Melkboer zonder koeien: Tom Grobben maakt plantaardige zuivel van Nederlandse soja

Generatie na generatie werd er op het land van de familie Grobben melkvee gehouden. Toen het de beurt was aan broers Tom en Bart om het boerenbedrijf over te nemen, werden ze geconfronteerd met de keuze: verdere intensivering, of het over een compleet andere boeg gooien? Het werd dat laatste. Stap voor stap vormden ze het melkveebedrijf om tot De Nieuwe Melkboer, waarmee ze plantaardige zuivel van Nederlandse sojabonen maken.

“Bart en ik zijn opgegroeid op deze boerderij, onder de rook van Enschede”, steekt Tom Grobben (31) van wal. “Het is een echt familiebedrijf, onze familie boert hier al generaties lang. Mijn broer en ik kwamen een aantal jaar geleden voor de keuze te staan of we de boerderij over wilden nemen, waar op dat moment 75 koeien werden gehouden. Een overname zou betekenen dat we moesten uitbreiden, een inkomen voor ons allebei was met dat aantal koeien niet mogelijk. Dat zagen we niet zitten, zeker niet met alle discussie die er momenteel is rondom de intensieve veeteelt. Maar ook omdat nog meer focus op efficiëntie niet iets is waar we plezier aan beleven. En omdat wij – en ook onze ouders – het belangrijk vinden dat je doet wat je leuk vindt, bleef er nog één optie over: we gooien het over een andere boeg.”

“We zijn echt aan het pionieren. Dat is niet altijd leuk of makkelijk. Maar we geloven hier in. Als je weet waar je voor staat, kun je veel meer barrières doorbreken”

Die andere boeg wordt het telen van sojabonen. Bart en Tom zien dat er – met name in Randstedelijk gebied – steeds meer vraag is naar plantaardige melk. Al pratend aan de keukentafel ontstaat het idee om soja te telen. Gewoon, op Nederlandse bodem. “Waarom niet, dachten we”, vertelt Tom. “Onze ouders moesten er wel even aan wennen, maar stonden er vrijwel meteen achter. Ga maar gewoon proberen, zeiden ze.” En dat is precies wat de broers doen: op zo’n 400 vierkante meter grond worden in 2017 de eerste sojabonen als experiment ingezaaid. “Het ging eigenlijk meteen best wel goed”, zegt Tom.

Tom (links) & Bart Grobben van De Nieuwe Melkweg

Van plant tot klant

Ondanks dat het experiment slaagt, komen de jonge boeren voor veel uitdagingen te staan. Tom noemt een voorbeeld: “Bij koeienmelk waren we ervan verzekerd dat we duizenden liters tegelijk kwijt konden bij partijen als FrieslandCampina. Bij soja is dat anders. Er is veel interesse, maar dat gaat soms ook over tien of honderd liter. Dat logistiek organiseren is niet eenvoudig.” Ook het verwerken van de sojabonen gaat niet zonder slag of stoot. “Het telen van sojabonen is één ding, het verwerken tot eindproduct is een hele andere tak van sport. Er waren geen partijen die dit voor ons op konden pakken. Wij hadden een partner nodig die zo’n 100 tot 500 liter per uur kon verwerken. Die was er niet. Alleen de optie voor 3.000 liter per uur in het buitenland.” Uiteindelijk besluiten de broers om zelf een productielijn op te zetten, waar ze hun sojabonen kunnen verwerken. “We hebben bestaande infrastructuur op de boerderij omgebouwd om zo het hele proces, van plant tot klant, te kunnen verzorgen.”

“Als wij soja uit Zuid-Amerika halen, wat is dan duurzaam en wat niet? Je weet het gewoon niet. Bij lokaal voedsel is dat veel duidelijker en dat maakt het voor mensen makkelijker om een keuze te maken”

Tijdens de eerste jaren van De Nieuwe Melkboer bestaan dierlijke en plantaardige zuivel naast elkaar. Het geeft de broers de ruimte om met het onbekende aan de slag te gaan naast het oude vertrouwde. “Je wilt niet te grote risico’s nemen”, legt Tom uit. “Het is toch een familiebedrijf, dat door al die generaties voor ons is opgebouwd. Dat wil je niet om zeep helpen.” Toch valt uiteindelijk het besluit om definitief afscheid te nemen van de koeien en volledig voor plantaardig te gaan. “Natuurlijk was het spannend en dat is het nog steeds. Want we zijn echt aan het pionieren. Dat is niet altijd even leuk of makkelijk. En in het begin hebben we flink in moeten leveren wat betreft inkomsten. Maar we geloven hier in en zien dat er vraag naar is vanuit de consument. Door te weten waar je voor staat, kun je veel meer barrières doorbreken.”

Lokale plantaardige keten

Als Tom naar de toekomst kijkt, ziet hij een plantaardiger én lokaler voedselsysteem voor zich. Eentje waarin we weer weten waar ons voedsel vandaan komt. Tom: “Door de voedselkilometers te verminderen en te zien waar je voedsel vandaan komt, maak je dingen transparanter en makkelijker. Want als wij soja uit Zuid of Noord-Amerika halen, wat is dan duurzaam en wat niet? Je weet het gewoon niet, of het vrij is van bestrijdingsmiddelen, of dat het heeft bijgedragen aan ontbossing. Bij lokaal voedsel is dat veel duidelijker en dat maakt het voor mensen makkelijker om een keuze te maken.” Tom en Bart werken al samen met andere boeren die ook op Nederlandse bodem soja telen, om zo hun productie te kunnen opschalen. “Toen we begonnen was er vanuit andere boeren nieuwsgierigheid enerzijds en onverschilligheid anderzijds,” ziet Tom: “Er zijn ook wel spanningen geweest, omdat sommige collega-boeren van mening waren dat wij een vraag aan het creëren waren die er niet was. Maar nu is er steeds meer interesse. Dat is prachtig om te zien.”

Dit artikel is onderdeel van de reeks ‘Woordvoerders van de Toekomst’, die we samen met Transitiecoalitie Voedsel maken en die mede mogelijk is gemaakt door het programma Duurzaam Door. Samen zetten we de visionairs die twintig jaar vooruit kijken én die nu al werken aan een gezonder voedsel- en landbouwsysteem in de spotlights. Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan ontvang je de volgende verhalen rechtstreeks in je inbox!

Ook uit deze reeks:

• Goed voor boer, burger en bodem: waarom lokaal voedsel volgens Bregje Hamelynck en Geert van der Veer de toekomst heeft
• Frederike Praasterink: “We moeten ons opnieuw afvragen waar ons voedselsysteem voor bedoeld is”
• Voormalig sterrenchef Dalila Sayd maakt gezond en onbespoten eten betaalbaar voor iedereen
• Waarom we véél meer boeren nodig hebben (en hoe we dat voor elkaar krijgen)
• Huisarts Machteld Huber: “Landbouw zou om gezondheid moeten draaien”
• Milieujurist Jessica den Outer: “Rechten voor de natuur kunnen de landbouw regeneratief maken”

Oorspronkelijk gepubliceerd op 13 september 2023. Laatste update: 9 december 2023.