Soortenrijkdom
Ratten zijn vies en spinnen vinden we eng. Maar wat vinden spinnen en ratten eigenlijk van ons? Soortenrijkdom omarmen, kunnen wij dat nog? Of zijn we te mensgericht geworden? Kun jij je perspectief verplaatsen naar dat van een dier?
Om dit te testen, startte ik een kunstproject. Ik zette schildersezels op een rijtje klaar met grote lege vellen papier, verf en kwasten. Daar zette ik een bordje bij met de tekst: ‘Kun jij kijken door de ogen van een dier? Schilder het hier!’ Een hele zomer lang reisde ik ermee langs campings, festivals, kunstroutes en tuinevenementen. Bij wijze van experiment op de menselijke soort.
Opvallend weinig volwassenen durfden het aan. Maar kinderen des te meer! Dieren spreken bij kinderen erg tot de verbeelding. Misschien omdat zij zelf nog een beetje dierlijk zijn. Erg veel tekeningen waren van een huisdier, dat voelt vertrouwd. Om het verplaatsen van perspectief makkelijker te maken creëerde ik dierenmaskers, die je op kon zetten. Het meest opvallende schilderij was een zwart geschilderd vel. De wereld door de ogen van een mol. Eigenlijk ook de meest veelzeggende.
Op zwart
Als het vermogen wegvalt om je te verplaatsen in een andere levensvorm, dan gaat het beeld op zwart. Dan mis je de kleurrijke samenhang van alles wat leeft. Ecosystemen in de natuur zijn complex, allesomvattend en geniaal. Het ontwikkelt zich op ingenieuze wijze en elke soort doet ertoe in een systeem dat beweegt op veranderingen en aanpassingen tussen soorten. Iedereen heeft baat bij soortenrijkdom, ook de mens. Inheemse natuurvolken weten dit. Zij noemen dieren hun broers en zussen.
“Inheemse natuurvolken noemen dieren hun broers en zussen”
Misschien zijn wij moderne mensen als een groep bonobo’s geworden? Te druk bezig met elkaar om door te hebben dat ons oerwoud aan het verdwijnen is? Diversiteit is belangrijk voor een mensen-maatschappij, maar diversiteit van soorten is belangrijk voor de planeet waarop we leven. Wie een lange tijd in natuur doorbrengt, gaat de onzichtbare draden tussen alles wat leeft zien. In zijn boek Acht grote lessen van de natuur raadt ecoloog Gary Ferguson het iedereen aan om dat af en toe te doen. Duik een paar dagen het bos in!
Dierentalen
Wist je dat wilde olifanten een woord voor ‘mens’ hebben? Het boek Dierentalen van schrijver en filosoof Eva Meijer fascineerde mij enorm! Het is een populair wetenschappelijk boek over talen van niet-menselijke dieren. Door de taal van dieren te leren begrijpen, ontdek je dat onze eigen taal eigenlijk maar een beperkte vorm van communicatie is. In de oceanen componeren bultruggen symfonieën voor elkaar en de complexe manier waarop octopussen met elkaar communiceren doet wetenschappers vermoeden dat ze intelligenter zijn dan mensen.
Perspectief
Als mens en dier gaan samenwerken verandert hun perspectief. Zowel bij de mens als bij het dier. Er ontstaat een nieuwe, veelzijdigere leefwereld. In de expositie ‘Knollenland’ van museum MOW draait alles om plattelandsdieren en hun relatie met mensen. Soms is die omstreden, zoals met de wolf. In haar serie ‘Over leven’ toont kunstenaar Elise Klinkert dieren die bij ons herkenbare gevoelens oproepen. Een speelse wolf, een nieuwsgierige ree, een chagrijnige vos in de regen. Het zijn net mensen.
“Hoe vaak ga je er niet aan voorbij wat een dier eigenlijk wil?”
En hoe vaak ga je er niet aan voorbij wat een dier eigenlijk wil? De megastallen in ons land zitten er vol mee, dieren die niet gehoord worden. Kunstenaar Alexandra Klimas schildert koeien en kippen die je recht aankijken, in je ziel. Zonder oordeel, zonder woorden, van soort tot soort. Ze wil dat je aandachtiger kijkt naar de vergeten dieren, die je eigenlijk alleen in de supermarkt ziet. Dat zijn elk jaar 68 miljard kippen en 1,5 miljard varkens, 500 miljoen schapen en 300 miljoen koeien.
Ondertussen is mijn project afgerond. Na een zomer lang experimenteren, ontdekte ik dat 75 procent van de schilderijen door de ogen van de mens waren gemaakt. Dus OVER een dier, niet door de ogen van een dier. De opdracht bleek te moeilijk.
