Deze docent vindt het economieonderwijs te eenzijdig: “Het marktmodel is maar één werkelijkheid”

Vijf jaar geleden maakte Bastiaan van der Broek de overstap van het bedrijfsleven naar het middelbaar onderwijs met een belangrijke missie: het economieonderwijs van binnenuit veranderen. Dat moet volgens de docent drastisch op de schop. Hij pleit voor onderwijs dat dienstbaar is aan een menswaardige economie met respect voor de levende planeet. Bastiaan: “Ik vind dat leerlingen moeten weten dat de planeet grenzen heeft en niet hoe ze een conjunctuur moeten dempen.”

Economiedocent Bastiaan van der Broek windt er geen doekjes om: het economieonderwijs is aan een grondige poetsbeurt toe. “Ik ben het eigenlijk niet helemaal eens met de kernpunten uit het huidige curriculum”, biecht hij op. “In het examenprogramma nemen economische groei en prijsvorming nog steeds een centrale plek in. Het marktmodel is zo ontzettend dominant, terwijl je ook op een andere manier, bijvoorbeeld via de commons in je behoefte kunt voorzien. Maar dat komt in het examenprogramma niet aan bod.”

“De markt is maar één werkelijkheid. Economie is geen exacte wetenschap, zoals natuurkunde, maar we behandelen het wel zo”

Het curriculum waar Bastiaan over spreekt dateert in hoofdlijnen uit 2005. In de afgelopen twee decennia is onze samenleving voor veel uitdagingen komen te staan, maar het economieonderwijs speelt daar nog te weinig op in. De docent laat zich niet tegenhouden en doet het op eigen initiatief anders. “Ik behandel veel maatschappelijke thema’s tijdens mijn lessen”, vertelt hij. “Zoals het recht op reparatie, maar ook energiearmoede. Ik heb het met mijn leerlingen over initiatieven zoals Aardpeer of Herenboeren, die op een andere manier naar bezit van grond en productie kijken. Ook praat ik met ze over biologische en plantaardige producten in de supermarkt en dat die vaak een hoger prijspunt hebben. Dat sluit mooi aan bij het thema inkomenselasticiteit.”

Bewustwording

Ondanks dat Bastiaan er in slaagt actuele onderwerpen de klas in te halen, blijft hij zich bewegen binnen de gestelde kaders van het curriculum. Dat heeft zo z’n beperkingen, weet hij: “Ik zou mijn leerlingen het liefst nog veel meer handelingsperspectief meegeven, maar dat is toch lastig in de beperkte tijd die je hebt. Want ja, je moet als docent toch ‘door het curriculum heen’. Daardoor blijft het vaak bij bewustwording creëren dat er meer is dan alléén ‘de markt’.”

“We worden altijd als consument behandeld, dat is toch eigenlijk heel erg pijnlijk? Laten we teruggaan naar ‘de mens’ in plaats van de homo economicus”

Dat het marktmodel zo dominant is in het economieonderwijs betreurt de docent. “De markt is maar één werkelijkheid. Economie is geen exacte wetenschap, zoals natuurkunde, maar we behandelen het wel zo. Alsof vraag-aanbod een soort ijzeren wet is. Maar dat is het niet. Het is een werkelijkheid die wij met z’n allen creëren. En dat betekent dus ook dat we invloed hebben op hoe die werkelijkheid eruit ziet. Zo zit er helemaal niks in het huidige economieonderwijs over ecologische grenzen, over lokale economie, of over verdeling. Terwijl dat in mijn ogen ontzettend belangrijk is. We worden binnen de economie ook altijd als consument behandeld, dat is toch eigenlijk heel erg pijnlijk? Laten we eerst maar eens terug gaan naar ‘de mens’ in plaats van de homo economicus. Economie zou niet alleen maar over winstmaximalisatie en prijzen moeten gaan.”

Economiedocent Bastiaan van der Broek

Collectief van verandering

“Ik heb bewust de overstap gemaakt van het bedrijfsleven naar het onderwijs om verandering van binnenuit te bewerkstelligen. Je kunt niet vanaf de zijlijn schreeuwen dat het anders moet”, legt Bastiaan uit. Toch heeft hij zich lang een roepende in de woestijn gevoeld in zijn missie om andere economische denkbeelden op het curriculum en in de klas te krijgen. Inmiddels merkt hij dat de groep docenten die het anders willen gestaag groeit. Zij weten elkaar te vinden via initiatieven zoals Teachers for Climate, Our New Economy en tijdens de Week van het Economieonderwijs. Dat stemt Bastiaan hoopvol. “Het is niet makkelijk om dingen te veranderen, zeker niet als we van generatie op generatie bepaalde kennis hebben overgebracht. Maar het begint nu een beetje te komen.”

“Er is – door voormalig minister Wiersma – opdracht gegeven om het curriculum te veranderen,” sluit Bastiaan af. “Als het aan mij ligt worden sociale en economische rechtvaardigheid de uitgangspunten voor het nieuwe economieonderwijs. Daar heb je veel meer aan. Ik vind dat leerlingen moeten weten dat de planeet grenzen heeft en niet hoe ze een conjunctuur moeten dempen.”

Week van het Economieonderwijs

Wil je meer leren van mensen als Bastiaan? Tijdens de Week van het Economieonderwijs delen verschillende vo-economiedocenten hoe zij hun lessen verrijken. Zo kun je bij het Fons Vitae Lyceum terecht voor bijvoorbeeld een workshop over bedrijfseconomie in een veranderende maatschappij of een lezing over true pricing. Of leer van docenten van het Christelijk Lyceum Apeldoorn hoe zij de krant in de klas halen of hoe ze middels een klaslokaalexperiment het gedraag van de homo economicus onder de loep nemen.

Wil je vaker artikelen lezen over de nieuwe economie? Meld je aan voor onze nieuwsbrief en mis niks.

Dit artikel maakten we in samenwerking met de Week van het Economieonderwijs.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 16 oktober 2023. Laatste update: 9 november 2023