Kun je lijden aan een klimaatdepressie? En wat kun je doen om je weer positiever te voelen

Steeds meer mensen maken zich druk om het klimaat. En steeds meer mensen lijken daardoor een burn-out te krijgen of depressief te worden. Dit varieert van klimaatactivisten die maar doorgaan om hun ideeën helder te maken, slapeloze nachten omdat je het idee hebt niet genoeg te doen, tot een depressief gevoel over de staat waarin de aarde zich op dit moment bevindt. 

Uit onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Thomas Doherty kan klimaatverandering op drie manieren invloed hebben op je psychische gezondheid. Ten eerste zijn er mensen die direct getroffen worden door klimaatverandering, bijvoorbeeld door overstromingen, droogte of bosbranden. Ten tweede zijn er mensen die indirect worden getroffen, omdat ze moeite hebben de hogere voedselprijzen te betalen als gevolg van mislukte oogsten of andere klimaatrampen. De derde groep zijn de mensen die niet direct getroffen worden door klimaatverandering, maar psychologische klachten als angst en machteloosheid ervaren.

Sara Helmink ziet steeds meer mensen in haar praktijk uit de laatste groep en vertelt in het tijdschrift de Psycholoog dat er verschillende soorten gevoelens gelinkt zijn aan de veranderingen in het klimaat. Denk hierbij aan gevoelens van woede (die vaak worden omgezet in acties om iets te veranderen), angst/stress (gevormd door onzekerheid en niet weten wat er gaat gebeuren), schuldgevoel (wanneer je erkent dat je niet voldoet aan persoonlijke of maatschappelijke normen voor milieugedrag), rouw (om het verlies van soorten, ecosystemen en betekenisvolle landschappen als gevolg van acute of chronische veranderingen in het milieu). Gelukkig zijn er ook positieve gevoelens van voldoening omdat steeds meer mensen hun steentje bijdragen. Maar Helmink stelt wel dat we moeten uitkijken er geen specifieke groep klachten van te maken, omdat aan het klimaat gerelateerde gevoelens, emoties en klachten niet anders zijn dan andere psychische klachten. Ze zijn alleen gerelateerd aan een specifiek onderwerp waar we als individu maar beperkt invloed op hebben.

Moeilijke gesprekken en slapeloze nachten
‘Als je je zorgen maakt over het klimaat en wat je kunt doen om het tij te keren, kun je nachtenlang wakker liggen. ‘Je hebt het idee dat wat jij doet een druppel op een gloeiende plaat is,’ stelt Lotte Huijing van het Humanistisch Verbond in een interview op Radio 1. Daarom startte het Humanistisch Verbond vorig jaar met de Klimaatvrijplaats, een plek waar activisten kunnen opladen en zich

“Carice van Houten is niet de enige die met klachten aanklopt bij de huisarts of psycholoog”

Lang niet iedereen wil zich inzetten om een positieve bijdrage te leveren aan de veranderingen die nodig zijn voor klimaatverandering. Als je zelf wel veel doet op dat vlak, kan dat leiden tot moeilijke gesprekken met vrienden en familie, slapeloze nachten en het gevoel altijd te moeten strijden voor dat waar jij in gelooft. Je voelt je als een roepende in de woestijn en hebt het gevoel dat niemand je echt nog begrijpt. Jij hebt een missie waar je voor gaat, maar anderen zijn lang niet altijd met dezelfde missie bezig. Toen Carice van Houten van het ene op het andere moment besloot haar aandacht te richten op het klimaat, merkte ze dat ze daar niet met iedereen over kon praten. Bij een klimaatpsycholoog kon ze haar verhaal kwijt en delen waar ze zich nu zo’n zorgen over maakte. Van Houten is niet de enige die met klachten aanklopt bij de huisarts of psycholoog. Het zijn klachten gerelateerd aan de klimaatcrisis, maar bestaat er ook daadwerkelijk iets als een klimaat-burn-out?

Zorgen om de staat van het klimaat
Anabella Meijer weet als geen ander hoe het is om een klimaatdepressie te hebben. “Ik had niet echt een burnout, maar ik maakte me vooral heel erg zorgen om de staat van het klimaat. Als meisje van twaalf maakte ik me al zorgen en dat is eigenlijk nooit weggegaan.”

Tijdens haar studie verdiepte ze zich in de elementen van duurzaam bouwen en kwam ze erachter dat duurzaam bouwen erg complex is. “Het is niet genoeg een duurzaam huis te hebben als de spullen erin niet duurzaam zijn en de bewoners geen duurzaam gedrag vertonen.”

Steeds meer vragen kwamen bij haar op, waardoor ze besloot vooral in haar persoonlijke leven duurzaam bezig te zijn. Tot ze zich in 2015 aansloot bij een groep klimaatactivisten, waarmee ze onder andere naar Parijs reisde om daar de klimaattop bij te wonen. “Ik kreeg weer een positief gevoel, we waren samen bezig te strijden voor een beter klimaat. Dat voelde goed, maar helaas duurde dat

“Niet iedereen wil een klimaatactivist zijn en op de barricade staan”

Anabella leerde dat het helpt om projecten te creëren die een positieve bijdrage leveren. Ze begon aan de creatie van haar boek Eerste hulp bij klimaatverandering. Een boek dat je helpt om op zoek te gaan naar jouw eigen duurzame bronnen en die in te zetten bij klimaatverandering. “Niet iedereen wil een klimaatactivist zijn en op de barricade staan, maar heel veel mensen maken zich zorgen en willen een bijdrage leveren. Het is soms eenvoudig de moed te verliezen als mensen in je omgeving je niet begrijpen. Je moet dan loskomen van het blijven roepen dat het anders moet, maar in beweging komen op een manier die bij jou past.”

We moeten het als collectief oplossen
Anabella’s boek was de gemeenschappelijke deler die Sara Helmink en Sara Wortelboer ertoe aanzetten om de stichting Klimaatpsychologie op te richten. Helmink vertelt dat ze het boek helemaal doorgewerkt heeft en daadwerkelijk alle werkbladen heeft ingevuld. Wortelboer vond het boek vooral een inspiratiebron om anders te denken. Beide psychologen kijken vanuit een andere blik naar de problematiek, waar Helmink zich meer richt op gevoelens en emoties, richt Wortelboer zich op het gedrag. Maar beide hebben invloed op elkaar.

”De problemen rond het klimaat hebben we als collectief gerealiseerd, we moeten het dus ook als collectief oplossen. Daarom willen we zoveel mogelijk stimuleren dat mensen in groepen op zoek gaan naar oplossingen. We kunnen dit met elkaar oplossen als we met elkaar blijven praten. Daarmee verminderen we ook het gevoel van eenzaamheid dat kan ontstaan als mensen zich een roepende in een woestijn voelen en ze geen aansluiting vinden bij hun vrienden en familie.”

Tekst door: Irene van Gent, auteur van verhalen die de wereld mooier maken. Ze publiceerde tot nu toe vier boeken vanuit het idee dat je de wereld mooier kunt maken door op zoek te gaan naar je eigen essentie. Ze heeft een voorliefde voor natuurlijke voeding, yoga, dans, zeilen en de zee. Irene woont in Griekenland en publiceert onder andere verhalen op haar website en haar blog Write your life.