Verander de wet, bescherm de Aarde. Zo wordt ecocide een internationale misdaad

Op dit moment is grootschalige beschadiging en vernietiging van de Aarde wettelijk toegestaan. Hierdoor viert ecocide overal ter wereld hoogtij. De oplossing voor vrijwel al onze ecologische problemen? Maak van ecocide een internationale misdaad, aldus Stichting Stop Ecocide. Want alleen dan kunnen we de natuur écht beschermen.

Van landschapsrestauratieprojecten tot grootschalige plastic opruimacties: wereldwijd zetten honderdduizenden mensen en organisaties zich in om de natuur te herstellen. Maar zolang we de planeet in een hoger tempo verwoesten dan we haar oplappen, blijft het dweilen met de kraan open. Volgens Katy Olivia van Tergouw, de directeur van de Stop Ecocide Foundation, is het dan ook tijd om het probleem bij de bron aan te pakken. “Een verbod op ecocide kan ervoor zorgen dat de stekker uit de massale vernietiging van ecosystemen wordt getrokken. Milieuschade veroorzaken door olieboringen en het op grote schaal lozen van chemicaliën is dan bijvoorbeeld niet meer toegestaan.”

Van civiel naar strafrecht

Het plan? Simpel gezegd kunnen we de Aarde redden door van ecocide een internationale misdaad te maken. Want zodra CEO’s, ministers en presidenten strafrechtelijk vervolgd kunnen worden voor de misdaden die ze tegen de natuur begaan, verandert alles.

Katy legt uit: “Als je in elkaar wordt geslagen kun je aangifte doen. Vervolgens wordt iemand aangeklaagd en kan diegene zelfs gevangenisstraf krijgen. Dit komt omdat geweldpleging, net als andere misdaden zoals moord en beroving, onderdeel is van het strafrecht. Het gekke is dat ecologische misdaden meestal niet onder het strafrecht vallen, maar onder het civiel en administratief recht. Hierdoor kan de dader vaak alleen een boete worden opgelegd. Bovendien is het aanspannen van een civiele procedure duur, want je hebt er een advocaat voor nodig. Grote corporates kunnen boetes dus gewoon incalculeren. En een rechtszaak winnen van een bedrijf dat over een eindeloze stroom aan geld en de beste advocaten ter wereld beschikt, is makkelijker gezegd dan gedaan.”

Ecocide als vijfde internationale misdaad

Om de planeet leefbaar te houden wil Stichting Stop Ecocide ecocide onderdeel maken van het internationaal strafrecht. “Het Statuut van Rome, het oprichtingsverdrag van het Internationaal Strafhof in Den Haag, kent op dit moment vier misdaden: genocide, misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en het misdrijf agressie. Wij willen ecocide hier als vijfde misdaad aan toevoegen.” Dit zou er namelijk voor zorgen dat een directeur of politiek leider persoonlijk vervolgd kan worden voor het ecologisch schadelijke beleid van zijn of haar organisatie c.q. land, en daar zelfs de gevangenis voor in kan gaan.

Focus op beschermen

Katy benadrukt dat het creëren van dit internationale verbod op ecocide niet om straffen, maar om beschermen draait. “Het is niet ons doel om zoveel mogelijk mensen voor ecocide te vervolgen. Maar zolang er geen internationale regelgeving is die zaken als grootschalige plasticvervuiling, het gebruik van landbouwgif of massale ontbossing strafbaar maakt, blijven we de Aarde systematisch uitbuiten.”

Dubbel zoveel kans voor groen

De potentiële impact van het verbod op ecocide is gigantisch. Want zodra bedrijven en overheden verplicht zijn om hun investeringen en subsidies te vergroenen, zullen schadelijke praktijken rigoureus afnemen. Bovendien krijgen duurzame initiatieven dubbel zoveel kans om te floreren: ze hoeven niet meer tegen de gevestigde fossiele orde op te boksen én er wordt ineens flink in hen geïnvesteerd.

Hoe het werkt

Kortom: reden genoeg om ecocide erkend te krijgen als internationale misdaad. Maar hoe gaat dat in zijn werk? Grof gezegd zijn dit de vier stappen die genomen moeten worden:

1. Allereerst moet er een wijzigingsvoorstel worden ingediend bij het Internationaal Strafhof in Den Haag. Elke staat die het Statuut van Rome heeft ondertekend (momenteel zijn dat er 123) kan zo’n wijzigingsvoorstel indienen.
2. Om het wijzigingsvoorstel ontvankelijk te verklaren, moet 51 procent van de lidstaten stemmen voor het in behandeling nemen ervan.
3. Nadat het voorstel op basis van feedback van de lidstaten is aangescherpt, moet minstens tweederde van de lidstaten (op dit moment 82) voor het wijzigingsvoorstel stemmen om het te kunnen aannemen. Zodra de wijziging eenmaal in het Statuut is opgenomen, bestaat ecocide als misdaad.
4. Tenslotte moeten de lidstaten overgaan tot ratificering, wat inhoudt dat ze de internationale regelgeving opnemen in hun nationale wetgeving. Hierdoor wordt het verbod op ecocide afdwingbaar binnen het bestaande strafrechtelijke systeem van het desbetreffende land.

Kom ook in actie

Zoals je waarschijnlijk al had verwacht is het doorlopen van bovenstaande stappen geen gemakkelijke opgave. Toch is het volgens Katy ook lang niet zo ingewikkeld als de meeste mensen denken. Sterker nog: met een team van juristen en diplomaten zijn ze bij de Stop Ecocide Foundation al een heel eind op weg om ecocide vóór 2030 internationaal te verbieden. En ook jij kunt helpen. In de komende weken zal de Commissie juridische zaken (JURI) namelijk stemmen over het al dan niet opnemen van het misdrijf ecocide in de herziene milieucriminaliteitsrichtlijn. Teken de petitie of mail de commissieleden om jouw stem te laten horen!

Nieuw normaal

Ondanks dat grote vervuilers zoals de Verenigde Staten en China geen lid zijn van het Internationaal Strafhof, is ecocidewetgeving volgens Katy dé manier om overal ter wereld een nieuw normaal te creëren. “Hoe meer landen de misdaad erkennen, hoe kleiner het werkterrein van vervuilende bedrijven en landen wordt, en hoe aantrekkelijker het daarmee wordt om in harmonie met de natuur te opereren. Bovendien mag elke ratificerende staat op eigen bodem een niet-onderdaan arresteren wegens ecocide die elders is gepleegd als de staat de misdaad ernstig genoeg acht.”

Door het schenden van de natuur juridisch gelijk te stellen aan het schenden van mensen, erkennen we formeel wat we eigenlijk allang weten. Namelijk: dat gezonde mensen bestaan bij de gratie van een gezonde Aarde. Katy: “De Aarde is onze basis. En zonder goede basis, kunnen we niet leven. Het klinkt misschien dramatisch, maar er is écht niks belangrijkers dan dit.”

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 10 augustus 2020. Laatste update: 21 februari 2023