Een (on)natuurlijk betoog

Als regeneratieve boer voel ik een innerlijke strijd, een van filosofische proporties. Waar staan wij als mensen op deze aarde? Als alles wat wij doen zo onnatuurlijk is, wat zijn wij dan? Ik hou van de natuurlijke wereld en dit voel ik het sterkst als ik op de boerderij aan het oogsten ben. Toch wordt er gezegd dat landbouw per definitie geen ‘natuurlijk’ proces is. En daar worstel ik mee. Graag geef ik een kijkje in mijn innerlijk tumult. Vaak vraag ik mij af of mijn overtuigingen steek houden. Ik kijk daarom enorm uit naar de reacties! 

Wat betekent ‘natuurlijk’ eigenlijk? Moeten we de officiële definitie hanteren? Het woordenboek definieert ‘natuurlijk’ als: Bestaande in of gevormd door de natuur; niet gemaakt of veroorzaakt door de mens. Als we deze definitie klakkeloos aannemen, plaatst dat ons fundamenteel buiten de natuur, alsof we er los van staan en slechts manipulatoren van de natuur zijn en er dus buiten staan.

Toch is dit precies het idee dat ik afwijs. Misschien is het onverwacht voor een biologische, regeneratieve boer om dit te zeggen, maar ik geloof niet dat wij daadwerkelijk los staan van de natuur. Ik ben tegen het gebruik van synthetische chemicaliën in de landbouw, maar kan ook redeneren dat ze in zekere zin natuurlijk zijn, omdat wij ze hebben gemaakt, en wij zijn in mijn optiek ook natuurlijk. Ik pleit voor samenwerken met ecosystemen in plaats van ze te verstoren. Maar betekent dit dat ik tegen de invloed van de mens ben? Geloof ik dat mensen los staan van de natuur en die alleen maar beschadigd? Absoluut niet.

Onderdeel van het Systeem
Ik zie geen enkel bewijs dat wij buiten de natuur staan. In mijn optiek zijn wij net zo goed onderdeel van dit systeem als een boom, een schimmel of een vogel. Het enige wat ons onderscheidt, is onze perceptie van scheiding en de hoogmoed die daarmee gepaard gaat.

“Het enige dat ons onderscheidt, is onze perceptie van scheiding en de hoogmoed die daarmee gepaard gaat”

Ja, we hebben bewustzijn. We hebben werktuigen en technologie ontwikkeld, wonderen in de wereld van chemische substanties verricht. We hebben overtuigingen, filosofieën en meningen. We kunnen nadenken over het feit dat we kunnen nadenken. Maar dat bewijst niet dat we buiten de natuur staan, het bewijst slechts dat we in staat zijn onze eigen existentie te analyseren. En tot hoever zijn wij in staat om dat voor andere diersoorten wel of niet vast te stellen? Zij hebben niet ons soort ‘bewustzijn’. Maar wil dat zeggen dat er niet iets soortgelijks zich afspeelt in hun leefwereld, onzichtbaar voor ons, maar daardoor niet minder ‘waardig’ of bijzonder.

We denken dat we steeds meer weten, maar onze hersencapaciteit laat dat niet onbeperkt toe. We kunnen wel meer ontdekken en te weten komen, maar het nooit allemaal tegelijkertijd opslaan. En dan kun je jezelf afvragen, wat zijn de conclusies die we trekken dan waard? Zelfs artificial intelligentie moet getraind worden gebaseerd op bepaalde aannames. Die komen in principe eerst uit een menselijke koker.

Onze perceptie van de werkelijkheid is bovendien schokkend beperkt. We zien slechts een klein deel van het lichtspectrum, horen maar een smalle band van geluiden en hebben moeite om te begrijpen hoe alles met elkaar in verbinding staat. We dachten ooit dat planten passieve organismen waren, maar inmiddels weten we dat planten communiceren en bomen ondergronds hulpbronnen uitwisselen via schimmeldraden.

Eeuwenlang geloofden we dat de synthetische materialen die we creëerden, zoals plastic, eeuwig zouden meegaan en onaantastbaar waren voor de natuurlijke processen. Nu ontdekken we dat zelfs plastics, industriële chemicaliën en zware metalen – de dingen die we als ‘onnatuurlijk’ beschouwen- uiteindelijk worden afgebroken door bacteriën en schimmels, als ze maar genoeg tijd krijgen. De natuur is onvermoeibaar in haar onderlinge verbondenheid, altijd aanpassend, absorberend en transformerend.

“De natuur is onvermoeibaar in haar onderlinge verbondenheid”

Wij zijn, in het grote geheel, zowel enorm capabel als verblind door onze eigen beperkingen. En we denken te dirigeren, maar de natuur blijkt ons toch steeds weer de baas te zijn. Op de korte termijn lijken we de zaak te beheersen, maar op lange termijn blijken we de natuur nooit in zijn geheel onder controle te kunnen krijgen. Iets wat in onze ‘quest’ zou leiden naar een ultiem geoptimaliseerde wereld. Maar wat voor wereld is dat eigenlijk? Zouden we daar überhaupt in willen bestaan? Een wereld vol rechte lijnen en geautomatiseerde processen?

De illusie van scheiding
Waarom blijven we dan vasthouden aan het idee dat mensen anders zijn? Dat we buiten de natuurlijke orde bestaan? Dat onze intelligentie, ons vermogen om te bouwen en te creëren, ons onderscheidt van het systeem dat ons in leven houdt?

Deze scheiding is denk ik een illusie. Een illusie die ons ertoe heeft gebracht om land uit te putten, dieren louter als producten te beschouwen en ecosystemen te vernietigen alsof ze slechts grondstoffen zijn en niet ook andere functies in ons ecosysteem vervullen. Het is deze illusie – deze hoogmoed – die heeft geleid tot onbedoelde roof-bouwlandbouw, industriële vervuiling en voor velen een steeds zinlozer leven, althans een leven van consumentisme terwijl mensen steeds meer lijken te hunkeren naar betekenis.

We zijn nog steeds deel van deze wereld. We eten ervan. We ademen haar in. Wanneer we sterven, keren we ernaar terug. In mijn ogen zijn we geen meesters van de natuur; we zijn deelnemers eraan, of we dat nu erkennen of niet.

“De eerste belangrijke stap is te veranderen hoe we onszelf zien”

Ik denk dat de eerste stap naar een werkelijk gezonde en gelukkige manier van leven is te veranderen hoe we onszelf zien. Hoe we boeren of consumeren, is daar dan een consequentie van. Om deze illusie van gescheiden zijn los te laten. Niet om onszelf te reduceren tot slechts een klein, nietszeggend, onderdeel van de natuur (wat doe ik er nou toe tussen die miljarden mensen mensen), maar om onszelf te zien als een invloedrijk deel van een fantastisch wonderlijk groter geheel. Een geheel dat we niet volledig begrijpen. Maar waar de grootsheid en pracht van afspat.

God, de hemel en de hel
De traditionele wetenschap heeft de wereld vaak bekeken door een mechanistische lens, een verzameling losse onderdelen die als een machine functioneren. Maar moderne inzichten in complexe systemen – van regeneratieve landbouw tot neurologische wetenschap – laten zien dat de realiteit veel meer verweven, adaptief en zelf-organiserend is dan we ooit dachten.

Neem regeneratieve landbouw als voorbeeld. Het floreert niet omdat een boer elke variabele beheerst, maar omdat het land zelf een natuurlijke intelligentie heeft, het vermogen om te herstellen, in balans te blijven en leven te ondersteunen, mits de juiste omstandigheden worden gecreëerd. Als we regeneratief boeren, dwingen we de natuur niet tot onderwerping; we werken samen met haar inherente wijsheid. We begrijpen dat onze inmenging gevolgen heeft die ons voorstellingsvermogen te boven gaan, en dat onze acties niet alleen onszelf zouden moeten dienen, maar een groter geheel. Waarin ik altijd denk aan het People-Profit-Planet kader. Die moeten in balans blijven.

De natuur functioneert op een niveau van samenwerking en intelligentie dat buiten de menselijke controle ligt. Kijk bijvoorbeeld naar mycorrhizale netwerken in bossen, schimmels die bomen met elkaar verbinden, voedingsstoffen uitwisselen en zelfs planten laten ‘communiceren’. Het overlevingsmechanisme van de schimmel dient niet alleen zichzelf, maar ook het geheel.

“Zou ‘God’ niet simpelweg het bewustzijn van de natuur kunnen zijn?”

Als we intelligentie definiëren als aanpassingsvermogen, communicatie en veerkracht, dan is de biosfeer zelf een intelligent, levend systeem. En als dat zo is, zou ‘God’ dan simpelweg het bewustzijn van de natuur kunnen zijn? En zodoende zou je kunnen stellen dat als we deze intelligentie respecteren, we de hemel creëren, als we haar negeren, de hel.

Daarnaast denk ik ook dat het loslaten van de illusie dat de mens losstaat van de natuur ons juist kan helpen diepere inzichten te verkrijgen in hoe natuurlijke systemen werkelijk functioneren en evolueren en hoe wij hierin onze plaats in kunnen nemen die ons zowel voldoende voeding zowel als zingeving brengt.

Voorbij toeval: patronen, cycli en ontwikkeling
Zelfs in chaos ontstaan patronen; de Fibonacci-reeks in bloemen, de synchroon bewegende zwermen vogels, de spiralen van melkwegstelsels, het bewegen van een menigte. Het leven is niet zomaar willekeurig; het volgt diepe patronen die een inherente orde suggereren.

Traditionele religies personifiëren deze orde als ‘God’, maar misschien is God geen aparte entiteit die over ons waakt. Misschien is God de orde zelf, de steeds ontvouwende intelligentie van het universum. De natuur spreekt immers duidelijke taal en lijkt ons keer op keer iets te willen vertellen:

• Wanneer we bossen kappen, worden watercycli verstoord en ontstaan droogtes. Wanneer we landschappen herstellen, keren regenpatronen terug.
• Wanneer we monoculturen creëren, exploderen plagen en ziekten. Wanneer we diversifiëren, reguleren ecosystemen zichzelf.
• Wanneer we koeien uit het landschap verwijderen, worden ze een vervuilingsprobleem. Wanneer we ze terugbrengen, herstellen ze het landschap.
• Wanneer we alleen consumeren wat alleen op korte termijn voldoening geeft (lees: voeding waaraan we sleutelen voor het ultieme bliss-point), verliezen we voedingsstoffen en worden we ziek. Ga je weer verse voeding eten, van een regeneratieve boerderij, keren de nutriënten weer terug.

Ik denk dat er veel waarheid zit in deze beschouwing: kortetermijnwinsten leiden vaak tot langetermijnkosten! Of het nu gaat om je gezondheid, je relaties of je voedselsysteem, ik voel dit diep van binnen.

“What is easy is seldom excellent” – Samuel Johnson

De betekenis van God
Dit is slechts mijn nederige mening en misschien mis ik wel een aantal belangrijke inzichten om hier nog een genuanceerder beeld over te vormen. Indien dit zo is, hoor ik dit heel graag! Ik ben benieuwd wat jij ervan vindt! Een artikel over de betekenis van God en de vraag wat natuurlijk of onnatuurlijk is, dat zou toch wat discussie moeten opleveren! Ik kijk ernaar uit!

Headerbeeld: Markus Spiske via Unsplash