Als je het bos wilt zien, kijk dan niet alleen naar de bomen

De geluiden en geuren van het bos. De frisheid. De eenzaamheid. Hier voelen we ons misschien alleen, maar nooit eenzaam. We keren verkwikt en ontspannen terug van boswandelingen, alsof we een magisch levenselixer hebben gedronken. Heb je je ooit afgevraagd waarom dit zo is en waarom we ons zo voelen? Ik heb een glimp opgevangen en nodig je graag uit voor een korte e-boswandeling.

Elk jaar ben ik in Nederland voor een ‘conversatiereis’. Op verschillende evenementen deel ik mijn inzichten uit de natuur en hoop ik mensen te inspireren om de onderlinge verbondenheid van alle levensvormen op aarde in te zien en te ervaren. Ons fundamentele welzijn is afhankelijk van het welzijn van onze bossen, oceanen, woestijnen, bergen, bodem, rivieren en de lucht. Hoe ziet deze relatie eruit? En belangrijker nog, hoe kunnen we deze relatie integreren in onze moderne wereld? Met andere woorden: wat kan de natuur ons leren om tot meer vruchtbare samenleving te komen?

“Wat kan de natuur ons leren om een meer vruchtbare samenleving te creëren?”

Tijdens mijn lezingen laat ik voorwerpen gemaakt door Bosjesmannen zien, vertel verhalen uit de wildernis en toon foto’s van wilde dieren. Een prachtige presentatie, maar we vergeten dan dat de natuur om de hoek is, net buiten de locatie waarin we ons bevinden en dat we voor echte inspiratie naar buiten moeten. Een boswandeling op locatie is mijn favoriet.

Zodra de deelnemers in het bos op de grond gaan zitten, verdwijnen alle afleidingen en gebeurt er iets magisch. De mobiele telefoon leidt niet langer af en ideeën over macht en positie zijn verdwenen. Voor iedereen blijft er alleen nog een stil, groen, lommerrijk, zoetgeurend moment over.

De natuur is de ruimte waarin de mens het meest verbonden is. Geven en nemen zijn er verweven en een natuurlijke dialoog komt er gemakkelijk tot stand.

“De natuur is de ruimte waarin de mens het meest verbonden is”

Een verblijf in de natuur is de grootste vrijetijdsbesteding van mensen. En terecht. We weten allemaal dat een verblijf in de natuur goed voor ons is, dat het iets in ons herstelt. Ondanks de verdergaande verstedelijking zijn boswandelingen nog altijd populair. Dit verhaal is een uitnodiging om bomen op een andere manier te bekijken, een manier die je zult verrassen.

Ten eerste, bomen zijn een fenomeen
Bomen zijn stille wachters en verhalenbewaarders. Ze vertegenwoordigen een diepgeworteld gevoel van aanwezigheid. We begrijpen ze. Ook de wetenschap kent ze goed. We verklaren fotosynthese en weten hoe bomen zich voortplanten. We weten dat ongerepte tropische wouden meer dan de helft van de zuurstofvoorziening ter wereld leveren en dat ze koolstof absorberen. Allemaal handig om te weten. Maar laten we een andere, wonderlijke, geheime wereld verkennen. Een wereld die wetenschappelijke verklaringen in twijfel trekken. Dat is natuurlijk precies waar deze e-wandeling over gaat.

“Laten we de wereld van bomen verkennen die wetenschappelijke verklaringen in twijfel trekken”

Bomen zijn intelligent. Ze kunnen met elkaar communiceren en het gedrag van het bos beïnvloeden. Ook bomen voeden hun jongen, ook al is het op een andere manier dan zoogdieren dat doen. Moederbomen omzeilen via hun verbonden wortelstelsels andere planten en sturen actief voedingsstoffen en suikers naar hun kroost om hun gezondheid te waarborgen. Dit is bosverzorging en wordt ook door  wetenschappers erkend. Het is een enorme sprong voorwaarts in ons begrip van inter-zijn.

Alan McSmith

Bomen hebben een zeer geavanceerd zelfverdedigingssysteem. Stel, een boom wordt aangevallen door een insectensoort. Om dit probleem af te weren, verhoogt de boom de hoeveelheid gifstoffen en chemicaliën in zijn blad of schors, waardoor ze door die insecten niet lekker meer worden gevonden. Deze chemische intelligentie gaat zelfs verder. Bomen geven namelijk specifieke gifstoffen af ​​om specifieke aanvallers af ​​te weren. Ze kennen het verschil tussen bijtende en zuigende indringers. Sommige bomen hebben deze techniek zo ver ontwikkeld dat ze voor iedere indringer de juist giftige verbinding samenstellen. Dit is geavanceerde chemie!

Maar het kan nog een stap verder. Sommige bomen zijn, ter verdediging tegen een insectenaanval, in staat om wespenferomonen na te bootsen, waardoor wespen worden aangetrokken die zich, als reactie hierop, beginnen te voeden met de boosdoeners.

“Het manipulerende en bedrieglijke gedrag van bomen is een duidelijk bewijs van intelligentie, bewustzijn en cognitief gedrag”

Dergelijk ‘manipulatief en bedrieglijk’ gedrag is zeer bekend bij onze soort. Het is tevens een duidelijk bewijs van de intelligentie, het  bewustzijn en het cognitief gedrag van bomen.

Bomen hebben hun ‘slaap’ nodig. ’s Nachts vindt er een actieve verandering in hun fysiologie plaats, waarbij takken, bladeren en bloemen gaan hangen en de omtrek van de stam iets krimpt. Het is een rusttoestand, wachtend op de zonsopgang om de dagelijkse processen van fotosynthese en transpiratie te hervatten.

In dit proces gebeurt er nog iets fascinerends. De waterdruk in het celweefsel stijgt en samen met het fysieke ritme van krimpen en uitzetten, vindt er een fundamentele pulserende of pompende beweging in het transpiratieweefsel plaats. Het is een zeer langzaam patroon, misschien eens in de paar uur. Maar desalniettemin vergelijkbaar met een hartslag.

Een hartslag? In een boom? In een plant? Ja. Hoe anders zou water vanuit de wortels, vechtend tegen de zwaartekracht, naar de top van een hoge boom stijgen?

Ten tweede, de geur van een bos
De zoete en verleidelijke geuren van een bos zijn eigenlijk zelfverdedigingschemicaliën die door bomen worden vrijgegeven. Ze hebben een heel andere impact op ons dan op een plunderende rups of een hongerig hert. Deze geuren, bekend als fytonciden, bevatten natuurlijke chemicaliën die ons lichaam biologisch beïnvloeden en de afgifte van feromonen activeren. Een van de meest voorkomende bijwerkingen hiervan is de regulering van het stresshormoon cortisol. Onze bloeddruk daalt en we ervaren een gevoel van ontspanning en vrede. Het inademen van boslucht helpt ons te kalmeren.

“De zoete en verleidelijk geuren van een bos helpen ons te kalmeren”

Een ander voordeel is dat het inademen van fytonciden ons immuunsysteem versterkt. Het is officieel: de gezondheidsvoordelen van een boswandeling zijn nu ook wetenschappelijk bewezen! Belangrijk om dit te weten en te begrijpen, maar intuïtief hebben we altijd al geweten dat een boswandeling therapeutisch voor ons is en dat het onze stemming positief beïnvloedt.

Ten derde, de kleur
Groen is een belangrijke kleur voor ons. Experimenten bewijzen dat groen licht een kalmerende werking heeft op ons zenuwstelsel, dat onze hartslag, bloeddruk en spijsvertering reguleert. Opnieuw bewijzen onderzoeken iets dat velen van ons intuïtief al weten: tijd doorbrengen in een bos is essentieel voor ons welzijn.

De reden? Ik vermoed dat het te maken heeft met onze geschiedenis en ontwikkeling. De evolutie van onze soort zou hebben plaatsgevonden in weelderige bosomstandigheden waar voedsel en onderdak beschikbaar waren, waardoor deze groene habitat ons ’thuis’ was. Het menselijk gezichtsvermogen en ons zicht, uniek bij zoogdieren, zijn ontwikkeld om het groene kleurenspectrum te onderscheiden. We zijn letterlijk ontworpen om bossen te ‘zien’.

“De mens is letterlijk ontworpen om bossen te zien”

Misschien zijn de gevoelens van tevredenheid, welzijn en vitaliteit overblijfselen van ons verre gezamenlijke verleden. In het bos ervaren we verbondenheid en keren we terug naar ons ‘thuis’.

Ten vierde, wat we niet kunnen zien
Als je in een bos kijkt, zie je bomen en planten, stammen, takken en bladeren. Dood hout. Bloemen, insecten, vogels en misschien een hert. Dit alles bevindt zich aan de oppervlakte, het is zichtbaar voor ons. Maar denk eens aan wat je niet kunt zien. Dus als je de horizon omdraait en wat zich onder de grond bevindt naar de oppervlakte brengt. Dan komt er een wereld van wonderen tevoorschijn.

“Onder de grond bevindt zich een wereld van wonderen”

Kun je je een enorme wirwar van wortels voorstellen die elke plant in het bos met elkaar verbindt? Zie je het enorme web van mycelium dat dit systeem met elkaar verweeft en overbrugt, en een communicatie- en voedingsnetwerk in de bodem vormt? Een netwerk waardoor bomen en planten doelbewust voedingsstoffen kunnen sturen en manipuleren, verbinding kunnen maken en empathie kunnen voelen met anderen.

Voor mij is dit een belangrijke verstoring van de oude Darwinistische theorie over de natuur met concurrentie tussen soorten om te kunnen overleven. Bomen leren ons dat samenwerking en empathie volkomen natuurlijk zijn om te overleven. De mechanismen van deze ongewone en mysterieuze symbiose, en de betekenis ervan in breder perspectief, vormen een van de belangrijkste ontdekkingen in onze natuurlijke wereld. Het heeft onze kijk op bomen, bossen en ecosystemen veranderd. Misschien is dit wel wat onze kijk op het leven verandert.

“Bomen leren ons dat de Darwinistische theorie bijstelling behoeft”

Kunt u zich het ongelooflijk levendige bodemecosysteem voorstellen met miljoenen microscopisch kleine levensvormen, regenwormen en gravende insecten, en kilometers aan verweven schimmels? Wanneer u deze ‘ziet’, dan begint u misschien het bos op te merken. Want het is in de bodem, verborgen voor het oog, waar de primaire productie en vitaliteit zich bevinden. Dat ervaren, voelen en weten, zou je Bosbewustzijn kunnen noemen.

En tot slot…
Bomen zijn 300 miljoen jaar oud, wij mensen zijn misschien 300.000 jaar oud. En onze bosbouwsector is 300 jaar oud. Wat een verschillen!

Diep van binnen weten we maar al te goed hoe belangrijk bossen zijn voor het welzijn op aarde. Als we luisteren naar de wijze lessen van bomen, dan wordt duidelijk dat een nieuwe visie op bosbehoud noodzakelijk is.

Onze geïndustrialiseerde visie op bossen was en is gericht op een ​​maximale economische houtproductie. We berekenen de waarde van een bos op basis van de hoeveelheid meubels die we van het hout kunnen maken. Dit betekende kaalkap, monocultuur en chemische ingrepen. Het nettoresultaat van deze wereldwijde kortzichtigheid is het afsterven van boshabitats, de vernietiging van biodiversiteit, het verlies van zelfonderhoudende en regulerende ecosystemen en de verwoesting van autonome klimaatbeheersingssystemen.

“Bomen en mensen zijn al eeuwen met elkaar verbonden”

Om nog maar te zwijgen van de vernietiging van de intrinsieke verbindingen met de menselijke ziel. Bomen, bossen en mensen zijn namelijk al eeuwen met elkaar verbonden.

Oproep
Ter afsluiting van deze e-boswandeling zou ik u willen vragen om mee te werken aan bosregeneratie, zodat ecosystemen zich kunnen herstellen. Stop met het netjes houden van bossen en laat dood en stervend hout in het bos achter. Het is deze wanorde die de bodem en de heilige systemen onder de oppervlakte voedt.

Zodat we ervan kunnen blijven genieten.

En stop met discussies, conflictoplossingssessies en beleidsvergaderingen en nodig je team of je relaties uit voor een boswandeling. Laat iedereen onder een boom plaatsnemen, ga op de grond zitten, voel de aarde tussen je tenen en adem de groene lucht diep in.

Een glimlach is onvermijdelijk.

Laat het gebeuren. Dan volgt magie vanzelf.

Tekst: Alan McSmith

Alan is ruim dertig jaar wildernisgids en natuurbeschermer, gevestigd in Zuid-Afrika. Zijn natuurlijke habitat is de afgelegen Afrikaanse wildernis. In zijn werk benadrukt hij het belang van de natuur in ons leven, evenals de urgentie van het behoud en herstel van ons natuurlijk erfgoed. Hij faciliteert betekenisvolle wilderniservaringen en transformerende leiderschapstrajecten. Hij is tevens een inspirerend spreker en auteur. Meer informatie www.lead-wild.com.

Vertaling: Willem Vreeswijk