Waarom je juist nu een koppige optimist moet zijn. En hoe je het wordt

Van klimaatdepressie tot coronadip; we gaan momenteel allemaal door periodes dat we de wereld door een grauwe, grijze bril zien. Dat het glas halfleeg is. En dat achter de wolken helemaal geen zon schijnt. Prima om af en toe te zwelgen in pessimisme. Het enig probleem volgens hoofdredacteur Joost Marsman: je komt er geen steek verder mee. Daarom houdt hij een pleidooi voor koppig optimisme. “Als ik kijk naar de wereld die ik straks doorgeef aan mijn kinderen, dan kán ik niet anders dan optimistisch zijn. Al is het tegen de klippen op.” 

Okee, om te beginnen met het slechte nieuws: we krijgen het inderdaad flink voor onze kiezen de laatste tijd, als mensheid. Ontwrichtend noodweer illustreert dat het water ons nu echt – letterlijk – aan de lippen staat als het gaat om klimaatverandering. Kunnen we tegen zoveel natuurgeweld nog wel op? En is het niet al te laat om het tij te keren? Het coronavirus – hoewel voorzichtig op de weg terug – doet nog een schepje bovenop dat toch al overweldigende gevoel van machteloosheid. De dagelijkse tsunami van slecht nieuws, de toenemende kloof tussen de haves en de have-nots, het constante getouwtrek om de ‘objectieve feiten’, de gebroeders Intolerantie & Fundamentalisme die overal terrein winnen… houdt het dan nooit op?

Het is inderdaad om moedeloos van te worden.

Wat is dat, koppig optimisme?

“Dit decennium is een keuzemoment zoals we nog nooit hebben meegemaakt.” Ontmoet Christiana Figueres, de architect van de historische Klimaatovereenkomst van Parijs uit 2015. Als dochter van Costa Rica’s geliefde president José Figueres Ferrer, vertelt ze dat haar vaders onwil om het land waarvan hij hield te verliezen, haar leerde hoe koppig optimisme tot actie en verandering kan leiden. In deze video vertelt Figueres wat koppig optimisme is (en wat niet) en dringt er bij iedereen op aan om zich de toekomst voor te stellen die ze diep in hun hart voor de mensheid willen.

Optimisme is volgens haar niet het blindelings negeren van de realiteit die ons omringt. “Dat is dwaasheid. Het is ook geen naïef geloof dat alles vanzelf goed komt, zelfs als we niets doen. Dat is onverantwoordelijkheid. Het optimisme waar ik het over heb is niet het resultaat van een prestatie, het is de noodzakelijke voorwaarde om een uitdaging aan te gaan. Het is namelijk de enige manier om onze kans op succes te vergroten.”

Waarom moet je een koppige optimist worden?

Neurowetenschapper Tali Sharot beaamt dat. “Optimisme verandert de subjectieve realiteit. De manier waarop we verwachten dat de wereld verandert, verandert de manier waarop we haar zien. Maar het verandert ook de objectieve werkelijkheid. Het werkt als een self-fulfilling prophecy.” In deze geweldige TED Talk legt ze onder meer uit waarom mensen met hoge verwachtingen weliswaar vaker teleurgesteld zullen worden dan mensen met lage verwachtingen, maar tóch gezonder en gelukkiger zijn; waarom mensen vrijdag een leukere dag vinden dan zondag en hoe je je brein traint voor optimisme. 

Train je optimisme-spier

Oké, mooi zo’n wetenschappelijke onderbouwing voor de zegeningen van een positieve levenshouding. Maar hoe doe je dat nou in de praktijk? Het klinkt als een vreselijk cliché maar de eerste tip om positiever te worden is door het positieve te benadrukken, volgens wetenschapper en psycholoog Alison Ledgerwood. “Hoe je naar de wereld kijkt, begint met waar je over praat. Klaag je ‘s avonds liever over wat er allemaal verkeerd ging vandaag, of kijk je naar wat juist goed ging? Het lastige is echter dat we onszelf in de weg zitten: negatieve ervaringen en berichten geven ons veel langer een slecht gevoel dan dat goed nieuws ons een goed gevoel geeft.”

Alison onderbouwt haar theorie beknopt en to the point. “Onze hersenen zijn dan misschien gebouwd om negatieve informatie op te zoeken en eraan vast te houden. Maar als we enige moeite doen om ons brein te trainen, kunnen we gaan zien dat het glas misschien iets voller is dan we ervoor dachten.” En daarvoor geeft ze een verrassend eenvoudige oefening in deze TED Talk.

Koppige optimist worden kan op elk leeftijd

Paul Tasner is het levende bewijs dat je op elk moment je leven kunt veranderen, hoe jong of oud je ook bent.  “We leven in een interessante cultuur die zegt dat, wanneer je een bepaalde leeftijd hebt bereikt, het leven alleen nog bestaat uit bridgen, golfen of op je kleinkinderen passen. En ik hou van mijn kleinkinderen, maar ik ben ook gepassioneerd om iets betekenisvols te doen ter bestrijding van een wereldwijd probleem.” Paul begon op zijn 66e een eigen bedrijf dat biologisch afbreekbare verpakkingen maakt en zo bijdraagt aan een oplossing voor de plasticvervuiling. “Ik had en heb geen rolmodellen, helemaal geen een. Die 20-jarige app developer uit Sicon Valley is niet mijn rolmodel.”

Terwijl zijn leeftijdsgenoten uitcheckten, checkte Paul in. En met hem talloze andere startende ondernemers die met 40 jaar werkervaring voor het eerst een eigen bedrijf begonnen. Ook blijkt dat deze groeiende groep een veel hoger slagingspercentage heeft dan startups van twintigers. Onthoud: het is nooit te laat. Je bent nooit te oud. En Elon Musk hoeft niet je rolmodel te zijn. Paul Tasner is minstens zo inspirerend.

Ik denk dat het er vooral om gaat dat ze iets authentieks en puurs horen in een tijd waarin het soms lastig is echt te onderscheiden van advertentie.

Stel je de toekomst voor

Tari Sharot zei al dat optimisme de subjectieve realiteit verandert en dat het als een self-fulfilling prophecy werkt. Futurist Anab Jain helpt ons daarbij een handje. Op het moment dat je je de toekomst invoelbaar maakt, vergroot je volgens haar de kans dat ze realiteit wordt. “Het kan vandaag de dag voelen alsof dingen te snel gaan. Zo snel dat het voor ons moeilijk kan zijn om ons begrip te krijgen voor onze plek in de geschiedenis. Het creëert een overweldigend gevoel van onrust en onzekerheid, waardoor we de toekomst maar gewoon laten gebeuren.”

What would it feel like to live in this future? What might we see, hear or even breathe?

Daarom maakt ze met haar team de toekomst tastbaar, van een wereld die onherstelbaar veranderd is als gevolg van CO2-uitstoot tot een door drones gesurveilleerde samenleving die verdacht veel lijkt op de maatschappij in George Orwell’s 1984. Het zijn wel wat vaak dystopieën die gevisualiseerd worden. Maar juist daar kunnen volgens Jain van leren. “Mijn werk gaat niet over voorspellingen. Het gaat over het ontwikkelen van het gereedschap dat we nodig hebben om ons huidige zelf aan ons toekomstige zelf te verbinden. Zodat we actief deelnemen aan het creëren van de toekomst die we kiezen. Een toekomst die werkt voor ons allemaal.”

We kunnen dit

Nou ben ik van nature een vrij optimistisch persoon, maar ik wil absoluut niet bagatelliseren wat er in de wereld aan de hand is. Ook ik maak me grote zorgen. Terwijl ik dit stuk schrijf valt de regen hier uit de lucht alsof iemand daarboven een emmer omkeert. Voor de derde keer vandaag. Ik heb drie kinderen. Ik doe veel te veel dingen die eigenlijk ‘niet meer kunnen’. Ik probeer mijn kleine druppels op die gloeiende bol bij te dragen waar ik kan. Misschien is het te weinig en zijn we al te laat. Misschien is mijn generatie schuldig. Of die van mijn ouders. Allemaal tot je dienst. Maar als ik kijk naar de wereld die ik straks doorgeef aan mijn kinderen, dan kan ik niet anders dan optimistisch zijn. Al is het tegen de klippen op. Maar het is geen hopeloos optimisme. Het is bijzonder hoopvol. We kunnen dit.

Noem me naïef. Noem me een dromer. Of doe mee. Word ook een koppige optimist. En laten we dan onze fantasie aan het werk zetten.

Iedere week meer tips en artikelen vol blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd! 

Oorspronkelijk gepubliceerd op 24 oktober 2020. Laatste update: 28 juli 2021