Waarom we niet alleen actie in onze buitenwereld, maar ook in onze binnenwereld nodig hebben

Om échte verandering te creëren is enkel de straat opgaan niet genoeg. In deze gastblog pleit psycholoog Lenie van Schie voor een innerlijk veranderingsproces. Want de scheiding tussen verstand en gevoel die we alsmaar om ons heen zien, leeft ook in onszelf.

We leven, in de woorden van Jan Rotmans, niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk, een cruciaal kantelmoment in de geschiedenis van de mensheid. Het ene ligt achter ons, het andere moet zich nog vormen.

Dit kan een gevoel van bevrijding geven, zoals ik dat zelf ervoer in de zestiger, zeventiger en tachtiger jaren van de vorige eeuw. De veranderingen destijds kenmerkten zich door het losbreken uit oude structuren en de bevrijding uit rigide waarden en normen. Naast de feministische golf waren er de anti-kraakacties, de Flower Power beweging, en de democratiseringsgolven op universiteiten. Grote groepen mensen gingen de straat op en men stelde de starre dogma’s van kerk en staat en hun macht die van bovenaf de regels bepaalde aan de kaak. We zongen Long beautiful Hair en All you need is love. De belofte van een nieuwe tijd hing in de lucht.

Deze acties hebben zeker verschuivingen teweeggebracht – de grootste zien we terug in de positie van vrouwen. Maar er is er méér nodig dan liefde, verzet en het proeven aan de vrijheid. Om échte verandering te creëren, moeten we het verhaal van scheiding namelijk vervangen door een verhaal van interzijn, zowel buiten als binnen onszelf.

Verhaal van scheiding

Volgens filosoof, auteur en spreker Charles Eisenstein vormt het verhaal van scheiding de blauwdruk voor de huidige maatschappij. We zijn de wereld gaan zien als een ding waar wij mensen los van staan, in plaats van een levend wezen dat onze aandacht verdient. Nooit eerder, aldus Eisenstein, was een samenleving gebaseerd op een dergelijke gedachte.

“We moeten ons weer gaan verbinden, met elkaar, met de natuur, de dieren, met het ritme van het leven, weer een schakel worden in de kringloop in plaats van ons erboven en erbuiten stellen”

Scheiding impliceert al snel dat het ene belangrijker is dan het andere. In onze recente geschiedenis zijn mannen belangrijker dan vrouwen en krijgt ratio prioriteit boven gevoel. Deze ontwikkeling ging zover dat men, in navolging van Descartes, dacht dat we bestaan omdat we kunnen denken. Zo kwam de nadruk te liggen op het gebruik van het verstand, op het denken en op de aanname dat alleen dat wat we kunnen waarnemen – de empirische wetenschap – waarheid is. Dit alles heeft ons vervreemd van dat wat menselijk is, van onze gevoelens, verlangens, onze lichaamssensaties en onze verbinding met onze oorsprong, met wie wij in wezen zijn.

Van hoofd naar hart

Al deze inzichten roepen ons op om in actie te komen. We moeten ons weer gaan verbinden, met elkaar, met de natuur, de dieren, met het ritme van het leven, weer een schakel worden in de kringloop in plaats van ons erboven en erbuiten stellen. We gaan de straat op, formeren actiegroepen, pleiten voor veranderingen in sociale stelsels, onderwijs… Van alle kanten krijgen we tips die aangeven ‘hoe’ we kunnen ‘doen’.

“De scheiding die we alsmaar om ons heen zien, zit ook in ons”

In actie komen is belangrijk, zeker, maar er is een wezenlijk aspect dat we gemakkelijk over het hoofd zien. De scheiding die we alsmaar om ons heen zien, zit ook in ons. Want durven wij te vertrouwen op onze intuïtie, of geloven we eerder ons verstand? Durven we ons hart te volgen en rigoureus te breken met iets dat is uitgediend, of blijven we aan de veilige kant? Durven we naar binnen te gaan, te onderzoeken wat ons ervan weerhoudt om eenvoudigweg te ‘zijn’? Of maakt dat ons onrustig en zet het ons aan tot de volgende actie of verslaving?

Worden wie we zijn

Om de scheidingen in de buitenwereld, in onze cultuur, onze leefomgeving en onze maatschappij te slechten, zullen we ze ook in onszelf moeten aangaan en onderzoeken. Wij zijn gevormd door onze omgeving. Het zelfbeeld dat we hebben ontwikkeld is ontstaan in wisselwerking met onze omgeving toen we nog jong waren. Het is ons aangereikt door onze ouders, docenten, broers, zussen, vriendjes, schoolsystemen en andere instituties. Het is gelardeerd met alles wat de maatschappij belangrijk vindt en als je niet meekomt ben je een loser.

Zo hebben we onszelf gemodelleerd naar de verwachtingen van anderen die ook die van onszelf werden, verwachtingen waar we aan moeten voldoen. Dat wat daar niet in past, onze gevoeligheid, dromerigheid, spontaniteit, openheid, vanzelfsprekend en vertrouwen, zijn ondergronds gegaan omdat we daarmee niet ‘vooruit’ kwamen.

Wie zijn wij onder dat keurslijf van al die aanpassingen, al die modellen, al die vormen? Wat dient zich aan als we die onder ogen durven zien? Komen we dan in contact met een diepere laag, die ons écht motiveert? Durven we dan wel te volgen wat ons diepste verlangen is, onze diepste wens? Komt er dan ruimte voor aandachtig zijn?

Naast de actie in de buitenwereld, hebben we ook actie nodig in onze binnenwereld. We hebben wezenlijk diepgaand zelfonderzoek nodig, om de verbinding te herstellen met onze echte ik, die ooit zo vanzelfsprekend aanwezig was. Handelen en doen komt dan niet langer voort uit het verlangen iets op te lossen, maar uit een diepere bron, uit een grotere intelligentie en die hebben we in deze tijd hard nodig.

Tekst door: Lenie van Schie.

Lenie van Schie is auteur, spiritueel coach en GZ-psycholoog. Haar nieuwste boek Langs de weg van het hart kwam recent uit bij uitgeverij Samsara. Eerder interviewden we Lenie over hoe we in een samenleving waarin de ratio dominant is toch meer ruimte kunnen creëren voor onze intuïtie.