Alles begint bij een gezonde bodem. Zo worden we een bondgenoot van de grond

In één handje gezonde bodem zitten meer micro-organismen dan er mensen op Aarde zijn. Dit bodemleven – dat je met het blote oog niet kunt zien – zorgt voor vruchtbaarheid, voedselproductie, waterretentie, biodiversiteit en koolstofopslag. Als we ons als bondgenoot van de bodem opstellen, is de bodem dat ook voor ons. Toch zorgen opgedreven grondprijzen er al decennialang voor dat boeren de bodem noodgedwongen kapot maken. Met de beweging Samen voor grond en het initiatief Aardpeer wil Danielle de Nie systemische verandering in gang zetten.

De grootste bron van biodiversiteit bevindt zich onder onze voeten. Binnen het magische ecosysteem van microben, bacteriën en schimmels is alles onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wist je bijvoorbeeld dat plantenwortels schimmels precies vertellen welke voedingsstoffen ze nodig hebben, en ze die schimmels daar vervolgens voor belonen met suikers? Als we de bodembiologie met rust laten en haar de kans geven om te floreren, is ze in staat vrijwel alle ecologische crises op te lossen.

“Inmiddels hebben we ook plofbroccoli’s en plofkolen”

Helaas doen we al decennialang precies het tegenovergestelde. De prijzen van landbouwgrond zijn door schaarste en speculatie zodanig opgedreven dat ze niet langer in verhouding staan met het natuurlijk producerend vermogen van de bodem. Om meer oogst uit de grond te persen dan op een ecologisch verantwoorde manier kan, maken boeren het bodemleven kapot met chemicaliën en kunstmest. “Een paar jaar geleden hadden we de plofkip”, vertelt Danielle de Nie, mede-initiatiefnemer van Aardpeer en de beweging Samen voor grond. “Inmiddels hebben we ook plofbroccoli’s en plofkolen. Onze gewassen worden letterlijk opgepompt door kunstmest, waardoor ze heel snel heel groot worden. Maar de voedingsstoffen nemen niet toe, waardoor ons voedsel minder voedingswaarde bevat.”

Lange termijn

Alle kunstmatige toevoegingen belasten de natuur enorm. Van grondwater-kwaliteitsnormen die niet worden gehaald tot een stikstofuitstoot die veel te hoog is: de manier waarop we onze industriële landbouw hebben ingericht staat volkomen los van het natuurlijk functioneren van ecosystemen. Iets waar we ons niet alleen op de korte, maar vooral ook op de lange termijn zorgen over moeten maken.

“In China moeten appelbomen inmiddels al bestoven worden met robotbijen”

“Als we ons aan de klimaatafspraken willen houden en op 2050 op nul CO2-uitstoot willen zitten om zo de Aarde met twee graden opwarming nog enigszins leefbaar te houden, dan moeten we de komende tien jaar alles op alles zetten om van de bodem een zo groot mogelijke koolstofput te maken”, legt Danielle uit. “Bovendien zijn we als mens direct afhankelijk van de natuur, bijvoorbeeld voor ons eten. We bevinden ons op dit moment middenin de zesde massa-extinctie golf, zoveel flora en fauna sterft er iedere dag uit. In China moeten appelbomen al bestoven worden met robotbijen. De ondergrondse biodiversiteit bepaalt namelijk voor een groot deel de bovengrondse biodiversiteit, en andersom.”

Samen voor grond

“Met een beetje aanmodderen en kortetermijnbeleid dat gebaseerd is op ‘minder slecht’ gaan we het niet redden.” Volgens Danielle moet het roer volledig om. Om deze reden lanceerde ze onlangs samen met Aardpeer, Wij.land, Triodos Regenerative Money Center, Decade of Action, Stichting Grondbeheer en Herenboeren de beweging ‘Samen voor grond’. “Het is tijd dat de overheid aan de slag gaat met integraal politiek beleid waarin het bodemleven centraal staat, zodat ook toekomstige generaties kunnen genieten van een vruchtbare en vitale bodem. Mechanismen die boeren in staat stellen om goed voor de bodem te zorgen zijn daar een cruciaal onderdeel van.”

Het einde van het vrije marktdenken in de grond
“Er wordt steeds vaker in landbouwgrond geïnvesteerd vanwege speculatieve redenen. Een deel van de Europese landbouwgrond is zelfs in Chinese handen”, vertelt Danielle. Door deze speculatie is agrarische grond schaars en duur, waardoor het vrijwel onmogelijk is voor boeren om meer natuurinclusief te werk te gaan. “Door grond weer te waarderen naar het natuurlijk productieve vermogen, kunnen we deze ontmoedigende spiraal doorbreken.”

Dit is precies wat stichting Aardpeer doet. Het initiatief maakt landbouwgrond ‘vrij’ uit de markt door het te verwerven en bij Stichting Grondbeheer onder te brengen – om het vervolgens beschikbaar te stellen aan natuurvriendelijke landbouwers. Deze sociaal verbonden en ecologisch gedreven boeren betalen een natuurvriendelijke pachtprijs, gebaseerd op het voortbrengend vermogen van de grond.

Medezeggenschap

En het mooie is, iedereen (van burgers tot pensioenfondsen) kan meehelpen om de grond aan te kopen door een obligatie, uitgegeven door Stichting Grondbeheer, te kopen. “Je kunt vanuit je luie stoel obligatiehouder zijn, maar je kunt ook samenkomen in een vereniging van Aardperen die allemaal medezeggenschap hebben over wat er met de grond gebeurt, uiteraard binnen de vastgestelde natuurinclusieve kaders”, vertelt Danielle. “Let wel: medezeggenschap, niet mede-eigenaarschap. Het juridisch eigendom van de grond ligt namelijk bij Stichting Grondbeheer. Daar gaat de grond in de kluis voor toekomstige generaties, waar die nooit meer uitkomt.”

Pensioenfondsen zijn aan zet

Het rendement op de obligaties is bescheiden, maar nog altijd meer dan wat je van de bank voor je spaargeld krijgt. Bovendien is het vooral een investering in natuurlijk en sociaal kapitaal. Danielle: “We hopen naast idealistisch gedreven particulieren vooral ook grote investeerders en institutionele beleggers aan te trekken. Met hen zijn we nu in gesprek. Want in plaats van zich blind te staren op financieel rendement, kunnen pensioenfondsen zich bijvoorbeeld veel beter afvragen in wat voor een wereld ze willen dat hun pensionado’s straks wonen.”

“Samen kunnen we het parallelle systeem bouwen en de transitie in gang zetten”

Omdat de grond via Aardpeer voor een natuurvriendelijke prijs aan boeren wordt verpacht, is het vrijwel onmogelijk om een rendement te genereren als de stichting de grond tegen de marktprijs moet aankopen. Vaak gaat het dan ook om landbouwgrond die al heel lang bij een boer in beheer is die geen opvolger heeft, maar het wel belangrijk vindt dat zijn levenswerk wordt doorgezet. Een andere oplossing is een overheidsinterventie. “Op dit moment koopt de overheid miljarden aan landbouwgrond op om de stikstofproblematiek te lijf te gaan, terwijl ze initiatieven als Aardpeer ook zouden kunnen helpen door landbouwgrond af te waarderen en zo toegankelijk te maken voor biologische, biodynamische en regeneratieve boeren.”

Bottom-up

“Overal in Nederland groeit de onderstroom van landbouwers die het helemaal anders willen doen. De biodynamische landbouw opleiding Warmonderhof heeft een recordaantal studenten die nog nooit iets met landbouw hebben gedaan, en nu ineens boer willen worden. Danielle. “Met Aardpeer hopen we deze onderstroom te voeden en te faciliteren, want daar begint het mee. Samen kunnen we dat parallelle systeem bouwen en de transitie in gang zetten. We gaan het gewoon compleet anders doen.”

Inmiddels hebben meer dan 400 organisaties het Aardpeer manifest ondertekend, en ook jij kan meedoen. 

Wil je geen enkel verhaal over regeneratieve pioniers missen? Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd! En je ontvangt ook nog eens gratis ons laatste e-magazine.

Foto headerbeeld door: Marleen Annema