Te leen bij de bieb: autist, non of ex-verslaafde

Gestigmatiseerde mensen trekken vaak aan het kortste eind in onze samenleving, ziet Martijn Bergsma. In zijn ‘Living Library’ kunnen ‘lezers’ persoonlijk in gesprek gaan met 200 levende boeken: personen waarover veel vooroordelen bestaan. Door mét in plaats van over deze mensen te praten, ontstaat uitwisseling van kennis en wederzijds begrip.

“Vooroordelen zijn heel normaal”, legt Martijn uit. “We hebben ze allemaal. Onbewust vul je dingen in. Zelfs als je nog nooit een transpersoon hebt ontmoet, heb je daar waarschijnlijk een bepaald beeld bij. Of neem je aan dat het imago van Aziatische mensen dat ze goed kunnen rekenen klopt.” Volgens Martijn is het heel normaal en natuurlijk om informatie die je toekomt te organiseren en categoriseren. Maar deze informatie is lang niet altijd compleet, laat staan kloppend. “Onze sociale cirkels bestaan namelijk meestal uit mensen die hetzelfde zijn als wij. We weten weinig over mensen die anders zijn dan wijzelf. En zelfs wanneer we mensen kennen die niet hetzelfde zijn, durven we niet altijd met ze te praten. Dat kan er voor zorgen dat er vooroordelen ontstaan en dat je mensen anders behandelt. Zelfs al is het onbewust.”

“Met de Living Library creëren we een veilige omgeving waar je kunt spreken met mensen waar veel vooroordelen over bestaan.”

Bij de Living Library ‘lees’ je boeken van vlees en bloed. De levende boeken zijn mensen die veel te maken krijgen met vooroordelen. Bijvoorbeeld iemand die in een rolstoel zit, een psychose heeft gehad, of slachtoffer is geweest van seksueel misbruik. De lezers gaan één op één in gesprek met deze boeken. Tijdens zo’n gesprek mag je alles vragen, als het maar met respect gebeurt. Het vooroordeel staat daarbij centraal.

Foto: Martijn Bergsma -Living Library NL

Je kwetsbaar opstellen

Zo’n gesprek vraagt om kwetsbaarheid van beide gesprekspartners. Het levende boek stelt zich kwetsbaar op door – persoonlijke – vragen te beantwoorden. Maar ook de lezers moeten een drempel over. “Aan het begin van een gesprek zie je dat de lezers nog een beetje aftastend zijn. Ze vinden het spannend om vragen te stellen. Om waardevolle gesprekken tot stand te brengen, trainen we alle levende boeken.”

Een Living Library in elke stad

“De intrinsieke motivatie van de levende boeken om vooroordelen tegen te gaan is echt heel hoog,” vertelt Martijn. Inmiddels bestaat de landelijke collectie van Living Library uit zo’n 200 boeken van vlees en bloed, die zich allemaal geheel vrijwillig beschikbaar stellen. Sommigen reizen het hele land door. Anderen blijven onderdeel van een lokale collectie. In samenwerking met bibliotheken organiseert Martijn offline en online edities van de Living Library.

Het liefst wil Martijn twee keer per jaar in elke stad een Living Library aanbieden. Om dat voor elkaar te krijgen ondersteunt hij bibliotheken en bewaakt hij de kwaliteit, zodat ze daarna zelfstandig verder kunnen. Ondertussen werkt hij aan besloten Living Libraries voor bedrijven en overheidsorganisaties. Zo zorgt hij ervoor dat werkgevers en werknemers in gesprek kunnen met levende boeken en kunnen werken aan het tegengaan van vooroordelen op de werkvloer.

Foto: Martijn Bergsma -Living Library NL

Het met elkaar oneens zijn

Heeft Martijn zelf nog wel vooroordelen nu hij zoveel levende boeken kent? “Steeds minder, maar ook ik ben niet vrij van vooroordelen. Er is daarnaast een belangrijk verschil tussen het hebben van vooroordelen en anders over bepaalde zaken denken. Je hoeft het echt niet altijd met elkaar eens te zijn.”

Wil je met je eigen vooroordelen aan de slag? Dat doe je zo:

• Stel jezelf kwetsbaar en open op.
• Probeer eens een praatje aan te knopen met iemand waar je een vooroordeel over hebt. Dit kan een collega zijn, maar ook iemand in de trein. Luister écht naar wat deze andere persoon vertelt.
• Lees boeken of kijk naar televisieprogramma’s buiten je eigen kennisveld. Bijvoorbeeld ‘Talking to strangers’.
• Meld je aan voor een van de komende edities van de Living Library.

Martijn hoopt met zijn Living Library bij te kunnen dragen aan het geluk van mensen. En het verminderen van vooroordelen speelt daarin een sleutelrol. “We hebben een onderzoek uit laten voeren waaruit blijkt dat zelfs een kort gesprek al een hele grote impact kan hebben. Simpelweg door mensen met elkaar in contact te brengen, zorgen we voor minder vooroordelen en dat zorgt voor verandering in gedrag. Overigens ook tussen de levende boeken onderling. Want ja, ook die hebben vooroordelen. Als ik tijdens een editie van de Living Library onze non en transgender vrouw met elkaar zie kletsen maakt me dat blij.”

Meer lezen van MaatschapWij? Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief en ontvang nu ons nieuwste e-magazine cadeau. Inspiratie gegarandeerd.

Foto header: Martijn Bergsma – Living Library NL

Oorspronkelijk gepubliceerd op 1 februari 2021. Laatste update: 18 december 2022