Zeilend de wereld rond op zoek naar duurzame oplossingen 

Floris van Hees en Ivar Smits zeilden acht jaar rond de wereld als Sailors for Sustainability. In zo’n veertig landen bezochten ze talloze duurzame pioniers die een ecologisch houdbare en sociaal rechtvaardige samenleving dichterbij brengen. Met hun zeilavonturen, duurzame oplossingen en persoonlijke transformatie inspireren ze tot duurzame gedragsverandering.

Ivar maakte zich grote zorgen. Hoe meer hij las, hoe meer hij zich realiseerde dat de wereld er slecht aan toe was. Klimaatontwrichting, het uitsterven van planten en dieren, ontbossing, vervuiling, sociale ongelijkheid, economische en financiële crises; hij zag het allemaal tegelijkertijd gebeuren. Ivar werd bijna depressief van alle analyses en het vele slechte nieuws. Hij miste een concreet en hoopvol perspectief.

Tegelijkertijd was het Ivars sluimerende jongensdroom om rond de wereld te zeilen.

Zijn partner Floris zag een kans om daar een missie aan te verbinden: op zoek gaan naar inspirerende duurzame oplossingen. Het zou een moderne ontdekkingsreis worden, langs pioniers die laten zien hoe een ecologisch houdbare en sociaal rechtvaardige samenleving eruitziet. Die reis zou ons en hopelijk vele anderen hoop geven dat een duurzame toekomst mogelijk was. We noemden ons Sailors for Sustainability en gooiden in 2016 de trossen los voor een wereldreis die ruim acht jaar zou duren.

Van concrete oplossingen tot andere levensfilosofieën
In die acht jaar zeilden we ruim 56.000 zeemijlen, staken vijf keer een oceaan over en trotseerden stormen en windstiltes. Onderweg werden we betoverd door wilde natuur, kleurrijke onderwaterwerelden en hartverwarmende gastvrijheid. Tegelijk schrokken we van de omvang van vervuiling, dood koraal, smeltende gletsjers en schrijnende armoede. Maar tientallen pioniers en inheemse bevolkingsgroepen die we onderweg ontmoetten, gaven ons hoop dat een duurzame toekomst wel degelijk mogelijk is.

“Tientallen pioniers en inheemse bevolkingsgroepen gaven ons hoop dat een duurzame toekomst mogelijk is”

In Duitsland maakten we kennis met gemeenschapslandbouw, waarbij consumenten rechtstreeks van de boer kopen. In Denemarken bezochten we een eiland waar de bewoners samen hernieuwbare energie opwekken. In Spanje zagen we hoe zonne-energiecentrales zelfs ’s nachts stroom produceren. In het zuiden van Argentinië raakten we onder de indruk van een zelfvoorzienend gebouw, gemaakt van natuurlijke en gerecyclede materialen. We vonden alternatieven voor plastic in Nieuw-Zeeland, ontmoetten jongeren die bij hun eiland in Frans-Polynesië het rif herstellen en gingen langs op scholen die duurzaamheid in het lesprogramma hebben opgenomen. Het waren allemaal voorbeelden die navolging verdienden, vonden we.

“De natuur is de basis van al het leven”

Naast deze en veel andere praktische oplossingen, werden we geraakt door ontmoetingen met inheemse bevolkingsgroepen, zoals de Maori in Nieuw-Zeeland en de Aboriginals in Australië. Die zien de natuur niet als iets wat de mens kan bezitten om ermee te doen wat we willen – meestal plunderen – maar als de basis van al het leven. Wij mensen zijn ervan afhankelijk, moeten haar beschermen en in goede staat doorgeven aan volgende generaties, is hun overtuiging. In Zuid-Afrika confronteerden de Zoeloe’s ons met een andere blik op de medemens. Volgens hun levensfilosofie ‘ubuntu’ kunnen we pas gelukkig zijn als de gemeenschap dat ook is én de planeet gezond is. “I am because we are and we are because the planet is,” zeggen ze daar. Hoe anders dan het individualisme dat in veel Westerse culturen de overhand heeft, beseften we.

Kennismaken met Ubuntu – Floris van Hees (L) en Ivar Smits (R) in het midden

We hebben maar één planeet Aarde
Een soortgelijk gevoel van afhankelijkheid ervoeren we midden op de onmetelijke oceaan. Duizenden kilometers verwijderd van land en andere mensen waren wij volledig afhankelijk van onze boot om te overleven. De boot hield ons veilig en de voorraad drinkwater en voedsel was beperkt. Terwijl we ’s nachts de sterren tot aan de horizon bewonderden en in het oneindige zwart daaromheen tuurden, beseften we dat wij mensen net zo afhankelijk zijn van de aarde. Deze planeet is ons enige ruimteschip in het onmetelijke heelal. Net als zeilers op hun boot moeten alle mensen dus heel zuinig zijn op de planeet Aarde.

“Deze planeet is ons enige ruimteschip in het onmetelijke heelal”

Minder en beter
Dat kan, concluderen we, door minder te consumeren en beter te produceren. Alleen al het feit dat de rijkste 20 procent van de wereldbevolking ruim 80 procent van alle energie en grondstoffen consumeert, toont aan dat niet zozeer bevolkingsomvang het grootste probleem is, maar gedrag. En gedrag is veranderbaar.

Vertaald naar onze maatschappij betekent dat voor energie bijvoorbeeld: vooral energie besparen en de energie die echt nodig is hernieuwbaar opwekken en opslaan. Of voor voeding: meer plantaardig eten en dat eten met natuurlijke landbouwmethoden telen. Voor gebouwen: kleiner wonen en die woningen energieneutraal maken en met natuurlijke en gerecyclede materialen bouwen. Of coöperatief werken, lokale geldsystemen gebruiken die niet op groei zijn gericht, ecocide strafbaar stellen, tevreden zijn met minder bezit en spullen, natuurfenomenen rechten geven, en elkaar helpen, vergeven en respecteren.

Laten zien dat er alternatieven zijn
Van al die nodige veranderingen hebben we praktijkvoorbeelden gevonden. Daarnaast ondergingen we als zeilers de transformatie die we bepleiten grotendeels zelf. We ontspulden en verhuisden naar de zeilboot, een varend tiny house. We gingen minder vlees eten en kochten wat er lokaal te krijgen was, liefst rechtstreeks van de boer en dus wat er in het seizoen was. We herontdekten hun band met de natuur, leefden met haar mee en schikten ons naar het weer en de getijden.

“Positieve verhalen inspireren anderen om ook duurzamere keuzes te maken”

Dat gevoel willen we doorgeven. Onze belevenissen en de positieve voorbeelden die wij gedurende meer dan acht jaar verzamelden, hebben we al tijdens onze reis in Nederlandse en Engelse artikelen beschreven. Ook maakten we filmpjes om onze boodschap dat er duurzame alternatieven bestaan met zoveel mogelijk mensen te delen. We zijn ervan overtuigd dat positieve verhalen anderen kunnen inspireren om ook duurzamere keuzes te maken.

Overstag
Daarom hebben we na thuiskomst een boek geschreven: ‘Overstag – Zeilend naar een duurzame toekomst’. Daarin vertellen we over onze spannende zeilavonturen en de adembenemende landschappen en fascinerende wilde dieren die wij onderweg tegenkwamen. De duurzame oplossingen die we beschrijven, zien we als stukjes van een grote, complexe legpuzzel. Naarmate we er meer aan elkaar leggen, worden de contouren van een ecologisch houdbare en sociaal rechtvaardige samenleving steeds beter zichtbaar. Dat beeld is als een kompas dat ons gedrag richting kan geven, gebaseerd op succesverhalen die al ergens op de wereld gerealiseerd zijn, niet op een utopie.

“De contouren van een ecologisch houdbare en sociaal rechtvaardige samenleving worden steeds beter zichtbaar”

Daarnaast geeft het boek antwoord op de vraag: wat kan ík doen? We geven in kaders nadere details over duurzame oplossingen die we bezochten, met tips om die oplossing ook toe te passen. Want voor een groot effect zijn systeemveranderingen nodig denken we, maar dat kan alleen als genoeg mensen die steunen. Grote sociale veranderingen uit het verleden, zoals het verbod op de slavernij en de strijd voor burgerrechten in de VS, waren ook het resultaat van samenwerking tussen grote groepen mensen.

Klimaatjournalist Bernice Notenboom schrijft in het voorwoord: “Na het lezen van dit bruisende boek kun je niet anders dan wat optimistischer worden van al die beacons of hope – initiatieven die ons inspireren en motiveren om ons gedrag te veranderen.”

Tekst: Floris van Hees en Ivar Smits.

Klik hier voor de introductie video van het boek ‘Overstag – Zeilend naar een duurzame toekomst’.
Een gesigneerd exemplaar van het boek ‘Overstag – Zeilend naar een duurzame toekomst’ is hier te bestellen (€29,99 incl. verzendkosten).