Eet Lokaal: 20 boeken voor een nieuwe kijk op voedsel

Ons voedselsysteem staat op een tweesprong: evolueren naar een duurzamere toekomst of vasthouden aan de status quo met verwoestende gevolgen voor mens, dier, boer en planeet. Lokale, gifvrije voeding biedt gezondere keuzes, ondersteunt lokale gemeenschappen, geeft de boer een eerlijk inkomen en beschermt het milieu. Het is tijd om onze relatie met voedsel te heroverwegen en te streven naar een voedselsysteem dat een betere toekomst voor iedereen belooft. Deze twintig boeken tonen de weg naar verandering.

1
Lekker Lokaal

Laura de Grave

In ‘Lekker lokaal’ laat onze ambassadeur Laura de Grave zien dat ons land een goudmijn is voor lekker eten en mooie producten. Als je tenminste weet wat er verbouwd wordt én wat je ermee moet doen. Koken met lokale seizoensproducten is lekker en supervers. Daarnaast steun je zo lokale boeren, verminder je voedselkilometers en bevorder je de biodiversiteit.

Laura vertelt in ‘Lekker lokaal’ waar je de beste producten bij jou in de buurt kunt vinden en hoe je daar vervolgens de lekkerste vegetarische gerechten mee maakt. Ze geeft de Nederlandse keuken een moderne, creatieve twist: wat dacht je van zelfgemaakte pannenkoekentaart, vegetarisch zuurvlees of wortel-worstenbroodjes?

2
Sitopie

Carolyn Steel

Carolyn Steel benadrukt dat we in een wereld leven die wordt gedomineerd door voedsel, of we dat nu beseffen of niet. Ze noemt die door voedsel bepaalde wereld een sitopie, van het Griekse sitos, ‘voedsel’, en topos, ‘plaats’. Omdat we in het industriële noorden niet langer de waarde van voedsel in lijken te zien, vormt deze sitopie een bedreiging van onze toekomst. Klimaatverandering, massaal uitsterven, bodemerosie, aan voedsel gerelateerde aandoeningen en door zoönose veroorzaakte pandemieën zijn slechts enkele gevolgen van de manier waarop we vandaag de dag eten. Maar tegelijkertijd biedt voedsel een uitweg uit al die ellende.

3
Regeneration

Paul Hawken

Lokale, circulaire en kwalitatief hoogstaande productie kan een einde maken aan onze verslaving aan junkfood, medicijnen en goedkope plastic troep. ‘De allerbelangrijkste oorzaak van verandering is wanneer de mensen om ons heen veranderen,’ schrijft Paul Hawken en dat is ook precies wat hij met dit boek beoogt. Het ene moment staan we tot onze knieën in de mangrovebossen, het volgende moment worden we deelgenoot van een prachtig project in Australië, waarbij we van Aboriginals leren hoe we bosbranden kunnen voorkomen. Dan weer maken we kennis met mensen die bomen planten in Afrika of voedselbossen in een stedelijke omgeving. Oplossingen die niet alleen beter zijn voor de aarde maar ons ook gelukkiger, gezonder en socialer maken.

4
Regenesis

George Monbiot

We hebben enorme delen van de planeet omgeploegd, omheind en begraasd, bossen gekapt, dieren gedood en rivieren en oceanen vergiftigd om onszelf te voeden. Toch lijden nog steeds miljoenen mensen honger. Nu begint het voedselsysteem zelf te haperen. Maar, zoals George Monbiot ons laat zien kunnen we het grootste van onze dilemma’s oplossen en de wereld voeden zonder de planeet te verwoesten. Hij ontmoet fruittelers die onze kennis van vruchtbaarheid revolutioneren, kwekers van meerjarige granen die het land bevrijden van ploegen en vergif en wetenschappers die nieuwe manieren pionieren om eiwitten en vetten te produceren. Samen laten ze zien hoe de kleinste levensvormen ons kunnen helpen vrede te sluiten met de planeet, haar levende systemen te herstellen en het tijdperk van uitsterving te vervangen door een tijdperk van regeneratie.

5
Weten van (h)eerlijk eten

Rineke Dijkinga

Elke dag maken we keer op keer keuzes over eten. Vaak onbewust, vaak ook op basis van reclame-uitingen of slogans op de verpakking. Maar kennis ontbreekt vaak. Per slot van rekening hebben we nauwelijks iets over voeding geleerd. Door ’te weten over je eten’ kun je vanaf nu bewust kiezen voor je gezondheid. Met dit boek laat onze ambassadeur Rineke Dijkinga zien dat lekker én gezond eten heel goed hand in hand gaan. En dat je van iedere maaltijd en elk tussendoortje op een gemakkelijke manier iets gezonds kunt maken.

6
De voedselfuik

Chris van Tulleken

Waarom proppen we ons vol met ongezond eten en hoe komt het dat we daar maar niet mee kunnen stoppen? Welkom in het nieuwe ‘eettijdperk’, waarin de meeste calorieën die we binnenkrijgen afkomstig zijn uit ultrabewerkt voedsel, voedsel dat industrieel wordt ontworpen dat het verslavend is. In The Sunday Times-bestseller ‘De voedselfuik’ laat dr. Chris van Tulleken zien wat ultrabewerkt voedsel echt doet met ons lichaam, onze gezondheid, ons gewicht en de planeet (hint: niets goeds!).

7
De hongerige stad

Carolyn Steel

In dit enthousiaste en visionaire boek volgt Carolyn Steel het spoor van ons voedsel, van het platteland tot de stad, via markten en supermarkten, keukens en eettafels, afvalverwerking en terug, en vraagt zich af hoe wij voedsel kunnen benutten als een manier om onze steden beter te begrijpen, beter te ontwerpen, en leefbaarder te maken. Ze schetst een helder beeld van de impact van de moderne voedselproductie op onze planeet en op ons leven en verschaft inzicht in hoe het zo gekomen is en hoe we verder moeten.

8
What your food ate

David R. Montgomery en Anne Bikle

Geoloog David R. Montgomery en bioloog Anne Bikle leggen de verbanden tussen landbouw en geneeskunde en betogen dat we het andere deel van een gezond dieet over het hoofd zien: hoe we ons voedsel verbouwen. Ze reizen van onderzoekslaboratoria naar de velden van regeneratieve boeren en ontdekken wetenschappelijk en historisch bewijs voor hoe landbouwpraktijken – vaak verstorend voor microbiële samenwerkingen – invloed hebben op de gezondheid van de bodem en de soorten en hoeveelheden gezondheidsbevorderende mineralen, vetten en fytochemicaliën in onze gewassen, vlees en zuivelproducten – en daarmee op onszelf. Het begrijpen van deze verbanden heeft diepgaande implicaties voor wat we eten en hoe we het verbouwen, nu en in de toekomst. ‘What your food ate’ is een bekroond werk van geprezen auteurs, een verhaal dat zowel ontluisterend als inspirerend is: wat goed is voor de bodem is ook goed voor ons.

9
Eating to Extinction

Dan Saladino

‘Eating to Extinction’ is een verbazingwekkende reis door het verleden, heden en de toekomst van voedsel, waarbij wordt aangetoond waarom het herstellen van een diverse voedselcultuur van vitaal belang is voor onze toekomst. Het boek is een verkenning van duizenden voedingsmiddelen, van een kleine karmozijnrode peer in het westen van Engeland tot een maïskolf in Mexico, die voorgoed verloren dreigen te gaan. Dan Saladino reist de wereld rond om hun verhalen te ontdekken, waarbij hij pionierende boeren, wetenschappers, koks, voedselproducenten en inheemse gemeenschappen ontmoet die voedseltradities verdedigen en strijden voor verandering.

10
Naar een duurzame landbouw in 2040

Menno Smit

Is de landbouw in Nederland zo efficiënt, productief en renderend als aangenomen wordt? Zal de Nederlandse landbouw ook in de toekomst als landbouwexporteur wereldspeler kunnen blijven? Op basis van uitvoerig en gedegen onderzoek brengt Meino Smit in dit boek in kaart met welke inzet van land, energie en grondstoffen de landbouw in Nederland functioneert. Daaruit wordt onontkoombaar duidelijk dat het huidige landbouwsysteem onhoudbaar is: het is tijd voor een grondige herbezinning op de toekomst van de landbouw! Een duurzame landbouw berust op een kringloop waarin mens, dier, plant en Aarde met elkaar in balans zijn en dat vergt een andere inzet van energie, grondstoffen, land, kapitaal en arbeid.

11
Herstellende landbouw

Mark Shepard

‘Herstellende landbouw’ gaat over het verbouwen van voedsel op een manier die veerkrachtig en duurzaam is, ook als hulpbronnen minder beschikbaar worden, ook als er vele extra monden gevoed moeten worden. Het gaat over agro-ecologie, agrarische ecosystemen die in staat zijn om ons basisvoedsel aan koolhydraten, eiwitten en vetten te leveren, en tegelijkertijd de natuurlijke balans van de grond en omgeving herstellen. Dat impliceert een nadruk op meerjarige gewassen en een bloeiende polycultuur én resulteert in een gezonde bedrijfsstructuur met perspectief voor de lange termijn.

12
Ontwerp je eigen voedselbos

Louis de Jaeger

Eetbare landschappen, bostuinen, plukbosjes of een voedselbos. Klinkt heerlijk toch? Voedselbossen worden steeds populairder als invulling van de tuin of grotere landschappen. Het is een landschapsinrichting waarbij voedselproductie, beleving en natuur samen komen. Een voedselbos dompelt je onder in je eigen groene oase met lekker en gezond voedsel. Een mooie, natuurlijke, biodiverse omgeving met verschillende soorten planten, bijen, vlinders, vogels en zoogdieren. In dit boek neemt voedselbosontwerper Louis De Jaeger je mee door alle stappen van het realiseren van je eigen paradijs op aarde. Van ontwerp en aanplant tot onderhoud, oogsten en verwerken tot zelfs verkopen.

13
Plant

Emile van der Staak

Met onze verspillende manier van eten, onze fixatie op vlees en zuivel, het negeren van de seizoenen en onze voorliefde voor gemaksproducten brengen we de wereld met elke hap een stukje dichter bij de afgrond. Het moet anders. En het kán ook anders. Chef-kok Emile van der Staak van twee Michelinsterrenrestaurant De Nieuwe Winkel is ervan overtuigd dat chefs daarin een voortrekkersrol kunnen spelen. Met hun ambacht en creativiteit kunnen ze mensen een weg wijzen naar een andere manier van eten. Eten dat minstens zo lekker is en meer in balans met alles om ons heen.

Van der Staak ontwikkelde, op basis van regelmatige oogsten uit voedselbossen, de plantaardige kookstijl en keukenfilosofie ‘botanische gastronomie’. In zijn restaurant laat hij dagelijks zien dat koken met planten geen sobere keuken hoeft te zijn. Integendeel: voedselbossen geven ons een rijkdom aan nieuwe producten. Hij maakt hierbij gebruik van nieuwe, maar ook oude technieken zoals fermenteren.

In ‘Plant’ deelt hij zijn kennis en een collectie van meer dan tachtig plantaardige recepten, want zijn botanische gastronomie is niet bedoeld als de zoveelste kooktrend, maar als een nieuwe manier van denken over eten waarbij we met elke hap de aarde een stukje mooier en beter maken.

14
Hoeveel vakantiedagen heeft een varken?

Marjolein de Rooij

Koeien produceren melk, kippen leggen eieren, een schaap levert wol. Een varken werpt biggen die uitgroeien om als vlees te eindigen. Al deze dieren werken voor de kost. Maar anders dan werkende mensen hebben werkende dieren geen recht op vakantie, mogen ze niet meepraten over hun loon en vallen ze niet onder een cao. Marjolein de Rooij is oprichter van de eerste Vakbond voor Dieren ter wereld. Zij zet zich in voor arbeidsrechten voor werkende dieren.

15
Ooit aten we dieren

Roanne van Voorst

Melk is goed voor elk. Een ei hoort erbij. We zijn opgegroeid in een tijd waarin het eten van dierlijke producten volkomen geaccepteerd is. Wetenschappers voorspellen echter dat dit in de nabije toekomst taboe zal worden. Net zoals ooit heksenverbranding, slavernij en homodiscriminatie ineens niet meer konden. Over een aantal decennia zal veganistisch de norm zijn, en vragen onze kleinkinderen ons hoe we ooit dieren hebben kunnen eten.

Met een optimistische blik laat Roanne van Voorst zien hoe we ons op deze toekomst kunnen voorbereiden. Ze gaat in gesprek met boeren, blikt terug op de tijd dat er giraffen werden gegeten en doet uit de doeken waar ze zelf tegenaan loopt als beginnend veganist. Dit maakt ‘Ooit aten we dieren’ tot een onmisbaar boek voor vegetariërs, flexitariërs én overtuigde vleeseters.

16
Verweven leven

Merlin Sheldrake

De meeste mensen kennen schimmels als bovengrondse paddenstoelen, maar het merendeel van de schimmels leeft ondergronds of zweeft in de lucht, en is daar weer essentieel voor andere levensvormen. In ‘Verweven leven’ laat Merlin Sheldrake ons de wereld zien vanuit het standpunt van de schimmel. Dat op het eerste gezicht eigenaardige perspectief biedt een prachtige manier om te kijken naar het leven op onze planeet. Maak kennis met gist, psychedelica, schimmels die insecten binnendringen, het grootste organisme ter wereld en de complexe netwerken van het ‘wood wide web’. Hoe meer we te weten komen over schimmels en de rol die ze spelen in de natuur, des te meer wordt ons begrip over leven, het concept individualiteit en zelfs onze opvatting over intelligentie op zijn kop gezet.

17
Dankzij de microben

Marc-André Selosse

Dit boek toont de samenhang tussen alle vormen van leven op microbieel niveau. Microben zijn geen ongewenste kostgangers, maar noodzakelijke en wonderkrachtige organismen en van belang voor plant, dier en mens. Eerst beschrijft Selosse hoe de symbiose tussen microben en planten is waargenomen, hoe die symbiose heeft geresulteerd in nieuwe eigenschappen en hoe die het functioneren van elke symbiotische partner beïnvloeden. Daarna ontcijfert hij de buitengewone symbiotische aanpassingen van dieren, zowel op het land als in het water. Vervolgens introduceert hij onze eigen microbiële metgezellen: de menselijke microbiota en zijn alomtegenwoordige en soms onverwachte bijdragen. Tot slot demonstreert hij de rol van microbiële symbioses in ecosystemen, in de evolutie van het leven en de culturele en voedingspraktijken van beschavingen. En, als een echte Fransman, illustreert hij dat aan de hand van de productieprocessen van culinaire geneugten als wijn, kaas en bier.

18
Een vlecht van heilig gras

Robin Wall Kimmerer

In haar bijzondere boek ‘Een vlecht van heilig gras’ laat Robin Wall Kimmerer ons op een inspirerende en indringende manier zien dat we ons voor ware duurzaamheid opnieuw moeten verbinden met de natuur. Ze deelt in poëtische woorden haar wetenschappelijke kennis over planten en mixt die met legenden van haar inheems-Amerikaanse voorouders en persoonlijke verhalen. Door de haast magische combinatie van wetenschappelijke kennis en eeuwenoude wijsheid laat Kimmerer je inzien dat we liefdevoller met onze planeet moeten omgaan. Want als we niet langer alleen maar nemen van de Aarde, maar haar geschenken juist met respect en dankbaarheid gaan ontvangen, kunnen we écht gaan bouwen aan een duurzame wereld.

19
De heilige natuur

Karen Armstrong

Gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis werd de natuur als heilig beschouwd en geloofde men dat God of de goden in de natuur alomtegenwoordig waren. Dat gold voor bijna alle culturen en religieuze tradities ter wereld. Toen de westerse mens in de zeventiende eeuw God en de natuur van elkaar scheidde, was dat méér dan een breuk met duizenden jaren van verworven wijsheid en ervaring: we zagen er de legitimatie in om onze omgeving te plunderen en onszelf op een destructieve manier boven de natuur te plaatsen. Karen Armstrong stelt dat het niet genoeg is om ons gedrag te veranderen als we de dreigende milieuramp willen afwenden: we moeten leren anders te denken en te voelen over onze natuurlijke omgeving. Ze is ervan overtuigd dat ons religieus erfgoed ons kan leren hoe we de spirituele band met de natuur kunnen herstellen.

20
Designing Regenerative Cultures

Daniel Christian Wahl

In zijn boek onderzoekt Daniel Christian Wahl manieren waarop we de crises die we momenteel doormaken kunnen herkaderen en begrijpen, en vraagt hij zich af hoe we onze weg naar de toekomst kunnen vinden. Het boek behandelt het financiële systeem, de landbouw, ecologie, economie, duurzaamheid, organisaties en de samenleving als geheel. De auteur laat systematisch zien hoe we kunnen stoppen met het najagen van de illusie van zekerheid en controle in een complexe en onvoorspelbare wereld. Het boek stelt de vraag hoe we kunnen samenwerken bij het creëren van diverse regeneratieve culturen die zijn aangepast aan de unieke bioculturele omstandigheden van een plaats en hoe we voorwaarden kunnen scheppen die bevorderlijk zijn voor al het leven.

Dit blog kwam tot stand in samenwerking met YouBeDo. Als je daar een boek bestelt, gaat tot 12 procent van je aankoop naar een goed doel dat jij zelf kiest, MaatschapWij bijvoorbeeld!