Hoe ik stopte met het nieuws en een nieuwe wereld ontdekte

In een tijd waarin het nieuws belangrijker dan ooit lijkt, besluit hoofdredacteur Joost cold turkey te stoppen met zijn nieuwsverslaving. Precies een maand geleden verwijderde hij alle nieuwsapps van zijn apparaten, stopte hij met het volgen van de journaals en actualiteitenprogramma’s op radio en tv en leest hij geen kranten meer. Wat levert dat op? Hij hield een dagboek bij van zijn nieuwsloze maand. “Er vallen kleine gaatjes in mijn dag.”

Eind september 2020. Elke ochtend als ik wakker word grijp ik naar mijn telefoon. De app die ik steevast als eerste  open is de NOS, daarna Nu.nl, Instagram en LinkedIn. Bij ons was de regel altijd: geen schermen in de slaapkamer. De reden dat onze smartphones toch dat schermvrije domein zijn binnengedrongen is heel banaal: een inbraak. ‘s Avonds de mobieltjes braaf in de huiskamer aan de opladers, volgende ochtend verdwenen. Sindsdien leggen we de iPhones op het nachtkastje. Dat voelt veiliger.

En nu, twee jaar later, liggen ze daar nog steeds elke nacht. Terwijl we niet eens meer in hetzelfde huis wonen en er genoeg plekken zijn om ze veilig weg te leggen buiten de slaapkamer. En hoewel ik me steeds voorneem de oude regel weer in ere te herstellen, lijkt het er maar niet van te komen. Ik open mijn ogen, open mijn telefoon en open het nieuws.

Misschien niet het beste begin van de dag.

Nieuwshonger door corona

De coronacrisis heeft mijn nieuwshonger behoorlijk aangewakkerd. Tijdens het begin van de eerste golf checkte ik een paar keer per dag de cijfers van Johns Hopkins en las ik elk bericht over de aanzwellende pandemie. En ik bleek daarin niet bijzonder: de vijf populairste actualiteitenprogramma’s zagen tezamen het aantal kijkers in de eerste weken van de crisis verdubbelen. Online nam het aantal pageviews op nieuwssites met 45 procent toe. Tijdens de zomer daalde het een beetje maar met het oplopen van de coronacijfers begin september, steeg de nieuwsconsumptie weer mee. Ook die van mij.

En dat is slecht nieuws.

Nieuws is vergif

Volgens de Zwitserse schrijver Rolf Dobelli is nieuws voor je brein wat suiker is voor je lichaam. “Nieuws geeft je de illusie van begrip en van grip. Maar het is een gevaarlijke illusie. Het brein interpreteert het sensationele als veel vaker voorkomend dan in werkelijkheid het geval is. Het negeert de andere, stillere factoren die niet geschikt zijn voor de headlines of als clickbait. Je loopt dus constant rond met een verkeerde risico-inschatting.”

Fabeltjesfuiken

En dan heeft hij het nog niet eens over de toxische algoritmes die je van de ene rabbit hole in de volgende lokken en zo je blikveld langzaam maar zeker vernauwen, zoals Arjen Lubach onlangs op een mooie manier duidelijk maakte. Facebook en Youtube zijn fabeltjesfuiken. Nee, voor je geestelijke gezondheid hoef je ‘het nieuws’ zéker niet te volgen. Al helemaal niet via sociale media.

Chronische spanning

Rolf gaat verder. Volgens hem is het nieuws niet alleen gevaarlijk voor je geestelijke, maar ook voor je lichamelijke gezondheid. “Nieuws triggert constant je limbische systeem. Paniekverhalen zorgen voor de vrijgave van glucocorticoïden, ook wel het stresshormoon genoemd, dat je lichaam in een constante staat van chronische spanning houdt.” Je zult volgens Rolf fysiek gezonder worden als je je niet laat overspoelen door de constante dramatsunami van het nieuws.

Anderhalve werkdag

En tot slot: het kost vreselijk veel tijd. Een snelle blik op mijn eigen ‘schermtijd’ leert dat ik de afgelopen week gemiddeld 3,5 uur per dag aan het scherm van mijn mobiel gekluisterd was. Mijn mail check ik meestal op mijn laptop en ik gebruik eigenlijk verder niet zoveel apps, behalve misschien ‘Pocket’, waarin ik af en toe een achtergrondartikel of longread lees. Maar goed, ik denk dat ik al snel zo’n 2 uur per dag besteed aan de consumptie van nieuws, alleen al op mijn mobiel. Dat is 14 uur per week. Veer-tien uur. Anderhalve werkdag. Waarvoor? Niet om er beter van te worden. In de woorden van Dobelli: “Als het nieuws je een competitief voordeel gaf, waren journalisten de rijkste mensen ter wereld.”

Flow

De zegeningen van een nieuwsloos leven zijn volgens Rolf legio: meer tijd, dieper denken, betere inzichten en meer focus. Dat klinkt bij mij als: meer ruimte voor creativiteit. En laat dat nou net zijn waar ik constant het gevoel heb dat ik tijd tekort kom. Ik werk hard, probeer elk uur van de dag zo productief en efficiënt mogelijk in te vullen. Ik lees vaak stukken over het belang van ‘downtime’, van afkoppelen om op te laden. Die drukken me elke keer met mijn neus op wat ik allang weet: creativiteit kost tijd.

Mijn werk draait (voor een groot deel) om nieuwe dingen bedenken, om verbanden te kunnen leggen die op het eerste gezicht niet logisch lijken. Creatief denken is de kurk waar ik op drijf. En de beste manier om creatief te kunnen zijn is door een wonderlijke combinatie van focus en ontspanning, ook wel ‘flow’ genoemd. Maar in die flow kom je alleen als je niet constant afgeleid wordt.

Bijvoorbeeld door het nieuws.

Definitie van verslaving

Half oktober 2020. Elke ochtend na de eerste vijf nieuwsberichten denk ik: vandaag stop ik ermee. Vanavond blijft die iPhone beneden. Maar als ik mijn ogen open ligt ‘ie weer naast mijn hoofd om aandacht te piepen. Het is niet goed voor mijn geestelijke gezondheid, niet goed voor mijn lichamelijke gezondheid en het kost ongelofelijk veel tijd. Die ik waarschijnlijk productiever of in elk geval zinvoller kan besteden. Ik weet dat het slecht voor me is. Maar ik kan het niet laten. Dat lijkt me bij elkaar de definitie van verslaving.

Tijd voor een radicaal nieuwsdieet. Om te beginnen voor een maand. Ik ben benieuwd of ik hetzelfde ga ervaren als Rolf Dobelli.

“News focuses mainly on exceptional events. It doesn’t help you to fundamentally understand the world. And it makes you cynical and anxious”

Woensdag 28 oktober

“Pap wat heeft Ajax gedaan gisteravond?” Vraagt mijn oudste zoon als we aan het ontbijt zitten. Ik heb geen idee. Hij weet me even later te vertellen dat het 2-2 is geworden tegen Atalanta Bergamo. Ik wist niet eens dat ze moesten spelen. Een uurtje later, tijdens mijn rondje hardlopen vang ik flarden op van een gesprek over Trump en Biden. Goh, zou er weer een debat geweest zijn? Ik weet van niks.

Het is de derde dag van mijn nieuwsloze maand. Afgelopen weekend heb ik nog drie zaterdagkranten van A tot Z verslonden, als een soort laatste avondmaal. Toen ik een week of twee geleden vertelde wat ik van plan was werd dat thuis met een gezonde dosis scepsis ontvangen; ik zit blijkbaar heel vaak op mijn scherm te turen. Het originele plan was trouwens ook wel een stukje extremer: ik wilde eigenlijk mijn iPhone inruilen voor een ouderwets Nokia 3310, zodat ik ook geen toegang meer zou hebben tot m’n social media en Whatsapp. Dat werd door de rest van het gezin niet geaccepteerd, want ‘als er dan iets ergs gebeurt ben je niet bereikbaar’. SMS’en en bellen kunnen ze blijkbaar niet meer.

Maar goed, ook voor m’n werk zou het op z’n zachtst gezegd niet zo handig zijn om een maand lang geen Whatsapp te kunnen gebruiken. Dus het dieet werd iets minder radicaal: ik verwijderde zondagavond alle nieuwsapps van mijn telefoon. Ons krantenabonnement hadden we gelukkig al een tijdje geleden opgezegd. De Nokia 3310 gaat nog even in de kast. Misschien voor een volgende challenge.

“Misschien komen die zweterige koortsdromen en trillende handen nog”

Of ik er al iets van begin te merken? Da’s na drie dagen wellicht wat lastig te zeggen. Wel grijp ik volgens mij minder vaak naar mijn telefoon. Het plan is om aan het eind van elke week m’n schermtijd te checken, net als iemand die op een echt dieet gaat. De schermtijd-app is dan mijn weegschaal. Laat ik als ‘streefgewicht’ stellen dat die aan het einde van de maand onder een uur uur per dag zit.

Ik merk dus tot nu toe eigenlijk alleen dat ik soms geen antwoord heb op (vrij onbelangrijke) vragen of niet precies weet waar een zijdelings opgevangen gesprek precies aan refereert. Maar ik ben natuurlijk nog maar net begonnen. Misschien komen de zweterige koortsdromen de trillende handen nog.

So far, so good.

Vrijdag 30 oktober

Het nieuws is overal. Ontsnappen is bijna niet mogelijk. Ik stap in de auto en Radio 1 springt aan. Ik blijf net iets te lang hangen want het gaat over iets belangrijks. Oeps. Zoek snel een andere zender. Ik loop door de gang van mijn kantoor en mijn oog valt op het Financieel Dagblad dat iemand op de balie heeft laten liggen. Ik snel in het voorbijgaan de kop; blablabla corona. Ik open mijn mail en voor ik het weet heb ik geklikt op een artikel in een nieuwsbrief: ‘Corona geeft China vleugels in zijn jacht op VS’. Ik ben al zes zinnen verder in het artikel op de website als ik besef dat dit dus helemaal niet mag.

Even later: ik krijg een appje van iemand met een link naar een nieuwsbericht over een negatief reisadvies voor wintersportgebieden. Ik open het niet. Maar ik zag het wel. In de supermarkt loop ik langs het krantenrek en wordt mijn aandacht getrokken door een schreeuwerige Telegraaf-kop, een foto van Erdogan en iets met ‘fascist’. Aan het eind van de middag, thuis, vraag ik aan mijn vrouw of er vandaag nog opzienbarend coronanieuws was. Dat is cheaten, besef ik gelijk. Een storing bij het RIVM, zegt ze.

Tiktok

Ik heb het lastig. Ik mis mijn NOS app. Ik mis de krant. Ik mis mijn dagelijkse dosis glucocorticoïden. Er vallen kleine gaatjes in de dag. Die ik normaal gesproken vulde met een shotje nieuws. Drie minuten hier, vijf minuten daar, een kwartiertje tijdens de lunch, even voor het eten, voor het slapen, direct na het ontwaken. Ik vul ze nu met staren. Beetje mijmeren. Gistermiddag voor het eten zat ik met mijn oudste dochter aan tafel, ze was aan het tiktokken. Ik keek mee. ‘Wat doet die nou raar?’ ‘Kijk pap deze is echt hi-la-risch.’ We hebben samen een tiktok gemaakt. Lachen.

Maar het voelt totaal niet of ik meer focus of rust heb. Integendeel. Ik ben een junk. Ik heb afkickverschijnselen. Ik verslind elke kruimel nieuws die op mijn pad komt. En er helemaal aan ontsnappen lijkt volslagen onmogelijk.

Alsof ik buiten sta en door het raam naar binnen kijk, waar een druk feestje aan de gang is

Dinsdag 3 november

Het is een dag vol groot nieuws. Dat kan ik natuurlijk strikt genomen niet eens weten. Maar net als antivirussoftware is de muur tussen mij en het nieuws nog lang niet waterdicht: er glipt altijd wel iets tussendoor. Zo schijnen er vandaag verkiezingen in Amerika te zijn. Worden er blijkbaar overal in Europa aanslagen gepleegd. En geven het olijke duo Mark en Hugo vanavond om zeven uur weer een showtje weg op nationale televisie. Gek hoe ver dat inmiddels toch wel van me af staat.

Ik voel me sinds een dag of twee een tikje onthecht. Alsof ik buiten sta en door het raam naar binnen kijk, waar een druk feestje aan de gang is. Eerlijk is eerlijk: het liefst zou ik ertussen staan, meedansen. Op een dag als vandaag mis ik het nieuws nog wel stevig. Maar er is echt iets aan het veranderen. De onrust van vorige week maakt plaats voor een gevoel van van … van wat eigenlijk? Ik kan er (nog) moeilijk woorden aan geven merk ik. Heb ik meer rust in mijn hoofd? Meer grip op mijn dag? Is er minder ruis, zie ik dingen helderder? Kan ik me beter concentreren op de taak die voor me ligt?

Heb ik echt diepere gedachten?

Ik kan er nog geen uitroeptekens achter zetten. Maar de vraagtekens zijn wel wat aan het vervagen.

Zondag 8 november

Nieuws gaat in 99% van de gevallen over zaken waar je totaal geen invloed op hebt. Actualiteitenprogramma’s en talkshows zijn een meningencircus met mensen die in zeker de helft van de gevallen helemaal niet weten waar ze het over hebben. Ik moet steeds aan dit diagram denken, over drie soorten kennis:

Misschien is dat waarom we zo massaal hooked zijn aan het nieuws. We willen controle houden over ons leven, over onze omgeving. We denken: hoe meer we weten, hoe meer grip we hebben op alles. Hoe beter we ons kunnen wapenen tegen bedreigingen. Maar dat is een illusie. Je kunt niet alles weten. Bij lange na niet. Net zoals je je niet overal tegen kunt wapenen. Bij lange na niet.

Een ongelijke strijd

Stel je voor: er is een ongeluk gebeurd, een auto is in het kanaal gereden. De bestuurder was niet onder invloed maar is wel verdronken. Het gebeurde midden in de nacht. Als je zo’n bericht leest is dat de shit you know. Dan komen de vragen: waarom reed hij daar midden in de nacht? Waardoor is de auto van de weg geraakt? Waarom kon hij er niet uit komen? Dat is de shit waarvan je weet dat je het niet weet. Die vragen kun je vaak met enig speurwerk nog wel beantwoorden.

Je leest dit nieuwsbericht in eerste instantie omdat je denkt dat je ervan kunt leren zelf niet in zo’n situatie te komen. Okee, op die weg moet ik dus niet midden in de nacht gaan rijden. Okee, misschien moet ik sowieso niet midden in de nacht gaan rijden. Maar wat je niet leest – omdat het er niet in staat – is hoeveel mensen er midden in de nacht gaan rijden en ongedeerd aankomen op hun bestemming. Da’s geen nieuws. Nieuws gaat altijd over de uitzondering. En door die shit waarvan je niet weet dat je het niet weet (omdat je jezelf na het lezen van zo’n bericht meestal niet de vraag stelt hoeveel mensen er ‘s nacht in de auto zitten over de hele wereld) loop je dus constant met een verkeerde risico-inschatting rond.

Het probleem is dat de taartpunt shit you don’t know you don’t know altijd 95% groter zal zijn dan de andere twee soorten shit, hoe groot je die eerste twee ook probeert te maken. Het zijn communicerende vaten. Het is een ongelijke strijd.

Vanmiddag een lange wandeling gemaakt in de Soesterduinen. Heerlijk. Ik neem me voor dat vaker te doen.

Verder geen nieuws.

Woensdag 11 november

Goed, Joe Biden lijkt dus de nieuwe president van de Verenigde Staten te worden. Dat weet ik omdat je er niet omheen kunt. Daarvoor hoef je echt het nieuws niet te volgen. Ik begrijp ook dat het ongeveer een week geduurd heeft voordat de uitslag echt duidelijk was en min of meer geaccepteerd door alle partijen (behalve The Donald zelf, surprise). Wat ik weet dat ik niet weet is het gedoe eromheen. De polls, de exitpolls, welke Staten rood kleurden en welke blauw, waar de kandidaten elkaar allemaal voor uitmaakten, wie wie beschuldigde van fraude, et cetera. You get the picture. Het is niet alleen ‘shit i know i don’t know’, het is nu ook ‘shit ik know i don’t need to know.’ Want heeft het feit dat ik al dat nieuws niet volgde ook maar iets veranderd aan de uitslag? Ik duimde voor Sloppy Joe. Dat was sowieso alles wat ik kon doen.

Praten over alles en niks

Wat doe ik dan met de vele uren waarin ik al die hijgerige updates, al die interpretaties, die luchtfietserij, de voorspellingen, nabeschouwingen, talking heads en het hele meningencircus niet volg?

Ik lees een boek. (‘Good to great’ van Jim Collins, een aanrader trouwens). Eigenlijk doe ik niet zoveel anders als hiervoor. Ik schrijf. Ik werk. Ik breng mijn kinderen naar bed, geef ze ontbijt en loop met ze mee naar school. Ik werk. Ik lees. Ik bel misschien iets meer mensen dan eerst. Ik ben een tikje aandachtiger in gesprekken. Ik probeer in de avonden wat minder te werken. We steken de buitenhaard aan en trekken een fles wijn open. We praten over alles en niks in plaats van ons achter krant of laptop te verstoppen.

Ik denk ook, zoals de zaken er nu voor staan, dat ik de nieuwsapps helemaal niet meer ga installeren. Proberen de wereld te begrijpen is natuurlijk nog steeds een goed idee. Maar je begrijpt de wereld volgens mij echt niet beter door elke dag het nieuws te volgen. Rolf Dobelli gaat zelfs nog verder. Hij zegt: “Hoe meer nieuws je consumeert, hoe minder je van de wereld begrijpt.”

Over een paar weken kan ik jullie hopelijk uitleggen hoe de wereld in elkaar zit. Voor nu, santé en bonne nuit.

Zondag 14 november

Zoals de Amerikanen in AA meetings zeggen als ze toch weer naar de fles hebben gegrepen: ‘I’ve fallen off the wagon.’ Er lag ineens een dikke Volkskrant op tafel. Ik heb hem gisteravond bijna helemaal gelezen. Dat mocht ik van mezelf omdat het de zaterdagkrant is en ‘daar staat geen echt nieuws in, meer achtergronden en zo’. Dus het werd een zaterdagavond met een wijntje en een krantje. Heerlijk.

Nee dus. Ik merkte het direct nadat ik ‘m uit had (verslonden, inderdaad als een alcoholist die een fles wodka te pakken heeft en direct aan zijn mond zet, geen glas nodig dank u): zoveel informatie, het was een overdosis. Ik las bijna elke pagina, maar ik kan niet zeggen dat er veel van is blijven hangen. Of dat ik dingen heb gelezen die mijn wereldbeeld volledig op z’n kop zetten. Er schijnt een nieuwe technologie in ontwikkeling te zijn waardoor batterijen overbodig worden. Gedoe over Het Vaccin. En wat opviel: heel veel meningen. Ik baalde vanmorgen enorm van mezelf. Ik voel me onrustig. Stom stom stom. Neem mezelf heilig voor dat dit niet nog een keer gebeurt.

Weer een lange wandeling gemaakt.

Woensdag 18 november

Afgelopen maandag even op de ‘weegschaal’ gestaan. Mijn schermtijd is gedaald van gemiddeld 3,5 naar iets meer dan 2 uur per dag. Nog steeds te hoog maar er is dus al ruim een derde vanaf. Lekker. Doordat ik minder snel naar mijn telefoon grijp, zit ik ook (veel) minder op Insta en LinkedIn. Facebook stond sowieso al bijna een jaar op de waakvlam, dat account is nu echt rijp voor de delete knop.

Laten we het een positieve bijwerking noemen.

Maar naast die bijwerkingen lijkt het medicijn ook aan te slaan, te doen waar het voor bedoeld is. Ik stond gisteren te koken terwijl ze in de woonkamer naar de zoveelste persconferentie van Mark en Hugo keken. Toen merkte ik een wezenlijke verandering: het boeide me niet. “Het gaat goed maar nog niet goed genoeg, we weten nog niet hoe de Kerst eruit zal zien, bioscopen en musea mogen weer op, horeca blijft dicht.” Variaties op het thema dat al een jaar ons leven bepaalt.

Natuurlijk is het een gigantisch drama voor al die ondernemers, muzikanten, horecamedewerkers en nog veel meer mensen. Het ongeluk voltrekt zich in slow motion voor onze ogen. Maar de dagkoers over corona kan me niet meer boeien. Ik kan er toch niets aan veranderen, behalve zo goed als ik kan de maatregelen volgen.

Zondag 22 november

Ik begin mijn 46e levensjaar als nieuwsloos mens. Door een coronageval in mijn werkomgeving zit ik al ruim een week in quarantaine. Daarom gisteren m’n verjaardag gevierd met degenen die het allerdichtst bij me staan: mijn lief en mijn kinderen. Het was een topdag en ik heb Het Nieuws geen seconde gemist. Er gebeurt iets wonderlijks. Ik lijk wel aangekomen in een nieuwe realiteit. Ik voel me solide, kalm, en bij gebrek aan een beter woord, substantieel. Een tikje minder gefragmenteerd.

Dinsdag 24 november

Hoe de wereld in elkaar zit? Ik heb nog altijd geen idee. Maar ik heb misschien wel een iets beter idee dan toen ik met de massa meesurfte op de golven van het nieuws en meewaaide met alle stormen in de glazen water van de actualiteit. Ik realiseer me hoe onbelangrijk 90% van het nieuws is. En nee, ik heb niet het gevoel dat ik onder een steen leef, integendeel: ik ben er juist onder vandaan gekropen. Ik zie dingen meer zoals ze wezenlijk zijn.

Aan de oppervlakte lijkt er niets veranderd. In de spiegel kijkt dezelfde man als altijd me aan. Maar de onderstroom is kalmer. Het voelt … alsof ik een maand geleden uitgevaren ben. Elke dag keek ik even over mijn schouder en zag achter me het volle, druk kakelende vasteland langzaam kleiner worden, tot het niets meer was dan een streep aan de horizon.

Rustiger vaarwater

Het werd gedurende de reis steeds iets stiller, om me heen én in mijn hoofd. In plaats van stemmen met meningen hoorde ik zachtere geluiden. Het tikken van de klok, het zoemen van de koelkast, de wind in de boomtoppen. In plaats van verhit pratende rode hoofden zag ik een spectaculaire zonsondergang en de dans van twee herfstbladeren op het terras. In plaats van ophitsende koppen las ik een boek waar ik echt wijzer van ben geworden.

De wereld draaide ondertussen door, ongetwijfeld in hetzelfde tempo als altijd. Maar mijn vaarwater werd een stuk rustiger en de lucht klaarde steeds verder op. Daardoor kon ik beter navigeren. Toen ik net was vertrokken had ik al het vermoeden van een eiland in de verte. Dat vermoeden kreeg de afgelopen weken steeds vastere vorm. Van een schim tot een luchtspiegeling, tot een stip aan de horizon. Nu weet ik het zeker. Het bestaat en ik ben er bijna.

Ik heb een nieuwe wereld ontdekt. Een wereld zonder deepfakes, alternatieve feiten, fabeltjesfuiken en een clikbait-nieuwscultuur. Ik zet er voet aan wal. De lucht is strakblauw, het strand eindeloos. En overdonderend leeg.

Nooit meer nieuws? Zeg nooit nooit.

Maar ik denk dat ik hier nog even blijf.