Van overview naar close-up. Verbinden met de Aarde op lokaal niveau

Het zien van onze planeet vanuit de ruimte verandert onze blik op de Aarde en maakt dat we er zuinig mee om willen gaan. Maar volgens Kawire Gosselink bestaat het tegenovergestelde effect ook. Ze schreef voor MaatschapWij een meeslepend pleidooi om op ontdekkingsreis te gaan in je eigen buurt. “Wat we nodig hebben is een hernieuwde verwondering over al het leven op Aarde.”

Enige tijd geleden schreef MaatschapWij over het overview effect. Hoewel dit effect is aangetoond en dus een bijdrage kan leveren aan onze omgang met de Aarde, denk ik dat er ook een tegenovergesteld effect bestaat: het effect van nauwe betrokkenheid bij de natuur in onze directe omgeving. 

Van levensbelang

Eeuwenlang leefden mensen dichtbij de natuur, in stammen of kleine samenlevingen. Ze waren op een heel directe manier afhankelijk van hun omgeving: voor voedsel, water, vuur, gereedschap, onderkomen, kleding… werkelijk alles kwam uit de natuur. En dan waren er natuurlijk wilde dieren, die gevaarlijk waren voor de mens. Om te overleven was het dus letterlijk van levensbelang om het leefgebied heel goed te kennen. Door deze directe afhankelijkheid van de natuur was dankbaarheid voor water, voedsel en voor het geschenk van het leven vanzelfsprekend. Onze voorouders wisten – zonder ooit de ruimte in te zijn geweest – dat ze zuinig moesten zijn op de Aarde. Zonder een gezonde Aarde zouden ze immers niet kunnen overleven.

Dankbaarheid en verwondering

Tegenwoordig zijn velen van ons veel verder verwijderd van de natuur, waardoor deze afhankelijkheid nauwelijks meer een rol lijkt te spelen. Maar dat is schijn. Een voorbeeld: in elke ademteug die je neemt, zit zuurstof, dat wordt uitgescheiden door planten en bomen. Die nemen op hun beurt de CO2 op die wij uitademen. Een afhankelijkheidsrelatie die 24 uur per dag aanwezig is, veelal zonder dat we ons er bewust van zijn. En zijn we voor ons voedsel en onze kleding niet ook nog steeds grotendeels afhankelijk van planten? Of voor onze huizen en meubels van bijvoorbeeld klei, bomen en ertsen? Hoe kan het dan dat we de houding van dankbaarheid en verwondering grotendeels zijn kwijtgeraakt? Waarom hebben we een reis naar de ruimte nodig om in te zien dat we zuinig moeten zijn op de Aarde?

In gevaar

Ik denk dat één van de antwoorden ligt in onze afstand tot de natuur. Doordat we verder van de natuur wonen (letterlijk: steeds meer mensen wonen in steden; maar ook figuurlijk: we wonen in goed geïsoleerde huizen of flats) zijn we onze verbinding met de Aarde steeds meer verloren. We realiseren ons onze afhankelijkheid van de natuur nauwelijks nog. En hoewel het moderne leven de mensheid veel goeds heeft gebracht, bijvoorbeeld wat betreft comfort, veiligheid en levensverwachting, heeft onze levensstijl ook talloze schadelijke gevolgen voor de Aarde. En deze gevolgen zijn mogelijk zo desastreus, dat we ons eigen overleven in gevaar brengen.

Lange afstandsrelatie

Natuurlijk waarderen we en houden we van de natuur. We maken af en toe een ommetje, kijken naar natuurdocumentaires of maken verre vliegreizen om mooie natuur te zien, en we doneren aan natuurorganisaties. Maar vaak kennen we het bos in de buurt niet eens. Het is natuurlijk fantastisch om op safari te gaan, maar kunnen we de natuur in de buurt ook weer gaan waarderen? Immers, hoe kunnen we een goede relatie hebben met iets wat we niet goed kennen? Iedereen die een lange afstandsrelatie heeft gehad, weet dat Skypen geen vervanging is voor fysiek contact, en dat elkaar een paar keer per jaar zien eigenlijk niet genoeg is om de relatie te onderhouden. Waarom zou het anders zijn met de Aarde en de natuur om ons heen?

De geur van naaldbomen

Ik denk dat het zien van onze bijzondere en kwetsbare planeet vanuit de ruimte heel waardevol is. Ik denk ook dat het zien en ervaren van de natuur die overal om ons heen is, minstens zo belangrijk is – en voor iedereen bereikbaar. Als je regelmatig dezelfde plek in de natuur bezoekt en daar met je volle aandacht bent, zal je vanzelf opgaan in de schoonheid van de natuur. Dan bouw je een relatie op en kan dankbaarheid ontstaan. Daarvoor hoef je helemaal niet ver te reizen: er is om ons heen net zoveel moois te ervaren. Het horen van de enorme verscheidenheid aan vogelgeluiden, het zien van de knoppen aan de bomen in de lente, de geur van naaldbomen in het bos – als je er maar oog en oor voor hebt, gaat het vanzelf leven. 

Verborgen schoonheid

Wat we nodig hebben is een hernieuwde verwondering over het leven op Aarde. Dankbaarheid voor alles wat de Aarde ons geeft en zuinig omgaan met de Aarde zijn belangrijk. Dat begint bij een onderdompeling in de natuur – en dat kan al vanaf het moment dat je de deur uitstapt. Let bijvoorbeeld eens op hoeveel verschillende bomen je ziet op weg naar de supermarkt (grote kans dat het er meer zijn dan je had verwacht!). Kun je zien hoe de bomen dansen in de wind, en kun je horen hoe elke boom een ander geluid maakt als de wind erdoorheen blaast? Voel je het plezier van twee vlinders die elkaar achterna zitten? Kun je met verwondering kijken naar de bewegingen en vormen van de wolken? Adem je de heerlijke geur in na een zomerse regenbui? De natuur is geen moment hetzelfde; en voor wie goed kijkt, ligt in elk moment schoonheid verborgen.

Als we écht aandachtig zijn in het nu, met oog voor onze directe omgeving, zullen we weer een diepe verbondenheid gaan ervaren met onze Aarde. En die verbondenheid zorgt voor een intrinsieke bereidheid om voor de Aarde te zorgen. Dat is de nabijheid die we nodig hebben.

Tekst door: Kawire Gosselink. Zij draagt bij aan het versnellen van de transitie naar een duurzame wereld en regeneratieve samenleving. Dit doet ze onder andere door het geven van workshops over verbinding met de Aarde. Op Wild Heart for Earth vind je meer informatie en inspiratie.