Ik hou van dieren, maar toch eet ik ze. Tijd om af te rekenen met mijn vleesongemak

Eigenlijk weten we het wel: dat het eten van dierlijke producten slecht is voor dier, mens en milieu. Maar toch eten veel van ons het nog. Misschien wel minder dan eerst of eten we het alleen in een restaurant, maar hoe verdedigbaar is dat nog? Redacteur Roanne stelde zich open voor alle argumenten van een dierenbevrijdingsactivist en kwam haar vleesongemak onder ogen. 

Mijn moeder kocht vroeger voornamelijk veganistische producten bij de reformwinkel; groenten, boekweit, zilvervliesrijst, tempeh en zonnebloempittenpasta. Maar als ik de kans kreeg, zorgde ik ervoor dat de tafel gedekt werd met worst, aardappelen, broccoli en wortels. Het verhaal was dat ik dat van mijn vader had: die hield van lamsbout, een hele kip op het spit of houtduif uit de oven.

In de zomers ging ik met mijn vader naar Frankrijk, waar hij een schuur bij een boerderij van vrienden had omgebouwd tot toevluchtsoord. Op het stuk land scharrelden een paar kippen, een bokje, konijnen en ganzen. Mijn beste vriendin en ik waren acht jaar en speelden met de dieren, voerden ze en gaven ze namen. Die zomer waren we gelukkig. Tot ik een van de konijnen aan zijn achterpoten in de werkplaats zag hangen. Het had veel gegild, zei mijn vader van slag en ik wilde het konijn niet eten. Die zomer leerden we waar onze dier-vrienden voor bedoeld waren.

De oogkleppen gaan weer op

“Als we zelf dieren zouden moeten doden en ontdoen van huid en organen om vlees te kunnen eten, dan zou ik nooit meer vlees eten,” zei dezelfde vriendin onlangs. We zijn al twintig jaar geen acht meer, maar onze liefde voor dieren is onveranderd gebleven. Toch gaan we beiden als (biologische) flexitariër door het leven. Als je zelf geen dier hoeft te slachten, is het makkelijk om je oogkleppen weer op te zetten.

Veel mensen houden van dieren, maar eten ze wel. Eigenlijk willen we niet écht weten wat er gaande is in de vleesindustrie. Want als we ons daarin zouden verdiepen, zouden we afscheid moeten nemen van onze gewoontes. En dat vinden we moeilijk. Ik ook. Tot ik sprak met een dierenbevrijdingsactivist en de oncomfortabele waarheid onder ogen kwam.

Zijn mensen van nature vleeseters?

Mijn moeder schreef mijn vleesbehoefte toe aan mijn bloedgroep. Mensen met bloedgroep O zouden van origine echte carnivoren zijn. De bloedgroep van mijn moeder was AB en daarom hield ze zo van groente, was het idee. “Dat is onzin,” vertelt de dierenactivist en stuurt een filmpje waarin het bloedgroependieet van Dr. Peter J. D’Adamo wordt ontkracht. Meerdere onderzoeken hebben uitgewezen dat dit niet klopt. Maar het boek Eat Right 4 Your Type van D’Adamo is wel veel verkocht; zeven miljoen exemplaren.

Het bloedgroependieet komt voort uit een groter vastgeroest idee: dat wij mensen grote vleeseters zijn. Want ‘de oermens was een echte jager die veel vlees at’. Maar die at amper vlees, volgens de dierenactivist. Zij verzamelden vooral fruit, noten en groenten. Heel af en toe – als er geen eten meer was – moesten ze een dier doden. Maar dat was meer uitzondering dan regel. We lijken in onze anatomie meer op gorilla’s – die eten 97 procent plantaardig en 3 procent insecten – dan grote vleeseters.

“Als het natuurlijk zou zijn om dieren te eten dan zouden we ze vangen met onze blote handen en met onze eigen tanden doodbijten. En de huid en alle organen erbij opeten. Rauw. We zouden honger krijgen als we een dier zouden zien lopen. Maar als wij vanuit onszelf geen honger krijgen wanneer we een dier zien én we niet de mogelijkheid hebben om ze dood te bijten, dan is het niet natuurlijk,” legt de dierenactivist uit.

Waarom heb ik oogkleppen op?

Het tegelijkertijd van dieren houden, maar wel dieren doden en pijn doen, wordt in de psychologie aangeduid met de term ‘cognitieve dissonantie’. Meerdere gedachten zijn in conflict met elkaar, waardoor spanning ontstaat. Volgens gedragseconoom Jan Stoop zijn er twee manieren om die spanning op te lossen. De eerste is: ons gedrag aanpassen, bijvoorbeeld door veganist te worden. En de tweede: aanpassen hoe je erover denkt. Hierbij zeggen mensen dingen als: “De oermensen aten al vlees en bovendien hebben we snijtanden”. De laatste copingstijl om met vleesongemak om te gaan, hanteren velen van ons. We zijn heel goed in onszelf voor de gek houden, ziet Jan Stoop.

“Het is niet gek dat we dat doen,” reageert de dierenactivist: “Toen we klein waren, beseften we dat dieren mét ons zijn en niet voor ons, maar ergens zijn we dat besef kwijtgeraakt. Maatschappelijk wordt het namelijk als normaal, natuurlijk en nodig gezien om dierlijke producten te consumeren.” Vlees eten is dus een conditionering.

“Elke week worden meer dieren gedood dan er in de hele geschiedenis aan oorlogsslachtoffers zijn gevallen.”

Hoe is het om wel te kijken?

De dierenactivist stuurde de documentaire Dominion. Ik wilde niet, maar keek toch. Ik heb veertig minuten lang gehuild. De laatste tachtig minuten staan nog open in een tabblad op mijn laptop. Op mijn netvlies zie ik nog de moedervarkens die niet op een natuurlijke manier hun partner voor nageslacht kunnen kiezen, die een ellendige zwangerschap in dranghekken doormaken en vervolgens niet in staat zijn om hun kinderen op een gezonde manier groot te brengen. Kleine haantjes die niet ouder worden dan een dag, omdat ze in een vermaler worden gegooid of door koolstofdioxide sterven omdat hun bloed gekookt wordt. Eierkippen die dermate doorgefokt zijn dat ze elke dag een ei leggen en daardoor te weinig kalk in hun lichaam hebben om rechtop te kunnen blijven staan. Koeien die huilen om het verlies van hun kalfjes en door hun knieën zakken omdat er teveel melk uit hun getrokken is. Als ik denk aan de bio-industrie, dan zie ik weer jonge dieren die nog piepjong zijn, worden geslacht voor hun vlees en niet hun natuurlijke leeftijd bereiken.

Maar hoe zit het dan met biologisch vlees?

De bio-industrie is dus een hel, maar hoe zit het met biologisch vlees? Dat is het enige vlees dat ik eet, juist omdat ik ervan uitga dat deze dieren wel een goed leven hebben geleid.

Biologische landbouw doet het beter dan de intensieve veehouderij, maar er mist nog veel, leren de veganisten mij. Zo worden kalfjes niet weggehaald bij hun moeder, maar krijgen zij wel een ring door hun neus waardoor ze geen melk kunnen drinken. Ze prikken hun moeder met de ring, waardoor de moeder hen wegduwt en geen natuurlijke moeder-kind band kan ontstaan. Daarnaast worden haantjes vaak nog steeds bij geboorte gedood. Varkens zitten minder in dranghekken, maar omdat ze daardoor meer biggetjes kunnen doden, wordt aangestuurd op meer biggen per zwangerschap, vertelt de dierenactivist. En alle dieren sterven nog steeds op jonge leeftijd.

Regeneratieve boerderijen doen het op het gebied van dierenwelzijn nog net iets beter dan de klassieke biologische landbouw. Bij KipEigen lopen alleen dubbeldoelkippen rond. Dat wil zeggen dat ze zowel voor het vlees als voor eieren gehouden worden. Ze leggen minder eieren, waardoor ze meer ‘kip’ kunnen zijn. En de dieren worden ouder. Mannelijke kuikentjes worden niet als baby gedood, maar mogen eerst uitgroeien tot hanen. En deze varkens van Buitengewone Varkens hebben een beter leven doordat ze in de bossen leven. Daar mogen ze vrij scharrelen.

Het gaat de goede kant op, zie ik als ik de filmpjes en artikelen lees over de nieuwe initiatieven die dierenwelzijn verbeteren. Het is minder slecht… Maar je kan niet zeggen dat de dieren het leven hebben geleid dat ze zouden kunnen leven. Ze worden nog steeds gebruikt voor onze doeleinden. Worden gedood omdat wij ze willen eten. Ze zijn nog steeds een productiemiddel voor ons eigen gewin. Ik realiseer me dat – wanneer het op dierlijke producten aankomt – biologisch, en regeneratief zeker, beter is dan intensieve landbouw, maar niet heilig.

Gezond zonder vlees?

Na alles wat ik gehoord, gezien en gelezen heb over dierenleed, zie ik niet meer een lekker stukje biefstuk of een mals kippendijtje, maar een koe en een kip die gemarteld zijn voor onze menselijke genoegens. Ik zie niet meer een lekker eitje of een heerlijk ronde camembert, maar een kip die door zijn knieën zakt en een mama-koe die huilt. Mijn oogkleppen zijn af.

Maar hoe nu verder? Alhoewel mensen door de geschiedenis heen dieren aten om aan voldoende voedingsstoffen en eiwitten te komen, is dat in onze huidige samenleving eigenlijk niet meer nodig. Lobke Faasen laat zien dat het niet moeilijk is om veganistisch te eten én aan alle eiwitten en vitamines te komen die een mens nodig heeft. B12 wordt toegediend aan dierenvoeding, dus die supplementen kunnen we zelf innemen. Je slaat dus gewoon een stap over. Veel groente, volkoren granen, linzen, peulvruchten en noten, is het advies. Zoals mijn reformwinkel-moeder al jaren eet dus. Ik kocht een veganistisch kookboek en ging aan de slag.

Een paar dagen terug had ik een ontzettende craving naar vlees en eieren. Ik legde het voor aan de dierenactivist: “Zo’n craving naar vlees gaat meestal om zout, vitaminen, hormonen, antibiotica en bepaalde kruiden. Dieren krijgen heel veel hormonen toegediend, zodat ze zo snel mogelijk groeien, weinig kosten en zoveel mogelijk geld opleveren. In de melkindustrie raken koeien uitgeput en uiers ontstoken, doordat de dieren zoveel melk moeten afstaan. Ziektes worden tegengegaan met antibiotica.”

Plantaardig eten is zelfs gezonder, blijkt uit onderzoek. “Het eten van dierlijke producten is de nummer één oorzaak van de top drie ziekten waar mensen aan sterven: diabetes type 2, kanker en hart- en vaatziekten,” doet de dierenactivist uit de boeken: “De World Health Organization (WHO) heeft dat al twintig jaar geleden ontdekt, maar het dringt maar heel langzaam door. Voornamelijk omdat er ontzettend veel geld omgaat in de bio-industrie.”

Nobody said it was easy

“Zijn het gemak en je oogkleppen je meer waard dan het leven van dieren?” vroeg de dierenactivist aan het begin van ons gesprek. Het voelde ongemakkelijk, maar ik wist dat ze een punt had. “We moeten kijken vanuit het perspectief van slachtoffers. Als jouw keuze slachtoffers maakt, is dat dan wel de keuze die je wilt maken? Naar mijn idee hebben we een morele plicht om te onderzoeken wie we met onze keuzes benadelen. Vanuit de bio-industrie wordt het verborgen gehouden, maar Youtube staat vol met filmpjes en documentaires,” aldus de dierenactivist.

Wél kijken is niet makkelijk. De dierenactivist mist haar oogkleppen soms, want de realisatie wat we dieren aandoen is niet niks. “Het kost echt wat vertrouwen in de mensheid. Maar ik zie het als een Matrix-dilemma. Wil je in ignorance is bliss blijven leven. Of wil je de waarheid weten en keuzes maken waar je zelf achterstaat.” De rode pil nemen is shockerend, maar de realiteit zien is veel waard. Nu, zonder cognitieve dissonantie, maak ik beslissingen die congruent zijn met wat er voor mij toe doet: bijdrage aan een fijn leven voor dier, natuur en mens.

“Eigenlijk weet ik het wel, maar iemand moet je eraan herinneren hoe de dierenindustrie ook alweer in elkaar zit,” zei mijn vader, de grote vleeseter, toen ik hem alles vertelde wat ik van de dierenactivist had gehoord. Hij herinnerde zich het konijn. Hoe het dier gilde en hoe dat door merg en been ging. “Je hebt gelijk. Ik ga ook meer plantaardig eten.”

Nog meer kijk- en leestips…

…voor als je eraan toe bent om je oogkleppen af te doen en je vleesongemak in de ogen aan te kijken:

• In de documentaire Vleesverlangen onderzoekt Merijn van de Keuringsdienst van Waarde waarom zij zo’n grote behoefte aan vlees heeft
• In deze longread lees je over het leven van Anja, Manja en Tanja, drie plofkippen
• Op de site Forks Over Knives vind je een documentaire over de positieve effecten van een plantaardig dieet en handige tips
• In dit boek legt onderzoeker Melanie Joy uit waarom we varkens en koeien eten, maar honden niet
• Met behulp van de organisaties Vegan22 en Veganchallenge kan je een plantaardig dieet vrijblijvend uit proberen
• De Vegan Starter Kit leert je alles over wat je nodig hebt om dierenleed-vrij door het leven te gaan

Iedere week geïnspireerd worden om een socialer, duurzamer en vitaler Nederland te creëren? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd!

Oorspronkelijk gepubliceerd op 12 maart 2021. Laatste update: 4 maart 2023.