Milieujurist Jessica den Outer: “Rechten voor de natuur kunnen de landbouw regeneratief maken”
Ruim veertig landen hebben rechten voor de natuur vastgelegd in wetten en regels. Deze beweging kan een belangrijke rol spelen in de landbouwtransitie, stelt milieujurist en auteur Jessica den Outer. Want zodra we de natuur het recht geven om te floreren, neemt regeneratieve landbouw de plek in van monoculturen en pesticiden.
“Mijn opa nam me vroeger altijd mee naar buiten om samen de insecten in het gras te bestuderen. Ik denk dat daar het zaadje is geplant en mijn liefde voor de natuur is ontstaan”, vertelt milieujurist en auteur Jessica den Outer. Tijdens haar rechtenstudie ontdekt ze dat bestaande wet- en regelgeving de natuur onvoldoende beschermt, en dat er ook een andere aanpak mogelijk is. “We vinden het heel normaal dat bedrijven, waterschappen en gemeenten rechtspersonen zijn. Waarom zou een bos of rivier niet diezelfde status in het recht kunnen krijgen?”
Inmiddels zijn er wereldwijd meer dan 400 burgerinitiatieven die zich inzetten om de natuur rechten te geven. Om de verhalen daarachter zichtbaar te maken, schreef Jessica het boek ‘Rechten voor de natuur’, vol succesvolle voorbeelden. “Vaak denken mensen dat deze beweging vrij recent is ontstaan in Ecuador, maar in 1972 was er al een Amerikaanse jurist die pleitte dat de natuur rechten zou moeten hebben. Hij stelde voor om voogden aan te stellen voor de natuur, die vervolgens op kunnen komen voor haar belangen, net zoals we doen voor minderjarigen. In eerste instantie werd zijn idee afgedaan als ondenkbaar, maar in 2006 was het zover. Een klein stadje in Pennsylvania legde de rechten voor de natuur vast om een eind te maken aan vervuiling. Daarna volgden vele anderen, waaronder Ecuador die de rechten voor de natuur verankerde in de grondwet en Nieuw-Zeeland, die van de Whanganui rivier een rechtspersoon maakte.”
Jessica den Outer in de Oostvaardersplassen, de plek waar ze opgroeide. Fotograaf: Judith Jockel
Het recht als wapen
Deze wetswijzigingen zijn verre van symbolisch, weet Jessica, en burgers kunnen veel bereiken. In Ecuador stapte een groep bewoners en NGO’s in 2021 bijvoorbeeld naar de rechter om te voorkomen dat een mijnbouwbedrijf het beschermde Los Cedros nevelwoud zou kappen. En in Spanje is het een groep rechtenstudenten gelukt om een wetsvoorstel in te dienen waardoor Mar Menor – een zwaar vervuild zeewatermeer in Murcia – inmiddels een rechtspersoonlijkheid is.
“Zodra de natuur het recht heeft om te bestaan en te floreren, is er geen plek meer voor pesticiden en andere schadelijke praktijken”
Regeneratieve landbouw
Naast het beschermen van waardevolle ecosystemen, zouden rechten voor de natuur ons kunnen helpen om een regeneratief landbouwsysteem te creëren, aldus Jessica. “Dat leerde ik van Dr. De Leeuw, die daarover dit artikel schreef. Want zodra de natuur het recht heeft om te bestaan, te floreren, te gedijen en ecologische processen in stand te houden, is er simpelweg geen plek meer voor praktijken die de natuur schaden zoals pesticiden.” Hiervoor is het echter wel essentieel dat landelijke, provinciale én lokale overheden de rechten voor de natuur – eenmaal opgesteld – meenemen in hun beleid, benadrukt ze. “Bijvoorbeeld in de vorm van transitiefinanciering en groene subsidies. Zodat boeren ook daadwerkelijk gesteund worden en in staat zijn om hun activiteiten in lijn te brengen met de nieuwe wetgeving.”
Totdat het zover is, kunnen we de natuur op lokaal niveau – stukje bij beetje – al rechten geven. “Je zou per gemeente bijvoorbeeld voogden kunnen aanstellen die in dat gebied de stem van de natuur vertegenwoordigen”, stelt Jessica voor. “Daar zouden boeren ook onderdeel van moeten uitmaken als herders van de grond. Ik geloof dat we mensen moeten aanwijzen die weten wat de natuur zelf nodig heeft. Deze vertegenwoordigers kunnen vervolgens – namens de natuur – in dialoog treden en helpen om de transitie richting regeneratieve landbouw te versnellen.” Een andere optie zou kunnen zijn om bestuivers burgerschap te geven, zoals ze in Costa Rica hebben gedaan. “Want zodra je wilde bijen, hommels, vlinders en zweefvliegen evenveel recht geeft om te bestaan als mensen, zullen inheemse gewassen, voedselbossen en kruidenrijk grasland gestimuleerd worden.”
“We moeten het perspectief van de natuur meenemen in alles wat we doen”
Beginnen bij de natuur
Als Jessica mag dromen, ziet ze binnen nu en twintig jaar ook een plaatsgebonden voedsel- en landbouwsysteem voor zich, waarin de behoeften van de natuur het uitgangspunt vormen. “Zodat we beginnen met kijken naar het land: welke activiteiten passen bij het landschap en zijn in harmonie met de natuur?”, legt ze uit. Ook hoopt ze dat burgers hun boodschappen vaker zullen doen bij boeren die lokaal, gifvrij en regeneratief werken. “Dat is waar het mij om gaat: dat we anders leren kijken en het perspectief van de natuur altijd meenemen in alles wat we doen.”
Bijdragen aan regeneratieve landbouw? Sluit je aan bij We Are The Regeneration en steun de regeneratieve boeren en tuinders die ze hebben verzameld op deze kaart. Duik ook in ons artikel vol lokale en gifvrije boeren.
Dit artikel is onderdeel van de reeks ‘Woordvoerders van de Toekomst’, die we samen met Transitiecoalitie Voedsel maken en die mede mogelijk is gemaakt door het programma Duurzaam Door. Samen zetten we de visionairs die twintig jaar vooruit kijken én die nu al werken aan een gezonder voedsel- en landbouwsysteem in de spotlights. Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan ontvang je de volgende verhalen rechtstreeks in je inbox!
Ook uit deze reeks:
- Huisarts Machteld Huber: “Landbouw zou om gezondheid moeten draaien”
- Waarom we volgens Anne van Leeuwen véél meer boeren nodig hebben (en hoe we dat voor elkaar krijgen)
- Frederike Praasterink: “We moeten ons opnieuw afvragen waar ons voedselsysteem voor bedoeld is”
- Voormalig sterrenchef Dalila Sayd maakt gezond en onbespoten eten betaalbaar voor iedereen
- Goed voor boer, burger en bodem: waarom lokaal voedsel volgens Bregje Hamelynck en Geert van der Veer de toekomst heeft
Fotograaf headerbeeld: Judith Jockel
