Moet de stem van jongeren zwaarder wegen als het op de toekomst van onze planeet aankomt? 

Onze wereld verandert snel. Dat wat vroeger vanzelfsprekend was, is nu ineens niet meer zo zeker. Zonder religie om ons te vertellen wat we moeten doen zijn we aangewezen op ons eigen morele kompas. Wij helpen je op weg met de ingewikkelde ethische dilemma’s van vandaag de dag. De lastige vraag die onze redacteur Roanne deze keer te lijf gaat: Moet de stem van jongeren zwaarder wegen als het op de toekomst van onze planeet aankomt?

Als het aan de jongeren in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië had gelegen, was Trump niet vier jaar lang president geweest en was Groot-Brittannië niet uit de Europese Unie gestapt. En dat terwijl juist deze jongeren langer te dealen hebben met de consequenties van deze keuzes.

Als het aan de jongeren in Nederland ligt moet er meer worden gedaan om de gevolgen van klimaatverandering te beperken. In 2019 staakten Nederlandse scholieren massaal. En actiegroepen zoals Fridays for Future, de Jonge Klimaatbeweging en Jongeren Milieu Actief zijn nog steeds iedere dag bezig om de wereld leefbaar te houden. Voor henzelf én voor toekomstige generaties. In 2021 staat weer een klimaatmars op de planning. Wie op Facebook bij de aanwezigen kijkt, ziet voornamelijk jongeren.

De helft van de jongeren vindt dat Nederland voorop zou moeten lopen als het gaat om klimaatbeleid. Onder ouderen (65 en ouder) is zestien procent het hiermee eens. Jongeren maken zich ook meer zorgen: zeventig procent ten opzichte van achtenvijftig procent. Het zijn juist de jongeren van nu en toekomstige generaties die meer last zullen hebben van het veranderende klimaat dan oudere generaties. Zou de stem van jongeren daarom zwaarder moeten wegen als het aankomt op de toekomst van de planeet? Of moeten we niet sollen met de gelijkheidsbeginsels van de democratie?

Jongeren zouden het anders doen

“Naar mijn mening zouden alleen jongeren mogen beslissen over de maatregelen die we moeten nemen om de klimaatverandering aan te pakken. Leeftijdsgrens bij 30 jaar. De toekomst is voor hen,” twitterde weerpresentator Gerrit Hiemstra. Voor degenen die nu jong zijn of nog geboren moeten worden, is klimaatverandering geen ver-van-hun-bed-show. Wanneer we op dezelfde voet door blijven gaan, zullen zij achterblijven met een onleefbare Aarde. Op grond van die redenatie betogen sommigen, waaronder Gerrit Hiemstra, dat de stemmen van jongeren zwaarder zouden moeten wegen.

“Jongeren denken anders,” zegt Linde Nieman, oud voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging, op Radio1. “In de politiek wordt gekeken naar oude oplossingen, zoals elektrisch rijden. Terwijl jongeren minder waarde hechten aan individueel autobezit. Zij willen juist goed geregeld openbaar vervoer.” Kortom: de investeringen die oudere generaties maken, hebben weinig van doen met de behoeftes van jongeren. Bovendien gaat het te veel over het kostenplaatje en te weinig over welzijn. Veel jongeren stonden bijvoorbeeld positief tegenover een CO2-heffing, wat in de politiek op veel weerstand stuitte. De schoolstakingen en klimaatmars hebben hier verandering in gebracht: vanaf dit jaar moeten vervuilende bedrijven belasting betalen over de te veel uitgestoten CO2. Tenminste, dat was het plan.

Vanwege de coronacrisis wordt deze maatregel uitgesteld om bedrijven te ontlasten. De komende jaren zal van een CO2-belasting daarom weinig terecht komen. Waarmee de klimaatdoelen voor 2030 waarschijnlijk niet gehaald zullen worden. Iets waar jongeren, als zij het voor het zeggen hadden, niet akkoord mee waren gegaan.

Jongeren aan de macht

“Wat als we de stem die de toekomst het meest vertegenwoordigt meer gewicht zouden geven? Dus de stem van een achttienjarige telt zwaarder dan die van een 28-jarige, en die van iemand van 28 jaar heeft weer een hoger gewicht dan iemand van 38 jaar, en zo verder tot 113 jaar, de leeftijd van de oudste Nederlander,” stelt bankdirectievoorzitter Barbara Baarens zich voor in een gedachtenexperiment in De Volkskrant. Daar zouden we met een simpele rekensom wel uit moeten komen.

Een ander idee van Barbara is om de stemgerechtigde leeftijd te beperken tot 63,8 jaar. Mensen mogen niet stemmen tot achttien jaar. Hun belangen worden dus niet behartigd in de politiek. Daarom zou het eerlijker zijn als ouderen ook maar tot een bepaalde leeftijd mogen stemmen. De gemiddelde levensverwachting is 81,8 jaar, dus min 18 jaar, is 63,8.

Democratie in het geding

“Het is ondemocratisch om bepaalde stemmen zwaarder te laten wegen.” Wat betreft hoogleraar ethiek Marc Davidson voeren we deze ideeën niet uit. “Voor de grondwet is iedereen gelijk. Wanneer we de stemmen van jongeren zwaarder zouden laten wegen, zou dat tegen onze gelijkheidsbeginsels ingaan.” Bovendien voelt iedereen zich volgens Marc stelselmatig ondervertegenwoordigd. Ouderen ook, daarom bestaat de politieke partij 50PLUS. “Als we jongeren zouden voortrekken, zouden zeventigplussers opstaan en zeggen dat ze hun stem willen vermenigvuldigen met hun leeftijd”, vertelt de hoogleraar. De ene leeftijdsgroep positief discrimineren ten opzichte van de anderen zorgt voor ongelijkheid en dat zouden veel mensen niet accepteren.

De stem van jongeren

Dit neemt niet weg dat de stem van jongeren en toekomstige generaties nu ondervertegenwoordigd zijn, stelt Marc. Daar zouden we wel wat aan moeten doen. “De stemgerechtigde leeftijd stamt af uit een tijd waarin de geestelijke gesteldheid van een achttienjarige vergelijkbaar was met die van een vijftienjarige van nu.” Daarom zou het volgens hem geen gek idee zijn om de leeftijdsgrens naar zestien te verschuiven. “Zestienjarigen zijn politiek gezien al heel volwassen en weten veel over wat er allemaal gaande is.”

Wanneer een groep achtergesteld wordt, moeten we ze niet positief discrimineren, maar ervoor zorgen dat deze groep gehoord wordt, gaat Marc verder. En dat kan op verschillende manieren. Urgenda is daar een voorbeeld van. Volgens Marjan Minnesma waarborgt de politiek de leefbaarheid van de Aarde niet. De rechter gaf haar gelijk en tikte de politiek op de vingers. In het geval van jongeren: zij kunnen ook naar de rechter stappen en ervoor zorgen dat wetten worden opgesteld die de stem van jongeren en toekomstige generaties meeneemt.

Een andere oplossing zou zoiets kunnen zijn als de ‘toekomststoel’ van Jan Terlouw. Overal waar belangrijke beslissingen worden genomen, wordt een stoel die de toekomst vertegenwoordigt neergezet. Zodat iedereen eraan herinnerd wordt om duurzaamheid mee te nemen in de beslissingen die in het nu worden genomen.

Op een klimaatconferentie als het Parijsakkoord, zouden jongeren gerepresenteerd moeten worden door hun stem even zwaar te laten wegen als die van een natie, stelde een groep belangrijke mensen, zoals de CEO van Unilever Paul Polman en nobelprijswinnaar Frank Wilczek, voor in The Guardian. Nu zijn landen zoveel bezig met hun eigen belangen dat ze het grotere geheel voor de toekomst van de Aarde vaak uit het oog verliezen. Jongeren zouden tijdens deze klimaatreferenties daarop blijven wijzen.

Als we dan in het stemhokje staan

Op basis van democratische overwegingen is het nog de vraag of het een goed idee is om de stem van jongeren zwaarder te laten wegen. Maar dat betekent wel dat de democratie ook goed moet werken en dat geluisterd moet worden naar de stemmen die gemarginaliseerd en ondervertegenwoordigd zijn. Meer oog én oor voor jongeren dus.

We kunnen ons met z’n allen bewust worden van de groep die de directe gevolgen van klimaatverandering het meest zullen voelen. Misschien moeten we als we gaan stemmen niet alleen denken aan het bevredigen van onze behoeften op de korte termijn. Maar ook aan de lange termijn. Aan onze kinderen, kleinkinderen, neefjes en nichtjes, de kinderen van de buren of nog ongeboren nageslacht. Hoe willen we dat zij leven? Hoe willen we onze Aarde achterlaten voor de volgende generatie?

Iedere week meer video’s en artikelen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine vol vergezichten en utopieën. Inspiratie gegarandeerd!