen maatschappij. Ze leren wijze lessen van de natuur en wij zien hoe de kinderen naar hartenlust leren en ontdekken.

Bekijk Rediscovery: nieuw onderwijs in de natuur gratis op NPOstart

De keerzijde van ‘goed onderwijs’

We willen kinderen goed onderwijs bieden zodat ze alle kansen krijgen. Maar wat goed onderwijs voor de een is, hoeft dat niet voor de ander te zijn. Dat er een keerzijde zit aan onderwijs laat de documentaire ‘Schooling the world’ zien. Althans de keerzijde van de visie op goed onderwijs vanuit het Westen. Over de hele wereld bouwen vrijwilligers scholen om kinderen van inheemse volkeren een kans op een ‘beter’ leven te geven. Maar worden de levens van deze kinderen wel beter? En wat leren we ze eigenlijk?

‘Schooling the world’ is een must see en gratis te bekijken op filmsforaction 

Gendercompensatielessen

En als laatste: een mooi fragment uit de documentaire ‘Man Made’ van Sunny Bergman. Bergman onderzoekt wat de maatschappelijke ideeën over mannelijkheid zijn. Wat wordt gezien als typisch mannelijk en in welke stereotypen uit zich dat? En hebben mannen onder deze ideeën te lijden? In IJsland gaat ze op bezoek bij scholen waar jongens ‘gendercompensatie-onderwijs’ krijgen. Een speciale school waar jongens, jongens mogen zijn, zonder dat meisjes hen in een hokje duwen en andersom.

Bekijk het fragment uit ‘Man Made’ hier

Meer over vernieuwend onderwijs en andere inspirerende verhalen wekelijks in je inbox ontvangen? Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief en je krijgt ons laatste e-magazine cadeau!